Kees de Jager
Cornelis (Kees, Cees) de Jager (Den Burg, 29 april 1921) is een Nederlandse astronoom, pionier van het ruimteonderzoek, popularisator van wetenschap en bestrijder van pseudowetenschap.
Kees de Jager
| ||||
![]() | ||||
Kees de Jager in 1967
| ||||
Persoonlijke gegevens | ||||
Volledige naam | Cornelis de Jager | |||
Geboortedatum | 29 april 1921 | |||
Geboorteplaats | Den Burg op Texel | |||
Nationaliteit | Nederlandse | |||
Religie | vrijdenkerij | |||
Werkzaamheden | ||||
Vakgebied | sterrenkunde | |||
Universiteit | Universiteit Utrecht | |||
Promotor | Marcel Minnaert | |||
Soort hoogleraar | gewoon hoogleraar | |||
Website | ||||
|
BiografieBewerken
Kees de Jager woonde tijdens zijn schooltijd in Nederlands-Indië. In 1939 ging hij aan de Universiteit van Utrecht wis-, natuur- en sterrenkunde studeren. Eind 1942 behaalde hij het kandidaatsexamen. Toen de Duitsers in maart 1943 een loyaliteitsverklaring eisten van alle studenten, dook de Jager onder in de gewelven van de Utrechtse sterrenwacht Sonnenborgh, samen met zijn medestudent Hans Hubenet. Ze hadden de schuilnamen J.C. Gadeer en B. het Heun.[1] 's Nachts deed De Jager voor zijn afstudeeronderzoek waarnemingen van het oppervlak van de maantjes van Jupiter. Achteraf bleken de conclusies uit die waarnemingen een overschatting van de mogelijkheden van de binnenstadssterrenkunde.[2] Na zijn doctoraalexamen week Kees de Jager voor een half jaar uit naar de theoretische natuurkunde en schreef hij een artikel over de massa van het zojuist ontdekte meson.
De Jager keerde terug naar de sterrenkunde en promoveerde in 1952 bij Marcel Minnaert cum laude op een proefschrift met de titel The Hydrogen Spectrum of the Sun. Vervolgens is hij decennialang voornamelijk betrokken geweest bij zonneonderzoek. In 1957 werd de Jager benoemd tot lector in de stellaire astrofysica en in 1960 tot hoogleraar in dezelfde wetenschap. Op 8 mei 1961 hield hij zijn inaugurele rede Zon en sterren. In 1970 werd zijn leeropdracht 'het ruimte-onderzoek'. Hij leidde vele studenten en promovendi op.[3] Zijn emeritaat volgde op zijn afscheidsrede op 24 april 1986, getiteld Wereld en wetenschap.[4]
Hij heeft diverse ruimte-experimenten geleid ten behoeve van onderzoek naar zonnevlammen en sterrenvlammen. Vanaf 1980 ging zijn aandacht vooral uit naar de studie van superreuzen[5] en in het bijzonder de grootschalige stromingen aan hun oppervlak. In 2003 verhuisde Kees de Jager van Utrecht (waar hij op de sterrenwacht Sonnenborgh woonde) naar Texel. Daar werd hij vrijwillig medewerker bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), voor de bestudering van zon-klimaat relaties. Ook houdt hij zich bezig met het voorspellen van toekomstige zonneactiviteit. In 2006 werd Kees de Jager ereburger van Texel.
Kees de Jager is ondanks zijn hoge leeftijd een verdienstelijk hardloper.[6]
FunctiesBewerken
- Directeur van Sterrenwacht 'Sonnenborgh' te Utrecht
- Oprichter en eerste directeur van de Utrechtse Laboratorium voor Ruimteonderzoek
- Oprichter van het Astrofysisch Instituut van de Vrije Universiteit Brussel
- Secretaris-generaal van de Internationale Astronomische Unie (IAU)
- President van COSPAR (Internationale organisatie voor samenwerking in ruimteonderzoek)
- President van ICSU (Internationale Raad voor Wetenschappen)
- Oprichter en eerste hoofdredacteur van de tijdschriften `Space Science Reviews’ en ‘Solar Physics’
- Voorzitter van Stichting Skepsis van 1987 tot 1998[7]
- Voorzitter van de European Council of Skeptical Organisations van 1994 tot 2001[8]
- Fellow van het Committee for Skeptical Inquiry[9][10]
LidmaatschappenBewerken
- Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
- Koninklijke Belgische Academie voor Kunst en Wetenschap
- Academia Leopoldina (Halle, Duitsland)
- Indian Science Academy
- Academia Europaea
EerbetoonBewerken
- Eredoctoraat Parijs
- Eredoctoraat Wroclaw
- Erelid SCOSTEP, de internationale organisatie voor zon-aarde-fysica
- Ereburger van Texel
- Erelid van de Nederlandse Vereniging voor Ruimtevaart
De stad Dordrecht noemde een straat in de nieuwbouwwijk Sterrenburg naar Kees de Jager.
OnderscheidingenBewerken
- Gouden medaille van de Royal Astronomy Society (GB)
- Hale Medaille van de American Astronomy Society (voor zonneonderzoek, VS)
- Jules Janssen Medaille (zonneonderzoek, Frankrijk)
- Karl Schwarzschild Medaille (voor astrofysica, Duitsland)
- Gagarin medaille and Ziolkowski Medaille (ruimteonderzoek, Sovjet-Unie)
- COSPAR medaille voor Internationale Samenwerking
PromotiesBewerken
Vrijwel alle 17 onderstaande promoties met de Jager als promotor waren aan de Rijksuniversiteit Utrecht, behalve Camiel de Loore (Université Libre de Bruxelles) en Alex Lobel (Vrije Universiteit Brussel).[11]
Promovendus | Proefschrift | Jaar #afstammelingen[11] |
---|---|---|
Brinkman, Albert Christiaan | Instrumentation for the Detection of Solar Soft x-Rays and the Analysis of a Solar Event | 1972 |
de Feiter, Leendert Dirk | Analysis of the Balmer Spectrum of Solar Flares | 1966 |
de Landtsheer, Abraham Cornelis | A Contribution to the Solution of the ALGOL Paradox | 1984 |
De Loore, Camiel | De konvektie zones en corona`s van zon en sterren | 1968 1, Université Libre de Bruxelles |
den Boggende, Antonius Jan Frederik | X-Ray Observations with the Astronomical Netherlands Satellite | 1979 |
Duijveman, Andreas | X-Ray Imaging and Interpretation of Impulsive Solar Flare Phenomena | 1983 |
Gronenschild, Eduard Henricus Barbara Maria | X-Ray Emission from Supernova Remnants with Particular Reference to the Cygnus Loop | 1979 |
Heise, John | Some Observational Aspects of Compact Galactic X-Ray Sources | 1982 1 |
Hoyng, Peter | Studies on Hard X-Ray Emission from Solar Flares and on Cyclotron Radiation from a Cold Magnetoplasma | 1975 |
Kuperus, Max | The Transfer of Mechanical Energy in the Sun and the Heating of the Corona | 1965 25 |
Lamers, Hermanus Johannes Gerardus Lambertus Maria | Studies on the Structure and Stability of Extended Stellar Atmospheres | 1974 4 |
Lobel, Alex Jan | Pulsation and Atmospherical Instability of Luminous F- and G-type Stars | 1997, Vrije Universiteit Brussel |
Roosen, J. | Some Features of the Solar Microwave Emission and Their Connection with Geomagnetic Activity | 1968 |
van den Heuvel, Edward Peter Jacobus | A Study of Stellar Rotation : The Origin of Peculiar and Metallic-Line A and B Stars | 1968 36 |
van der Hucht, Karel Albertus | On Hot and Cool Stars: Spectroscopic Investigations in the Ultraviolet | 1978 |
van Gent, Robert Harry | Studies on Interacting Binary Stellar Systems | 1989 |
van Helden, René Christiaan Pierre | The Spectra of B-Type Supergiants with an Emphasis on O² Canis Majoris | 1972 |
Publicaties van C. de JagerBewerken
Honderden titels, onder meer[12]
WetenschapBewerken
- vele artikelen in astronomische wetenschappelijke tijdschriften, zoals Solar Physics, Space Science Reviews, Astronomy and Astrophysics en Monthly Notices of the Royal Astronomical Society
- vele boeken
- ed. The Solar spectrum, Proceedings of the Symposium held at the University of Utrecht 26-31 August 1963, Kluwer Academic Publishers Group, 1965
- met Patrick Wayman, Highlights of astronomy. 1, As represented at the XIIIth general assembly of the I.A.U. 1967. Ook vervolguitgaven Highlights of astronomy 2 (1970), 3 (1973, 1974), 4(1976), 5 (1979, 1980)
- The brightest stars, D. Reidel, Dordrecht, Boston, 1980
- met Jun-Ichi Sakai: Solar flares and collisions between current-carrying loops: types and mechanisms of solar flares and coronal loop heating, Dordrecht; Boston: Kluwer Academic Publishers, 2012
PopularisatieBewerken
- Het ruimtelijk milieu en de sterrenkunde, in H.L. de Booij en anderen: Ruimtevaart en wetenschap, Aulapocket 352 Het Spectrum 1968, p. 55 - 74
- met E.P.J. van den Heuvel: Ontstaan en levensloop van sterren, Thieme & Cie, Zutphen, 1972
- Tien opmerkelijke sterrekundige ontdekkingen, De Koepel, Utrecht, 1995
AutobiografieBewerken
- Kees de Jager: Terugblik, persoonlijke herinneringen aan opmerkelijke gebeurtenissen, Stip Media 2014 (autobiografie)
Bestrijding van pseudowetenschapBewerken
- Cees de Jager: Velosofie. Rekenen aan de Grote Piramide en m’n fiets, Skepter 1990, vol. 3 (4), p. 13-15. (Humoristische kritiek op numerologie, vertaald in het Duits en Engels als respectievelijk Radosophie en Cyclosophy)
- Cornelis de Jager: Was ist Radosophie? In: Gero von Randow (Hrsg.): Mein paranormales Fahrrad und andere Anlässe zur Skepsis, entdeckt im „Skeptical Inquirer“ Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek 1993, S. 23–30, ISBN 3-499-19535-6
GeschiedenisBewerken
- Cornelis de Jager en W. J. Kikkert, Van het Clijf tot Den Hoorn : de geschiedenis van het zuiden van Texel, van de oudste tijden tot de verwoesting van Den Horn en het ontstaan van Den Hoorn, Den Burg : Nauta Boek, [1998]
Externe linksBewerken
- Website van Kees de Jager
- YouTube video 21:50 min Sonnenborgh, SRON, Universiteit Utrecht: Het leven van een beroemde Utrechter. Kees de Jager, Utrecht, 2011.
- YouTube video 3:44 min Maarten Roos: Portret prof. dr. Kees de Jager, SRON, 2011
- volkskrant.nl Rob van Scheers: Onze gids deze week: 'De Amerikanen zijn boos op mij', Volkskrant 22 augustus 2015. Geraadpleegd op 12 december 2019.
- sron.nl Kees de Jager (1921): Pionier van het ruimteonderzoek. Geraadpleegd op 12 december 2019.
- uitzending.net Video 31 min. De Kennis van Nu, Reis naar de zon, 15 April 2020. Lieven Scheire interviewt Kees de Jager over de Solar Orbiter ruimtesonde, die de polen van de zon van nabij gaat waarnemen. Geraadpleegd op 16 april 2020
Bronnen, noten en/of referenties
|