Riviervlakte: verschil tussen versies

Een '''spoelvlakte''' is een [[vlakte]] waardoor één of meerdere [[rivier]]en stromen. Kenmerkend is dat de vlakte in natuurlijke staat bij hoogwater geheel of gedeeltelijk [[overstroming|overspoeld]] raakt. Een spoelvlakte bestaat uit een afwisseling van [[stroomrug]]gen en [[komgrond]]en. Een stroomrug is de plek waar de rivier stroomt (de [[rivierbedding]]) en de daaromheen liggende gebieden die overstroomt raken wanneer de rivier buiten zijn oevers treedt; komgrond is het gebied dat bij overstroming wel onder water kan raken, maar daarbij geen sterke stroming ondervindt.

 

{{Zieook|Zie ook het artikel over [[fluviatiel proces|fluviatiele processen]].}}

Spoelvlaktes zijn [[geologie|geologisch]] gezien gebieden waar netto [[sedimentatie|accumulatie]] van [[sediment]] plaatsvindt. De [[ondergrond]] bestaat dan ook meestal uit [[consolidatie (geologie)|ongeconsolideerd]] riviersediment (vooral [[zand]] en [[klei]]). Grover sediment (zand) wordt afgezet op de stroomruggen, waar de stroomsnelheid het sterkst is. Fijn sediment (klei) wordt vooral in de komgronden afgezet.

Door de zijwaartse erosie verplaatst een rivier zich in de loop van honderden jaren zijwaarts door het landschap. Af en toe kan de rivier zijn bedding compleet verleggen en op een andere plek door de spoelvlakte gaan stromen. De ondergrond van een spoelvlakte bestaat daardoor uit een afwisseling van zandige (ook voormalige) stroomrugafzettingen en kleiige komgrondafzettingen.

 

Spoelvlaktes kunnen een rijk en divers [[ecosysteem]] herbergen. Ze behoren ecologisch gezien tot de [[riparische zone]]. Een spoelvlakte kan honderden malen meer soorten herbergen dan alleen een rivier. Het geregeld overstromen zorgt ervoor dat de [[bodem]] voortdurend verrijkt wordt met nieuwe [[voedingsstof]]fen, zowel door de aanvoer met elke overstroming als door de snelle [[verrotting]] van [[organisch materiaal]] dat zich sinds de laatste overstroming ophoopt. Hierdoor worden [[micro-organisme]]s gevoed die weer tot voedsel van grotere soorten dienen. De waterrijke [[habitat]] van een spoelvlakte trekt met name [[vogels]] aan. Hoewel de aanvoer van voedingsstoffen in het ecosysteem snel en kortstondig plaatsvindt, zal het effect telkens veel langer doorduren. De vruchtbare bodems van spoelvlaktes zijn ook zeer geschikt voor de [[landbouw]].

 

Soorten die in spoelvlaktes voorkomen verschillen duidelijk van soorten die buiten spoelvlaktes leven. Riparische bomen uit spoelvlaktes zijn bijvoorbeeld goed [[adaptatie (biologie)|aangepast]] aan hoge [[grondwater]]standen en groeien veel sneller dan boomsoorten die buiten spoelvlaktes leven.

 

Ondanks de kans op overstromingen, bouwen mensen al sinds de [[prehistorie]] hun nederzettingen en huizen in spoelvlaktes. De eerste grote beschavingen van de [[Oudheid]], zoals het [[Oude Egypte]] of de [[Indusbeschaving]], ontstonden in spoelvlaktes van rivieren. De voordelen wogen veruit op tegen de nadelen: rivieren bieden een transportmiddel, het vlakke en vruchtbare land is zeer geschikt voor [[landbouw]] en/of [[veeteelt]] en er is nooit een gebrek aan [[drinkwater]].

 

In de loop der geschiedenis heeft de mens de overstromingen proberen tegen te gaan door de aanleg van [[dijk]]en, [[stuwdam]]men en [[sluis|sluizen]]. Dit heeft het verloop van rivieren sterk gekanaliseerd en het landschap ingrijpend veranderd. Een voorbeeld is het [[Nederland]]se [[rivierenlandschap]] met zijn dijken en [[uiterwaard]]en. Desondanks zijn overstromingen bij extreme hoogwaterstanden niet uit te sluiten.

 

*[[fluviatiel proces]]

*[[rivier]]

[[Categorie:Landvorm]]

 

[[ar:سهل فيضي]]

[[be-x-old:Абалона]]

[[cs:Údolní niva]]

[[de:Flussaue]]

[[eml:Barlaida]]

[[es:Terreno inundable]]

[[fr:Lit majeur]]

[[kk:Жайылма]]

[[lt:Salpa]]

[[pl:Obszar zalewowy]]

[[ru:Пойма]]

[[sv:Flodslätt]]

[[uk:Заплава]]