Nationale Dodenherdenking: verschil tussen versies

De landelijke herdenking is bij het [[Nationaal Monument op de Dam|Nationaal Monument]] op de [[Dam (Amsterdam)|Dam]] in [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]] en wordt sinds 1988 georganiseerd door het [[Nationaal Comité 4 en 5 mei]]. Honderden andere comités organiseren tegelijkertijd plaatselijke herdenkingen, met een eventueel eigen invulling waar ze zelf de verantwoordelijkheid voor dragen. Een dag later, op [[5 mei]], wordt de [[bevrijdingsdag|bevrijding]] van de [[Nederland in de Tweede Wereldoorlog|Duitse bezetting]] ([[1940]]-[[1945]]) gevierd. De [[Nederlands-Indië|Indische]] gemeenschap houdt [[15 augustus]] aan als bevrijdingsdag, vanwege de Japanse capitulatie in Nederlands-Indië op 15 augustus 1945.

In 2021 hield de Duitse [[Bondskanselier van Duitsland|Bondskanselierbondskanselier]] [[Angela Merkel]] een toespraak bij de [[Bevrijdingsdag|Nationale Herdenking van de Bevrijding]]. Daarbij is het betekenisvol dat haar bijdrage niet op 4 mei, maar op 5 mei viel.<ref>[https://www.rd.nl/artikel/926120-toespraak-van-merkel-is-belangrijk-signaal Toespraak van Merkel is belangrijk signaal], www.rd.nl; 5 mei 2021</ref><ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2021/05/03/niet-met-de-rug-naar-de-toekomst-staan-a4042251 Langzaamaan krijgen Duitsers een rol bij het herdenken – al ligt dat nog wel gevoelig], www.nrc.nl; 3 mei 2021</ref>

De gehele plechtigheid op de Dam, van het verlaten van de Nieuwe Kerk door de Koning en Koningin tot het begin van het defilé, wordt sinds 1988 op allede publiekeNederlandse zenderstelevisie uitgezonden, alsmede op de [[SBS Broadcasting|SBS]]-zenders. De [[RTL Nederland|RTL]]-zenders zenden de herdenking op de [[Waalsdorpervlakte]] uit.

In 2020 was het bijzonderde teeerste noemenkeer dat [[Koninger Willem-Alexander]]geen eenpubliek speech hield op de Dam, ditaanwezig was. in eerste instantie gepland vanwege het feit dat het 75 jaar geledenDit was datdoor Nederlandde bevrijdburgemeester werd,van maarAmsterdam kreegverboden doorwegens de [[Maatregelen tijdens de coronacrisis in Nederland|coronacrisis]] een andere invulling aangezien er daarbij geen publiek aanwezig was, behalve enkele hoogwaardigheidsbekleders.<ref>[https://www.koninklijkhuis.nl/documenten/toespraken/2020/05/04/toespraak-van-koning-willem-alexander-nationale-herdenking-4-mei-2020 Toespraak van Koning Willem-Alexander, Nationale Herdenking 4 mei 2020]</ref> Ook deKoning [[kransleggingWillem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]] washield die aangepastdag een toespraak. De kransen werden allemaal gelegd door twee daarvoor aangewezen [[Scouting|scouts]].

Ook in 2021 was de herdenking vanwege de coronacrisis beperkt. Toen was er eveneens geen publiek aanwezig bijen dewaren herdenkingook endeze warenkeer de kransleggingen aangepast. Deze keer hield [[André van Duin]] een toespraak.<ref>[https://www.4en5mei.nl/archieven/inspiratie/andre-van-duin-toespraak-op-de-dam André van Duin: toespraak op de Dam], www.4en5mei.nl;, 4 mei 2021</ref>

De Nederlandse vlag (zonder wimpel) hangt op 4 mei van alle overheidsgebouwen halfstok van 18.00 uur tot zonsondergang (in Amsterdam is dat 21.10 uur).<ref>{{Citeer web|url=https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/vraag-en-antwoord/wanneer-kan-ik-de-vlag-uithangen-en-wat-is-de-vlaginstructie|titel=Wanneer kan ik de Nederlandse vlag uithangen?|bezochtdatum=4 mei 2021|uitgever=Rijksoverheid|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210831120311/https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/vraag-en-antwoord/wanneer-kan-ik-de-vlag-uithangen-en-wat-is-de-vlaginstructie|archiefdatum=2021-08-31|dodeurl=nee}}</ref> Vaak zijn er na 20.02 uur nog activiteiten, zoals kransen en bloemen leggen. De vlag blijft daarom, sinds het huidige protocol uit 2001, halfstok tot zonsondergang.<ref name="isgeschiedenis">{{Citeer web|url=https://isgeschiedenis.nl/nieuws/waar-komt-de-traditie-van-het-halfstok-hangen-van-de-vlag-vandaan|titel=Waar komt de traditie van het halfstok hangen van de vlag vandaan?|bezochtdatum=2023-05-04|werk=isgeschiedenis.nl}}</ref> Tot 2001 werd de vlag in top gehesen nadat het volkslied is gezongen, indien er bij de dodenherdenking een vlag halfstok hing.<ref name="isgeschiedenis"/>

Tussen 20.00 en 20.02 uur is mener een twee minuten stilstilte. Voor openbare gelegenheden geldt dat zijdaarmee rekening houdengehouden metdient dete dodenherdenkingworden. Dat betekent bijvoorbeeld dat er geen feesten, muziek en andere activiteiten zijn tussen 19.45 en 20.15 uur. ZoOp is4 hetmei voorsluiten bezoekerswinkels mogelijkin tussenNederland 20om uiterlijk 19.00 enuur 20volgens de [[winkeltijdenwet]].02 uurEen gemeente mag bepaalde winkels toestemming geven om open te blijven.<ref>[https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/tweede-wereldoorlog/inhoud/dodenherdenking-4-mei Dodenherdenking 4 mei], rijksoverheid.nl</ref> De twee minuten stilte gelden in het hele land, ook op plaatsen waar geen herdenking wordt gehouden. Treinen, trams, metro's en bussen worden stilgezet en van iedereen wordt verwacht om acht uur een moment van stilte in acht te nemen, waar diegene zich ook bevindt. Metrotreinen rijden door tot het eerstvolgende station en houden daar stil. Op de snelweg is het echter verboden een auto stil te zijnzetten.

Kerkklokken mogen op 4 mei luiden vanafvan 19.45 uur tot 19.59 uur.

==Dodenherdenking in het Caribisch deel van het Koninkrijkkoninkrijk==

Jaarlijks vinden op 4 mei herdenkingsplechtigheden plaats in het [[Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden]], waar [[Aruba]], [[Bonaire]] en [[Curaçao (hoofdbetekenis)|Curaçao]] een prominente rol in de Tweede Wereldoorlog hadden. Op Aruba worden gebruikelijk kransen gelegd door de [[Gouverneur van Aruba|gouverneur]], de regering, de [[Koninklijke Marine]] en de Vertegenwoordiging van Nederland in [[Oranjestad (Aruba)|Oranjestad]]. Dit vindt plaats aan de kruising Lacle Boulevard en L.G. Smith Boulevard bij het monument voor de Schutterij, Arubaanse Vrijwilligerskorps en de militaire korpsen tijdens de Tweede Wereldoorlog.<ref>{{Citeer nieuws|url=https://caribischnetwerk.ntr.nl/2013/05/05/premier-eman-staat-stil-bij-verzetsheld-ecury-bedankt-marinierskazerne/|titel=Premier Eman staat stil bij verzetsheld Ecury, bedankt marinierskazerne|werk=Caribisch Netwerk|datum=5 mei 2013|bezochtdatum=4 mei 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200921171046/https://caribischnetwerk.ntr.nl/2013/05/05/premier-eman-staat-stil-bij-verzetsheld-ecury-bedankt-marinierskazerne/|archiefdatum=2020-09-21|dodeurl=nee}}</ref> Bij het [[Monument voor de gevallenen (Willemstad)|Monument voor de gevallenen]] aan het [[Waaigat (Curaçao)|Waaigat]] te [[Willemstad (Curaçao)|Willemstad]], Curaçao vinden kransleggingen plaats door de minister-president en de [[gouverneur van Curaçao|gouverneur]] ter ere van de meer dan 150 oorlogsslachtoffers afkomstig van de eilanden.<ref>{{Citeer nieuws|url=https://caribischnetwerk.ntr.nl/2018/05/04/opinie-4-mei-herdenking-hier-en-daar/|titel=Opinie: dodenherdenking hier en daar|datum=4 mei 2018|bezochtdatum=4 mei 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200809032303/https://caribischnetwerk.ntr.nl/2018/05/04/opinie-4-mei-herdenking-hier-en-daar/|archiefdatum=2020-08-09|dodeurl=nee}}</ref> Op Bonaire vindt een herdenkingsceremonie met kransleggingen plaats bij het nationale monument voor het Wilhelminapark te [[Kralendijk]]. Dit monument werd opgetrokken ter ere van de 34 Bonaireaanse gevallenen tijdens de Duitse aanval op de olieraffinaderij in Aruba.<ref>{{Citeer nieuws|url=https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010645131:mpeg21:a0177|titel=Herdenking 4 mei|werk=[[Amigoe]]|datum=4 mei 1993|bezochtdatum=4 mei 2020|archiefurl=https://web.archive.org/web/20211031233342/https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?coll=ddd&amp;identifier=ddd:010645131:mpeg21:a0177|archiefdatum=2021-10-31|dodeurl=nee}}</ref> Bij alle herdenkingsceremonies wordt 2 minuten stilte gehouden, waarna traditiegetrouw het spelen van het Nederlandse en het plaatselijke volkslied volgt. Van zonsopgang tot zonsondergang hangt de Nederlandse en de plaatselijke vlag halfstok.

In sommige plaatsen gaat vanaf 20:.00 uur ook de straatverlichting twee minuten aan, zodat ook mensen die nog buiten lopen weten dat ze op dat moment twee minuten stil moeten zijn. Dit is handig voor mensen die zich op dat moment bevinden op een plek waar geen plechtigheid plaatsvindt.

Tijdens de herdenking op de Dam van 4 mei 2000 waren er verscherpte veiligheidsmaatregelen, zoals de stationering van [[scherpschutter]]s van de politie op de daken van de gebouwen rond de Dam. Op 4 mei 2000 bevestigde [[Joop van Riessen]], oud-hoofdcommissaris van de Amsterdamse politie, in het televisieprogramma [[NOVA (televisieprogramma)|NOVA]] dat er die dag een melding was binnengekomen dat een [[Geschiedenis van de Molukkers in Nederland|Molukse groepering]] tijdens de herdenking een actie zou hebben gepland.

In 2010 werd de dodenherdenking op de Dam verstoord toen tijdens de twee minuten stilte een man aan de [[Rokin (straat)|Rokinzijde]] plotseling met zijn handen opgeheven begon te prevelen en vervolgens te schreeuwen. Er ontstond paniek, en mensen probeerden te vluchten; dranghekken werden door de mensenmassa's omgeduwd, en het lawaai daarvan veroorzaakte nog meer paniek. De koninklijke familie werd snel in veiligheid gebracht. Nadat de situatie onder controle was, werd de ceremonie volgens programma hervat. In het tumult vielen in totaal 63 gewonden. De verwondingen varieerden van kneuzingen en schrammen tot botbreuken.<ref name="nu">[http://www.nu.nl/binnenland/3509748/hoge-raad-bevestigt-straf-damschreeuwer.html Hoge Raad bevestigt straf Damschreeuwer] Nu.nl, 25 juni 2013</ref>

Aanvankelijk werd een andere man, die van de schrik een koffertje had laten vallen, ook aangehouden. Het is mogelijk dat de paniek door het vallende koffertje vergroot was - volgens getuigen werd er "Een bom!" geroepen. Deze man bleek echter niets kwaads van plan te zijn geweest, en de inhoud van zijn koffertje was ongevaarlijk. De man werd vrijgelaten.<ref>[http://www.joop.nl/nieuws/man-verstoort-nationale-dodenherdenking Man verstoort Nationale Dodenherdenking], Joop.nl, 4 mei 2010</ref> Voor zover bekend is er geen poging gedaan om de persoon op te sporen die de paniek vergrootte door "Een bom!" te roepen.