Uitbarstingskolom: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / volgorde / opzet met AWB |
|||
Regel 1:
Een '''uitbarstingskolom''', '''eruptiekolom''' of '''eruptiefzuil''' bestaat uit hete [[vulkaan|vulkanische]] [[as (vulkaan)|as]] die tijdens een explosieve vulkanische uitbarsting wordt uitgestoten. Dit is typisch voor een [[Pliniaanse uitbarsting]].
[[
De as vormt een kolom die vele kilometers opstijgt boven de piek van de vulkaan. In de explosiefste uitbarstingen, kan de uitbarstingskolom opstijgen tot een hoogte van meer dan 40 km. Deze [[Stratosfeer|stratosferische]] injectie van [[aerosol]]s door vulkanen is een belangrijke oorzaak van klimaatverandering op korte termijn.
Het gebeurt dikwijls dat deze explosieve uitbarsting ineenzakt onder zijn eigen gewicht. De kolom wordt niet hoog genoeg opgeduwd door de luchtstroming en valt neer langs de flanken van de vulkaan. Hierbij ontstaat de gevreesde [[pyroclastische stroom]], een van de dodelijkste natuurrampen.
Regel 15:
*Onderaan de rookpluim wordt het materiaal de lucht ingeslingerd door de druk van het expanderend gas, in hoofdzaak stoom. Het gas zet uit omdat de druk van het gesteente erboven snel afneemt naarmate het oppervlak nadert.Dit stuwgebied van het gas reikt over het algemeen een tot twee kilometers boven de krater.
*Het grootste gedeelte van de uitbarstingskolom wordt echter omhoog gestuwd door [[convectie]] veroorzaakt door de turbulenties in het stuwgebied van het gas. De lucht uit de omgeving wordt erin gemengd en opgewarmd. Hierdoor zet de lucht uit, vermindert zijn dichtheid en stijgt op. Deze opstuwing brengt de vaste en vloeibare stoffen uit de eruptie tot grote hoogte.
*Naarmate de rookpluim opstijgt naar
== Hoogte ==
De maximumhoogte van een uitbarstingskolom wordt bepaald door verschillende factoren.
[[
*Intrinsieke factoren : de diameter van de eruptiekrater, het gasgehalte van het magma en de snelheid waarmee de gesteenten uitgestoten worden.
*Uitwendige factoren kunnen ook een rol spelen, zoals de plaatselijke temperatuursverandering of wanneer de wind de hoogte van de kolom beperkt. De temperatuur in de [[troposfeer]] neemt normaal af met 10[[Kelvin (eenheid)|K]]/km. Maar kleine wijzigingen in dit verloop kunnen een groot effect hebben op de uiteindelijke hoogte van de kolom. Deze kan theoretisch 55 km bereiken, maar in de praktijk blijft de hoogte beperkt tussen 2 tot 45 km.
Regel 33:
Een dergelijke instorting van de kolom veroorzaakt een [[pyroclastische stroom]], een kokendhete gloedwolk (tot 900°C) die van de vulkanische flank neerstroomt met een snelheid van 100km/uur of meer. Een dergelijke ineenstorting behoort tot de grootste gevaren van het uitbarstingstype dat men noemt [[Pliniaanse uitbarsting]] (naar de uitbarsting van de [[Vesuvius]] in 79 , beschreven door [[Plinius de Jongere]]). Deze gloedwolk vol puin wordt voorafgegaan door een verzengende supersonische wind met een temperatuur die 500°C benadert. Deze pyroclastische stroom kan vele kilometers afleggen in zeer korte tijd, waarbij alles vernield wordt. Slechts weinigen die een dergelijke gloedwolk aanschouwd hebben, kunnen het nog navertellen.
De stroom gloeiende as en puin, vermengd met het kokende grondwater, doet een microklimaat ontstaan met hevige stortbuien en onweer. Dit doet de asdeeltjes in de lucht neerslaan met als gevolg
=== Luchtverkeer ===
Regel 47:
{{reflist}}
[[Categorie
[[en:Eruption column]]
| |||