|
De '''Orde van Sint -Antonius''' is een middeleeuwse ridderorde of lekenbroederschap die 1095 in de [[Dauphiné]] (Zuid-Frankrijk) werd gesticht.
[[Afbeelding:De man met de anjervan Jan van Eyck uit 1423..jpg|right|200px|Schilderij van Jan van Eyck]]
[[Afbeelding:Wapen van Philippus Vaecx of Foxius.jpg||right|200px|Wapen van een Commandeurcommandeur]]
[[SintAntonius van Egypte|Sint-Antonius Abt]] (rond 250-356?) was een kluizenaar in de Egyptische woestijn. Hij is de grondlegger van het kloosterleven en was ook de patroon van de lijders aan huisziekten.
De in 1095 ingestelde kloosterorde van de Antonietersantonieters legde zich toe op het verplegen van de slachtoffers en ook het verplegen van de [[pest (ziekte)|pestlijders]] zag zij als haar opgave. Om de [[monnik]]en in staat te stellen hun ziekenhuizen te onderhouden mochten zij varkens in de straten van de steden laten loslopen. Deze werden gebrandmerkt met het [[Tau-kruis|Tau]] of Sint-AnthoniuskruisAntoniuskruis.
Sint -Antonius raakte daarom bekend als "Sint-Antonius-van-het-Varken" en wordt afgebeeld met een varken aan zijn voeten. Hij draagt ook vaak een bel in de hand: slachtoffers van besmettelijke ziekten zoals de [[lepra]] moesten namelijk voortdurend met een bel klingelen om hun medemensen te waarschuwen voor hun aanwezigheid.
Ook de burgers organiseerden zich om de hospitalen te ondersteunen. Zo werden "Illustere Broederschappen" en ridderorden ingesteld die Sint -Antonius als hun patroonheilige kozen.
De Broederschap van Sint -Antonius in Viennois,het centrum van de verering van deze heilige, de "Illustere Broederschap van de [[Orde van Sint-Antonius van De Hau|Ridders van Sint -Antonius van De Hau]]" en de "Illustere Broederschappen van de [[Orde van Sint-Antonius van Barbefosse|Ridders van Sint -Antonius van Barbefosse]]" zijn voorbeelden van deze gezelschappen die men met recht ook ridderorden kan noemen. Dergelijke broederschappen ontstonden ook in Bailleul en Maastricht.
In de gezelschappen verenigden zich [[adel]]ijke en [[burger]]lijke mannen en vrouwen van aanzien. Er werden ook ridderorden van Sint -Antonius opgericht die onder bescherming van een vorst stonden en vooral edellieden verenigden.
Om het grondbezit van de orde te beheren en de financiële toestand van de orde zeker te stellen werden [[commanderij]]en ingesteld. Een van de Commandeurs, [[Philippus Vaecx]] alias Foxius, Commandeurcommandeur van de commanderie van [[Maastricht]] tussen 1628 en 1652 plaatste het Tau-kruis niet zoals gebruikelijk als een kwartier in zijn wapen maar plaatste het, zoals rechts is afgebeeld, op de [[schildzoom]].
Om de bloei van deze nuttige broederschappen te bevorderen verleende Pauspaus [[Eugenius IV]] in 1441 privileges aan de broeders; zij mochten hun eigen biechtvader aantstellen. De broederschappen omvatten geestelijken en leken, burgers en edelen mannen en vrouwen.
De illustere broederschappen droegen als herkenningsteken Sint -Antoniuskruisjes en medaillons met het tau-kruis, vaak met daaronder een bel, aan een keten. Ook werden er kruisen van stof op de kleding aangebracht.
Een onbekend gebleven heer met tau-kruis en bel (in het spraakgebruik van die tijd "tau et tintinnabulum") is 'de man met de anjer' van [[Jan van Eyck]], die in ongeveer 1423 geportreteerd werd.
Er is ook een bronzen figuur, waarschijnlijk [[Albrecht van Beieren]] voorstellend, getooid met de insignia van de Illustere Broederschap van Barbefosse.
Het insigne van de leden van de orde van Barbefosse bestond uit "ung coller et pendant à icellui coller une potence et au debout d'icelle une clocquette sonante" wat vertaald kan worden als "een keten en daaraan hangend een kleinood en daaronder een klinkend klokje". De "coller" bestond uit een gouden of zilveren koord met knopen, gelijk het koord, de [[cordelière]], van monniken en nonnen.
Door de [[personele unie]] van de Graafschappengraafschappen [[Henegouwen]] en [[Holland]] geraakte de Orde van Sint -Antonius ook in het [[Graafschapgraafschap Holland]] in bloei. Meerdere graven en gravinnen, waaronder graaf [[Willem VI van Holland]] en [[Jacoba van Beieren]], zijn met de Orde van Sint-Antonius afgebeeld.Voor de edelen in de Bourgondische Nederlanden nam de [[Orde van het Gulden Vlies]] de plaats van de Orde in, de protestantse provincies kenden geen katholieke "Illustere Broederschappen" meer.
Graaf [[Willem VI van Holland]] en [[Jacoba van Beieren]], zijn met de Orde van Sint Antonius afgebeeld.Voor de edelen in de Bourgondische Nederlanden nam de [[Orde van het Gulden Vlies]] de plaats van de Orde in, de protestantse provincies kenden geen katholieke "Illustere Broederschappen" meer.
De bloei van de orde heeft tot in de 17e eeuw geduurd. De [[pest (ziekte)|pestepidemieën]] en de endemische [[lepra]] behoorden toen tot het verleden en de [[commanderij]]en overleefden de Franse revolutie niet.
'''Externe links'''
*[http://www.adolphus.nl/xus/antonins.html De Orde van Antonianenantonianen]
*[http://www.adolphus.nl/xus/antonins.html#burgerorden De Commanderijcommanderij van Antonianende antonianen in Maastricht]
[[Categorie:Ridderorde|Ridderorde in Holland|Antonius]]
| 