Wikipedia

Plantaardig dieet

dieet dat volledig plantaardig is
Dit artikel gaat over een (ontworpen) dieet dat volledig uit planten bestaat. Voor het natuurlijke voedingsgedrag dat volledig op planten gebaseerd is (fytofagie), zie Herbivorie.

Een plantaardig dieet is een dieet dat geheel uit plantaardig voedsel bestaat.[1][2][3][4] Plantaardige voedingsmiddelen zijn voedingsmiddelen die zijn afgeleid van planten (inclusief groenten, granen, noten, zaden, peulvruchten en fruit) zonder voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong. Doorgaans worden ook schimmels, zoals paddenstoelen, en gist(producten), tot dit voedingspatroon gerekend, hoewel dit biologisch gezien geen planten zijn. Hoewel een plantaardig dieet geen dierlijke producten bevat,[5] is het niet per se veganistisch.[3][6] De Amerikaanse Academie voor Voeding en Diëtetiek stelt dat goed samengestelde plantaardige diëten de gezondheid ondersteunen en geschikt zijn in alle levensfasen, inclusief zwangerschap, borstvoeding, kindertijd en volwassenheid, evenals voor atleten.[7]

Voedsel afkomstig van planten

Vanaf het begin van de 21e eeuw werd geschat dat 4 miljard mensen voornamelijk op een plantaardig dieet leven, sommigen door keuze en sommigen vanwege beperkingen veroorzaakt door tekorten aan gewassen, zoet water en energiebronnen.[8][9] In Europa besloeg de consumptie van plantaardige vleesvervangers in 2019 40% van de wereldmarkt en werd voorspeld dat deze tot 2025 met 60% zou groeien, voornamelijk als gevolg van zorgen over gezondheid, voedselzekerheid en dierenwelzijn.[10] In de VS groeide de detailhandelsmarkt voor plantaardig voedsel in 2019 acht keer sneller dan de algemene detailhandelsmarkt voor levensmiddelen.[11]

Terminologie bewerken

Een plantaardig dieet is een dieet dat geheel uit plantaardig voedsel bestaat. Naast een plantaardig dieet ('plant-only') wordt in Engelstalige landen ook gesproken over een "plant-based" dieet,[12] dat kan worden gedefinieerd als "grotendeels of uitsluitend bestaande uit groenten, granen, peulvruchten of ander voedsel dat is afgeleid van planten, in plaats van dierlijke producten"[13] of als de gewoonte om plantaardig voedsel te consumeren dat minimaal is verwerkt.[14] In verschillende bronnen is "plant-based diet" gebruikt om te verwijzen naar een veganistisch,[15] vegetarisch,[2][12][3] en semi-vegetarisch dieet.[3][12][16][17]

T. Colin Campbell claimt de term "plant-based diet" bedacht te hebben om zijn onderzoek naar voeding te kunnen presenteren aan de National Institutes of Health in 1980.[18] Hij definieerde het als "een vetarm, vezelrijk, plantaardig dieet dat gericht was op op gezondheid en niet op ethiek".[19]

De Amerikaanse vegan auteur Ellen Jaffe Jones schreef over de oorsprong van de term in een interview in 2011:

"Ik gaf kooklessen voor de nationale non-profit, Physicians Committee for Responsible Medicine, en in die tijd werd de uitdrukking 'plant-based diet' gebruikt als een eufemisme voor veganistisch eten, of 'het' v'-woord. Het is ontwikkeld om de nadruk van het woord 'veganistisch' te halen, omdat sommigen het associeerden met een te extreem standpunt, soms uitsluitend gebaseerd op dierenrechten versus een gezondheidsreden."[15]

Duurzaamheid bewerken

De Voedsel- en Landbouworganisatie definieerde een duurzaam dieet als een dieet met "lage milieueffecten die bijdragen aan voedsel- en voedingszekerheid en een gezond leven voor huidige en toekomstige generaties" en een die voor iedereen betaalbaar is en tegelijkertijd zowel natuurlijke als menselijke hulpbronnen optimaliseert.[20] Een duurzaam dieet kan worden gemeten aan de hand van het niveau van voedingsgeschiktheid, ecologische duurzaamheid, culturele aanvaardbaarheid en betaalbaarheid. [21] Milieuduurzaamheid kan worden gemeten aan de hand van indicatoren voor efficiëntie en milieubescherming. Efficiëntie meet de verhouding tussen inputs en outputs die nodig zijn om een bepaald voedselniveau te produceren.[22] Invoerenergie verwijst naar het verwerken, transporteren, opslaan en serveren van voedsel, vergeleken met de output van fysieke menselijke energie. Omgekeerd verwijst milieubescherming naar het niveau van instandhouding van ecologische systemen.[22]

Plantaardige diëten kunnen bijdragen aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en de hoeveelheid land, water en mest die voor de landbouw wordt gebruikt.[23] Aangezien een aanzienlijk percentage van de gewassen over de hele wereld wordt gebruikt om vee te voederen in plaats van mensen, toont het bewijs aan dat een (meer) plantaardig dieet kan bijdragen aan het minimaliseren van klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit.[24] Terwijl de sojateelt een "belangrijke aanjager is van ontbossing in het Amazonebekken"[25] wordt de overgrote meerderheid van de sojateelt gebruikt voor consumptie door vee in plaats van voor menselijke consumptie.[26]

Onderzoek uit 2019 naar verschillende voedingspatronen wees uit dat het volgen van een plantaardig dieet een groter milieuvoordeel opleverde in vergelijking met voedingspatronen die hoger waren in dierlijk voedsel. Van de zes elkaar uitsluitende diëten, hadden individuen die zich aan veganistische, vegetarische en pescetarische diëten hielden, een verminderde koolstofvoetafdruk in de voeding in vergelijking met typische omnivoor diëten, terwijl degenen die zich aan paleolithische en ketogene diëten hielden een verhoogde koolstofemissies in de voeding hadden vanwege hun zware opname van verschillende dierlijke voedingsmiddelen..[27]

Een studie uit 2020 wees uit dat de klimaatveranderingmitigerende effecten van een verschuiving van de wereldwijde voedselproductie en -consumptie naar plantaardige diëten - die voornamelijk een klein deel van het land en de CO2-emissie nodig hebben ten opzichte van vlees en zuivel - de CO2-uitstoot kunnen compenseren, gelijk aan de emissiereducties die in de afgelopen 9 tot 16 jaar gerealiseerd is door landen die ze in 4 typen hebben gegroepeerd. De onderzoekers leverden ook een kaart met geschatte regionale kansen.[28][29]

Volgens een Chatham House-rapport uit 2021, ondersteund door het Milieuprogramma van de Verenigde Naties, zal een verschuiving naar "voornamelijk plantaardige diëten" nodig zijn om het verlies aan biodiversiteit en de menselijke impact op het milieu te verminderen. Volgens het rapport heeft vee de grootste impact op het milieu: zo'n 80% van alle landbouwgrond in de wereld wordt gebruikt voor het houden van runderen, schapen en andere dieren die door mensen worden gebruikt voor voedsel. Overstappen op plantaardige voeding zou het land vrijmaken om het herstel van ecosystemen en de bloei van de biodiversiteit mogelijk te maken.[30]

Gezondheid bewerken

Zie ook: Vegetarisme § Gezondheid

Plantaardige diëten worden voorlopig onderzocht om te beoordelen of ze de metabole maatregelen bij gezondheid en ziekte kunnen verbeteren,[31] en of er langetermijneffecten zijn op diabetes.[32] Cognitieve en mentale effecten van een plantaardig dieet zijn niet doorslaggevend.[31] Wanneer de nadruk gelegd werd op onbewerkte voedingsmiddelen, trad een verbetering op van diabetes-biomarkers, waaronder verminderde obesitas.[32][33][34] Bij diabetici werden plantaardige diëten ook geassocieerd met verbeterd emotioneel en fysiek welzijn, verlichting van depressie, hogere kwaliteit van leven en een betere algemene gezondheid.[33]

Verschillende onderzoeken tonen aan dat een plantaardig voedingspatroon het risico op suikerziekte, een hoge bloeddruk, zwaarlijvigheid en vernauwing van de kransslagaders kan verlagen, al benadrukken de onderzoekers dat er nader onderzoek nodig is.[35][36] Een plantaardig voedingspatroon zou ook het risico op diabetes mellitus type 2,[37] hart-en vaatziekten,[38][39] borst-,[40][41] darm-[42][43][44] en prostaatkanker kunnen verlagen.[45][46] Mensen die plantaardig eten zijn over het algemeen slanker, hebben een lager cholesterolgehalte in het serum, een lagere bloeddruk en een verminderde kans op een hartziekte.[47] Door de lage calorische waarde is de kans op obesitas kleiner. Ook de met obesitas gerelateerde welvaartsziekten (zoals diabetes en hart- en vaataandoeningen) komen minder vaak voor. Zowel de bloeddruk als de inname van LDL-cholesterol zijn lager bij personen die een plantaardig dieet volgen.[48][49] Voor de kans op de meeste kankers is er een positief effect merkbaar, zeker in vergelijking met personen die een gemiddeld westers dieet volgen.[50][51] Uit dit onderzoek blijkt onder andere dat het eten van meer dan twee eieren per week de kans op borstkanker voor vrouwen aanzienlijk verhoogt. Wanneer men het plantaardig dieet vergelijkt met een vegetarisch menu én een menu met vleesconsumptie, dan zijn de gezondheidsvoordelen van puur plantaardig voedsel nog duidelijker.[52]

Vergeleken met een vegetarisch voedingspatroon bevat een plantaardig voedingspatroon meer voedingsvezels en minder verzadigd vet en cholesterol. Een Italiaanse meta-analyse wijst op significant lagere niveaus van body mass index, LDL-cholesterol en glucosespiegels bij vegetariërs en veganisten in vergelijking met vleeseters. De onderzoekers geven echter aan dat deze resultaten voorzichtig moeten worden geïnterpreteerd, vanwege de kleine steekproefgrootte en het beperkte aantal onderzoeken dat is bekeken.[53]

Kinderen bewerken

De Hoge Gezondheidsraad raadt een plantaardig voedingspatroon niet aan voor zuigelingen en peuters, voor zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven en adviseert, als deze keuze wel gemaakt wordt, begeleiding bij de samenstelling van de voeding door een arts of diëtist.[54]

Voedingsstoffen bewerken

Een plantaardig voedingspatroon is doorgaans rijker aan magnesium, foliumzuur, de vitaminen C, E en ijzer.[55] Het is doorgaans armer aan vitamine B12, omega 3-vetzuren, vitamine D en calcium.[55][56][57] Om de risico’s van een tekort aan voedingsstoffen binnen een plantaardig voedingspatroon te beperken wordt aangeraden om gevarieerd te eten en aandacht te schenken aan de herkomst, bereiding en conservatie van voedingsmiddelen.[54][58]

Risico op vitamine B12-tekort bewerken

Aangezien plantaardige voeding geen bioactieve vitamine B12 bevat, zal een plantaardig voedingspatroon zonder vorm van B12-suppletie op termijn onvermijdelijk tot een vitamine B12-tekort leiden.[57][59] Suppletie van B12 is mogelijk middels een voedingssupplement. Daarnaast worden sommige voedingsmiddelen verrijkt met vitamine B12, zoals sojamelk, vleesopvolgers en soms bij edelgistvlokken. Vitamine B12 in voedingssupplementen wordt geproduceerd door bacteriën en is derhalve niet strijdig met het veganistische principe.

Motieven bewerken

Er zijn diverse redenen om te kiezen voor een plantaardig dieet. De meest genoemde redenen zijn rechten of het welzijn van dieren en persoonlijke gezondheid. De wereldvoedselsituatie en het milieu worden minder genoemd.[60]

Handel in plantaardig voedsel bewerken

In 2019 consumeerden Europeanen 40% van het wereldwijde totaal aan plantaardige vleesopvolgers uit bezorgdheid voor gezondheid, voedselzekerheid en dierenwelzijn.[10] In 2019 bedroeg de totale detailhandelsmarkt voor plantaardig voedsel in de VS $ 4,5 miljard, een groei van 31% in de afgelopen twee jaar, vergeleken met 4% voor de gehele detailhandelsmarkt voor levensmiddelen.[11] De groei van plantaardige voedselconsumptie in de VS vond plaats onder flexitarische consumenten die op zoek waren naar alternatieve eiwitbronnen voor vlees, verrijking met micronutriënten, volle granen en voedingsvezelingrediënten, vleesaroma's en comfortvoedselinnovaties, en "schone" voedselproductlabels.[11] In 2019 lanceerde de Europese Unie een programma genaamd "Smart Protein" om grootschalige, plantaardige residuen zoals pasta, brood en gistbijproducten samen met volle granen te hergebruiken als nieuwe, eiwitrijke, smaakvolle vervangers voor vlees, zeevruchten, en zuivelproducten.[61]

Politiek bewerken

Sommige volksgezondheidsorganisaties pleiten voor een plantaardig dieet op basis van de lage ecologische voetafdruk. Deze omvatten het Zweedse Voedselagentschap in zijn voedingsrichtlijn[62] en een samenwerking van Lancet-onderzoekers die, gecoördineerd door het Stockholm Resilience Centre, een planetair gezondheidsdieet voorstellen.[63] De veganistische klimaatactiviste Greta Thunberg riep ook op tot meer plantaardige voedselproductie en -consumptie wereldwijd.[64]

Vanaf 2019 passen zes landen in Europa hogere btw-tarieven toe op plantaardige melk dan op koemelk, wat door voorstanders van een transitie naar dierlijke naar plantaardige eiwitten als oneerlijk wordt gezien.[65]

Beperkingen op het etiketteren van plantaardig voedsel bewerken

De Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling van het Europees Parlement heeft in mei 2019 voorgesteld om vlees- en zuivelnamen te verbieden voor plantaardige alternatieven (zoals 'vegetarische worst' en 'sojaschnitzel'), omdat deze 'verwarrend'[66] zouden zijn. Op 8 Oktober 2020 ondertekende een groep NGO's naast IKEA mede een brief aan de leden van het Europees Parlement met het verzoek om het voorstel weg te stemmen[67] Een van de ngo's, ProVeg International, lanceerde een petitie tegen het verbod[68] die op 15 oktober 2020 meer dan 150.000 handtekeningen trok.[69] Op 23 oktober 2020 stemde het Europees Parlement tegen het 'veggieburgerverbod' voor vleesvervangende namen, maar keurde wel een beperking goed voor alternatieve namen op basis van plantaardige zuivel, zodat 'yoghurt-stijl' of 'kaas-alternatief' zou kunnen worden verboden in de toekomst naast de reeds verboden namen als 'amandelmelk' en 'veganistische kaas'.[70]

Verschillende staten in de Verenigde Staten, waaronder Arkansas, Louisiana, Mississippi, Missouri en South Dakota, hebben geprobeerd het gebruik van termen als "vlees", "worst", "rundvlees" en "melk" te verbieden of zelfs volledig te verbieden. De etiketten van plantaardige alternatieven voor vleesproducten.[71]

Typische gerechten bewerken

Zie ook bewerken

Referenties bewerken

  1. ↑ Ostfeld, Robert (May 2017). Definition of a plant-based diet and overview of this special issue. Journal of Geriatric Cardiology 14 (5). PMID 28630607. PMC 5466934. “A plant-based diet consists of all minimally processed fruits, vegetables, whole grains, legumes, nuts and seeds, herbs, and spices and excludes all animal products, including red meat, poultry, fish, eggs, and dairy products.”.
  2. ↑ a b Vegetarianism: The basic facts. Academy of Nutrition and Dietetics (1 October 2018). Geraadpleegd op 21 april 2019.
  3. ↑ a b c d Summerfield, Liane M. (8 August 2012), Nutrition, Exercise, and Behavior: An Integrated Approach to Weight Management, 2nd. Cengage Learning, 181–182. ISBN 9780840069245 "A plant-based diet is not necessarily a vegetarian diet. Many people on plant-based diets continue to use meat products and/or fish but in smaller quantities."
  4. ↑ Plant-based diet. British Dietetic Association (September 2017).
  5. ↑ Tuso, Philip (2013). Nutritional Update for Physicians: Plant-Based Diets. The Permanente Journal 17 (2): 61–66. PMID 23704846. PMC 3662288. DOI: 10.7812/TPP/12-085. “The recommendations for patients who want to follow a plant-based diet may include eating a variety of fruits and vegetables that may include beans, legumes, seeds, nuts, and whole grains and avoiding or limiting animal products, added fats, oils, and refined, processed carbohydrates”.
  6. ↑ (en) Hemler, Elena C., Hu, Frank B. (20 March 2019). Plant-Based Diets for Cardiovascular Disease Prevention: All Plant Foods Are Not Created Equal. Current Atherosclerosis Reports 21 (5): 18. ISSN: 1534-6242. PMID 30895476. DOI: 10.1007/s11883-019-0779-5.
  7. ↑ Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. Academy of Nutrition and Dietetics (2016). Gearchiveerd op 8 juli 2019. Geraadpleegd op 21 april 2019.
  8. ↑ Pimentel, David, Pimentel, Marcia (1 september 2003). Sustainability of meat-based and plant-based diets and the environment. The American Journal of Clinical Nutrition 78 (3): 660S–663S. PMID 12936963. DOI: 10.1093/ajcn/78.3.660S. “Worldwide, an estimated 2 billion people live primarily on a meat-based diet, while an estimated 4 billion live primarily on a plant-based diet. The shortages of cropland, fresh water, and energy resources require most of the 4 billion people to live on a plant-based diet”.
  9. ↑ Gorissen, Stefan H. M., Witard, Oliver C. (29 August 2017). Characterising the muscle anabolic potential of dairy, meat and plant-based protein sources in older adults. Proceedings of the Nutrition Society 77 (1): 20–31. PMID 28847314. DOI: 10.1017/S002966511700194X.
  10. ↑ a b 'Plant-based', 'vegan', or 'vegetarian'? Consumers reveal attitudes to diet descriptions. FoodNavigator.com, William Reed Business Media Ltd (25 October 2019). Geraadpleegd op 23 January 2020.
  11. ↑ a b c Where next for plant-based in 2020? ADM shares top trend predictions for the category. FoodNavigator.com-USA, William Reed Business Media Ltd (23 January 2020). Geraadpleegd op 23 January 2020.
  12. ↑ a b c Dwyer, J (2003), Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition, Second. Academic Press/Elsevier, "Vegetarian Diets", 5974–5979. ISBN 978-0-12-227055-0.
  13. ↑ (en) Plant-based: English Definition and Meaning. Lexico Dictionaries. Gearchiveerd op 17 september 2021. Geraadpleegd op 17 september 2021.
  14. ↑ (en) Definition of plant-based. www.dictionary.com. Geraadpleegd op 17 september 2021.
  15. ↑ a b Stark, Michelle, Wellness experts weigh in on the vegan diet. Tampa Bay Times (May 25, 2015). Gearchiveerd op 11 juni 2015. Geraadpleegd op 20 June 2019.
  16. ↑ Plant Based | Vegetarian Journal | Vegetarian Resource Group. www.vrg.org. Geraadpleegd op 29 October 2020.
  17. ↑ (en) Hemler, Elena C., Hu, Frank B. (1 november 2019). Plant-Based Diets for Personal, Population, and Planetary Health. Advances in Nutrition 10 (Supplement_4): S275–S283. ISSN: 2161-8313. PMID 31728495. PMC 6855934. DOI: 10.1093/advances/nmy117.
  18. ↑ "It's Called 'Plant-Based,' Look It Up", New York Times.
  19. ↑ What's the Difference Between a Plant-Based and Vegan Diet? (10 March 2020).
  20. ↑ Burlingame, B, Dernini, S (2012), Sustainable diets and biodiversity: directions and solutions for policy, research and action. Proceedings of the International Scientific Symposium. Biodiversity and sustainable diets united against hunger. Food and Agriculture Organization, Rome, Italy. Geraadpleegd op 26 August 2019.
  21. ↑ Fanzo, J, Cogill, B, Mattei, F (2012), Technical brief: metrics of sustainable diets and food systems. Bioversity International, Maccarese, Italy, 1–8.
  22. ↑ a b Sabate, J, Soret, S (4 June 2014). Sustainability of plant-based diets: back to the future. American Journal of Clinical Nutrition 10 (1): 476S–482S. PMID 24898222. DOI: 10.3945/ajcn.113.071522.
  23. ↑ (en) Nemecek, T., Poore, J. (1 June 2018). Reducing food's environmental impacts through producers and consumers. Science 360 (6392): 987–992. ISSN: 0036-8075. PMID 29853680. DOI: 10.1126/science.aaq0216.
  24. ↑ Sustainability pathways: Livestock and landscapes. Food and Agriculture Organization, United Nations (2012). Geraadpleegd op 5 June 2019.
  25. ↑ Soy agriculture in the Amazon Basin. Yale University (2019). Gearchiveerd op 5 juni 2019. Geraadpleegd op 5 June 2019.
  26. ↑ Rowland, Michael Pellman, The most effective way to save the planet. Forbes. Geraadpleegd op 5 June 2019. "meat and dairy provide only 18% of our calories and 37% of our protein, yet use up 83% of our farmland."
  27. ↑ O'Malley, Keelia, Willits-Smith, Amelia, Aranda, Rodrigo, Heller, Martin, Rose, Diego (1 June 2019). Vegan vs Paleo: Carbon Footprints and Diet Quality of 5 Popular Eating Patterns as Reported by US Consumers (P03-007-19). Current Developments in Nutrition 3 (Suppl 1): nzz047.P03–007–19. ISSN: 2475-2991. PMC 6574879. DOI: 10.1093/cdn/nzz047.P03-007-19.
  28. ↑ (en) "Changing what we eat could offset years of climate-warming emissions, new analysis finds", phys.org. Geraadpleegd op 9 October 2020.
  29. ↑ (en) Hayek, Matthew N., Harwatt, Helen, Ripple, William J., Mueller, Nathaniel D. (7 september 2020). The carbon opportunity cost of animal-sourced food production on land. Nature Sustainability 4: 21–24. ISSN: 2398-9629. DOI: 10.1038/s41893-020-00603-4. Geraadpleegd op 9 October 2020.
  30. ↑ Carrington, Damian, "Plant-based diets crucial to saving global wildlife, says report", The Guardian, 3 February 2021. Geraadpleegd op 4 February 2021.
  31. ↑ a b Medawar, Evelyn, Huhn, Sebastian, Villringer, Arno, Veronica Witte, A. (12 september 2019). The effects of plant-based diets on the body and the brain: a systematic review. Translational Psychiatry 9 (1): 226. ISSN: 2158-3188. PMID 31515473. PMC 6742661. DOI: 10.1038/s41398-019-0552-0.
  32. ↑ a b Qian, Frank, Liu, Gang, Hu, Frank B., Bhupathiraju, Shilpa N., Sun, Qi (1 september 2019). Association between plant-based dietary patterns and risk of type 2 diabetes. JAMA Internal Medicine 179 (10): 1335–1344. ISSN: 2168-6106. PMID 31329220. PMC 6646993. DOI: 10.1001/jamainternmed.2019.2195.
  33. ↑ a b Toumpanakis, Anastasios, Turnbull, Triece, Alba-Barba, Isaura (2018). Effectiveness of plant-based diets in promoting well-being in the management of type 2 diabetes: a systematic review. BMJ Open Diabetes Research & Care 6 (1). ISSN: 2052-4897. PMID 30487971. PMC 6235058. DOI: 10.1136/bmjdrc-2018-000534.
  34. ↑ Dinu, M, Abbate, R, Gensini, GF, Casini, A, Sofi, F (2017). Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: a systematic review with meta-analysis of observational studies. Critical Reviews in Food Science and Nutrition 57 (3): 3640–3649. PMID 26853923. DOI: 10.1080/10408398.2016.1138447.
  35. ↑ (en) Gabrielle Turner-McGrievy, Key Elements of Plant-Based Diets Associated with Reduced Risk of Metabolic Syndrome. Current Diabetes Reports (2 augustus 2014). Gearchiveerd op 22 oktober 2019. Geraadpleegd op 22 oktober 2019.
  36. ↑ (en) Lap Tai Le, Joan Sabaté, Beyond Meatless, the Health Effects of Vegan Diets: Findings from the Adventist Cohorts. Nutrients (27 mei 2014). Gearchiveerd op 17 december 2019. Geraadpleegd op 22 oktober 2019.
  37. ↑ Renata Micha, Sarah K. Wallace, Dariush Mozaffarian (2010). Red and Processed Meat Consumption and Risk of Incident Coronary Heart Disease, Stroke, and Diabetes Mellitus. Circulation 121 (21): 2271-2283. DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.109.924977. Gearchiveerd van origineel op 11 maart 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  38. ↑ David A. Snowdon, Roland L. Phillips, Gary E. Fraser (September 1984). Meat consumption and fatal ischemic heart disease. Preventive Medicine 13 (5): 490-500. DOI: 10.1016/0091-7435(84)90017-3. Gearchiveerd van origineel op 25 januari 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  39. ↑ M Thorogood, J Mann, P Appleby, K McPherson (1994). Risk of death from cancer and ischaemic heart disease in meat and non-meat eaters. BMJ 308. DOI: 10.1136/bmj.308.6945.1667. Gearchiveerd van origineel op 11 maart 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  40. ↑ E De Stefani, A Ronco, M Mendilaharsu, M Guidobono, H Deneo-Pellegrini (1997). Meat intake, heterocyclic amines, and risk of breast cancer: a case-control study in Uruguay. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 6 (8): 573-581. PMID 9264269. Gearchiveerd van origineel op 17 november 2017. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  41. ↑ Rashmi Sinha, et al (2000). 2-Amino-1-methyl-6-phenylimidazo[4,5-b]pyridine, a Carcinogen in High- Temperature-Cooked Meat, and Breast Cancer Risk. JNCI: Journal of the National Cancer Institute 92 (16): 1352–1354. DOI: 10.1093/jnci/92.16.1352. Gearchiveerd van origineel op 19 september 2015. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  42. ↑ Aloys L. A. Sesink, Denise S. M. L. Termont, Jan H. Kleibeuker, and Roelof Van der Meer (1999). Red Meat and Colon Cancer: The Cytotoxic and Hyperproliferative Effects of Dietary Heme. Cancer Res. 59 (22): 5704-5709. Gearchiveerd van origineel op 5 juni 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  43. ↑ Elisabeth A. McKeen (1991). Women who consumed more animal fat and red meat and less crude fiber had an increased risk for colon cancer. ACP J Club. 114: 61. Gearchiveerd van origineel op 11 maart 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  44. ↑ Susanna C. Larsson, Joseph Rafter, Lars Holmberg, Leif Bergkvist, Alicja Wolk (2005). Red meat consumption and risk of cancers of the proximal colon, distal colon and rectum: The Swedish Mammography Cohort. International Journal of Cancer 113 (5): 829–834. DOI: 10.1002/ijc.20658. Gearchiveerd van origineel op 3 mei 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  45. ↑ Amanda J. Cross, et al (2005). A Prospective Study of Meat and Meat Mutagens and Prostate Cancer Risk. Cancer Research 65 (24). DOI: 10.1158/0008-5472.CAN-05-2191. Gearchiveerd van origineel op 3 april 2016. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  46. ↑ Amanda J. Cross, et al (2011). Meat Consumption and Risk of Esophageal and Gastric Cancer in a Large Prospective Study. The American Journal of Gastroenterology 106: 432–442. DOI: 10.1038/ajg.2010.415. Gearchiveerd van origineel op 19 oktober 2021. Geraadpleegd op 11 maart 2016.
  47. ↑ (en) Craig WJ. Health effects of vegan diets. American Journal of Clinical Nutrition. 2009 May;89(5):1627S–1633S. PMID 19279075. DOI:10.3945/ajcn.2009.26736N. Dit artikel is door de uitgever gratis toegankelijk gemaakt.
  48. ↑ Heather J. Baer, Robert J. Glynn, Frank B. Hu, Susan E. Hankinson, Walter C. Willett, Graham A. Colditz, Meir Stampfer, and Bernard Rosner, Risk Factors for Mortality in the Nurses’ Health Study: A Competing Risks Analysis. In: American Journal of Epidemiology, Vol. 173, No. 3, December 6, 2010, Oxford University Press on behalf of the Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health.
  49. ↑ W.C. Roberts, Shifting from decreasing risk to actually preventing and arresting atherosclerosis. in: The American Journal of Cardiology 83:5 1999 Mar 1 pg 816-7.
  50. ↑ Dean Ornish, Gerdi Weidner, William R. Fair, Ruth Marlin et al. Intensive Lyfestyle Changes may affect the Progression of Prostate Cancer. In: The Journal of Urology, American Urological Association Vol. 174, 1065–1070, September 2005.
  51. ↑ R. James Barnard, Jenny Hong Gonzalez, Maud E. Liva en Tung Ha Ngo, Effects of a Low-Fat, High-Fiber Diet and Exercise Program on Breast Cancer Risk Factors in Vivo and Tumor Cell Growth and Apoptosis in Vitro. In: Nutricion and Cancer, 2006, 55(1):28-34, Department of Physiological Science, University of California, Los Angeles, CA 90095-1606.
  52. ↑ N.E. Allen, P.N. Appleby, G.K. Davey, R. Kaaks, S. Rinaldi en T.J. Key, The associations of diet with serum insulin-like growth factor I and its main binding proteins in 292 women meat-eaters, vegetarians, and vegans. In: Cancer Epidemiology Biomarkers & Prevention, 2002, November; Vol. 11(11): pp.1441-1448, American Association of Cancer Research, Philadelphia, PA 19106-4404.
  53. ↑ (en) Monica Dinu, Rosanna Abbate, Gian Franco Gensini, Alessandro Casini, Francesco Sofi, Vegetarian, vegan diets and multiple health outcomes: A systematic review withmeta-analysis of observational studies. US National Library of Medicine -National Institutes of Health (2017). Gearchiveerd op 26 oktober 2020. Geraadpleegd op 29 november 2019.
  54. ↑ a b Advies 9445 - Vegetarische voeding, Advies 9445 van de Hoge Gezondheidsraad. Een samenvatting is beschikbaar in https://www.youtube.com/watch?v=GbSCobQlrLc deze video]
  55. ↑ a b (en) Alissa EM, Ferns GA. Functional foods and nutraceuticals in the primary prevention of cardiovascular diseases. In: journal of nutrition and metabolism. 2012. PMID 22570771. DOI:10.1155/2012/569486.
  56. ↑ (en) WJ Craig, Health effects of vegan diets. US National Library of Medicine -National Institutes of Health (mei 2009). Gearchiveerd op 29 maart 2020. Geraadpleegd op 29 november 2019.
  57. ↑ a b (en) Winston J. Craig, Health effects of vegan diets. The American Journal of Clinical Nutrition. Gearchiveerd op 13 mei 2014. Geraadpleegd op 21 oktober 2019.
  58. ↑ Wereldgezondheidsorganisatie en veganism. Gearchiveerd op 27-5-2020. Geraadpleegd op 29-05-2021.
  59. ↑ The Academy of Nutrition and Dietetics, Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. Gearchiveerd op 8 juli 2019. Geraadpleegd op 18/02/2021.
  60. ↑ Enquête-Resultaten. lekkerplantaardig.net, d.d.
  61. ↑ Smart Protein: Barilla, AB InBev, Thai Union et al. collaborate on EU-funded novel protein project. FoodNavigator.com, William Reed Business Media Ltd (8 October 2019). Geraadpleegd op 23 January 2020.
  62. ↑ (en) Livsmedelsverket. www.livsmedelsverket.se. Geraadpleegd op 6 June 2021.
  63. ↑ (de) Planetary Health Diet: Speiseplan für eine gesunde und nachhaltige Ernährung. www.bzfe.de. Geraadpleegd op 6 June 2021.
  64. ↑ (en) Climate activist Greta Thunberg takes on food industry | DW | 23 May 2021. Deutsche Welle. Geraadpleegd op 25 May 2021.
  65. ↑ (en) proveg.com, Discrimination against plant milk via labelling and tax regulations. Geraadpleegd op 16 april 2022.
  66. ↑ (en) REPORT on the proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council amending Regulations (EU) No 1308/2013 establishing a common organisation of the markets in agricultural products, (EU) No 1151/2012 on quality schemes for agricultural products and foodstuffs, (EU) No 251/2014 on the definition, description, presentation, labelling and the protection of geographical indications of aromatised wine products, (EU) No 228/2013 laying down specific measures for agriculture in the outermost regions of the Union and (EU) No 229/2013 laying down specific measures for agriculture in favour of the smaller Aegean islands. www.europarl.europa.eu. Geraadpleegd op 25 October 2020. "Amendment 165 (unpaginated, search in text for "steak")"
  67. ↑ Voting recommendation 6–7. European Plant-based Foods Association (ENSA). Geraadpleegd op 25 October 2020.
  68. ↑ (en) Jon Stone, "Campaigners rally against EU 'veggie burger' name ban", The Independent, 13 May 2019. Geraadpleegd op 16 June 2020.
  69. ↑ Flora Southey, "Debate heats up ahead of EU veggie 'burger' vote: 'Oatly doesn't need to put 'milk' on their carton, the consumer understands what it is'", Food Navigator, 15 October 2020. Geraadpleegd op 17 October 2020.
  70. ↑ Maria Chiorando, "EU Parliament Rejects 'Veggie Burger Ban' But Supports 'Dairy Ban' Against Vegan Producers", Plant Based News, 23 October 2020. Geraadpleegd op 24 October 2020.
  71. ↑ US state set to outlaw calling a veggie burger a veggie burger. The Guardian (23 July 2019).

Externe links bewerken

Eating Plants by Project Regeneration.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plantaardig_dieet&oldid=66978266"