Burcht Jonckholt

kasteel in België
(Doorverwezen vanaf Kasteel Jonckholt)

De burcht van Jonckholt is een onvoltooide werf van een middeleeuwse burcht nabij Hoelbeek. De plannen werden getekend, maar enkel de grachten, wallen en funderingen zijn gerealiseerd.

Heerlijkheid bewerken

Vermoedelijk was Jonckholt oorspronkelijk een allodium, dat in de 11e of 12e eeuw werd ingelijfd door het Graafschap Loon. Toen werd het in leen uitgegeven, en dit leengoed omvatte, naast Jonckholt, vanaf de 14e eeuw ook Hoelbeek en Groenendaal. De heren van Jonckholt waren verwant aan het geslacht Hamal uit 's Herenelderen. In 1288 werd dit geslacht voor het eerst vermeld (Johan van Jochout).

In 1390 waren er geen mannelijke erfopvolgers meer en werd het goed verdeeld tussen de twee dochters. Jonckholt en Hoelbeek gingen naar de oudste dochter, welke gehuwd was met Hendrik van Guigoven, die slotvoogd was van Kolmont. De heerlijkheid ging in 1414 over op de familie Van Rijkel-Gelinden, in 1436 op de familie Van den Bosch de Mopertingen, in 1494 op de familie De Merode de Houffalize. In 1639 werd het goed door Anne François de Merode de Houffalize verkocht aan Karel Egidius Vaes, welke heer van Schalkhoven was. Later ging het, door huwelijk, over op de familie Van Eyll, welke het behield tot 1819.

De burcht, welke het centrum van Jonckholt vormde, was toen al lang verdwenen. Op de Ferrariskaarten (eind 18e eeuw) was hij niet ingetekend. Op een kaart van Eugène-Henri Fricx uit 1744 waren echter nog overblijfselen van de burcht te zien, voornamelijk uit aarden wallen bestaande.

 
Ruïne van Jonckholt

Burcht bewerken

Van 1985-1987 werden op het terrein van de burcht opgravingen verricht, waarbij de fundamenten van de burcht werden blootgelegd. Het bleek dat de site drie grote fasen heeft gekend[1]:

* Curtisfase: rond 1200 werd in het moerassig gebied een gedeelte ongeveer 1 meter opgehoogd als een eilandje met een gracht rond. Op het omgracht terrein met een versterkte poort stonden minstens 2 houten bouwwerken waarvan één met vier onderverdelingen. Dit wooneiland vormde de omwalde hoeve of curtis van het leengoed van de plaatselijke machthebber.

* Kasteelfase: midden 14e eeuw werd de houten nederzetting omgevormd tot een stenen versterking. De site werd opnieuw opgehoogd en kreeg een stenen ommuring in bakstenen met bekleding in mergelstenen. Zo ontstond een stenen waterburcht met een vierkant grondplan van 52×40 meter met op iedere hoek een hoektoren met schietgaten. Binnenin bleven de gebouwen in hout. Er hebben nooit stenen gebouwen in gestaan.

* Bastionfase: omwille van zijn strategische ligging op de weg naar Maastricht werd de versterking in het eerste kwart van de 16e eeuw verbouwd tot een militair fort dat kon weerstaan aan de vernietigingskracht van het opkomende geschut. Daartegen waren aarden wallen beter bestand dan stenen muren. Rond de grachten kwam er een extra aarden wal, voorzien van ronde bastions op de hoeken. Daaromheen kwam nog een buitengracht.

Omstreeks 1600 verloor Jonckholt zijn militaire belang (in het kader van de Tachtigjarige Oorlog). De ligging in moerassig gebied was economisch eerder ongunstig. Jonckholt verviel tot een ruïne. De bouwsels werden afgebroken tot op het maaiveld. Enkel de aarden wallen en grachten bleven zichtbaar in het landschap.

Na het afsluiten van archeologische opgravingen in 1987 werden de mergelstenen fundamenten van de muren en hoektorens geconserveerd en werd de site toegankelijk gemaakt

Externe link bewerken