Johanna Hermine Moes
Johanna Hermine (Joop) Moes (Zwolle, 21 oktober 1911 – Amsterdam, 19 oktober 1998) was een Nederlandse huisarts en medeoprichtster van de Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB).
| Joop Moes | ||
|---|---|---|
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Johanna Hermine Moes | |
| Geboren | 21 oktober 1911 Zwolle | |
| Overleden | 19 oktober 1998 Amsterdam | |
| Nationaliteit | Nederlandse | |
| Land | Nederland | |
| Beroep | Huisarts | |
| Bekend van | Medeoprichter Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB) | |
| Overig | ||
| Politiek | Communiste (lid CPN 1940-1955) | |
Achtergrond en opleiding bewerken
Joop Moes was een dochter van Hendrikus Bernardus Moes (Ommen, 1884 - 1968) en Sophia Jeannette van Bellen (Dordrecht, 1888 - 1987). Ze kwam uit een ontwikkeld ambtenarengezin. Haar moeder was onderwijzeres en haar vader eindigde als hoofddirecteur van het IJkwezen. Het was bijzonder dat ze als meisje H.B.S.-B afrondde, en van 1931-1939 in Leiden en Amsterdam medicijnen kon studeren. Na haar studie heeft ze steeds als arts gewerkt. Niet lang na haar afstuderen werd zij in het begin van de Tweede Wereldoorlog in 1940 op grond van de wet geneeskundige voorzieningen naar Arnhem gezonden om in het gemeenteziekenhuis op de afdeling interne geneeskunde te werken, waar gewonde soldaten werden opgevangen. Daarna ging ze in Den Haag in ziekenhuis De Volharding werken. Ze ontmoette aan het begin van de oorlog haar latere man, Joop van Santen, trouwde in november 1942 en kreeg twee kinderen, Eva in 1943 en Gerrit in 1946.
Na haar huwelijk werkte ze bij de GGD in Amsterdam op consultatiebureau’s en hield ze zich bezig met de inenting van schoolkinderen. Ook werkte ze als arts bij het Medisch Bureau voor Sportkeuring. Verder nam ze geregeld waar voor huisartsen in Amsterdam. In 1946 vestigde ze zich aan de Herengracht in Amsterdam als huisarts, in 1972 ging ze met pensioen.
Als sociaal voelende progressieve vrouw en communiste vond ze het belangrijk om de arbeidersbevolking in de Jordaan vooruit te helpen. Haar praktijk bestond voor een groot deel uit bewoners van die wijk. In de jaren van de wederopbouw was een huisarts ook een soort maatschappelijk werker en dat beviel haar heel goed. Ze schreef bijvoorbeeld brieven voor haar patiënten om ze een betere huisvesting te bezorgen. Ze was geliefd bij haar patiënten. Na de oorlog was ze in de jaren 1940 en 1950 naast de huisartsenpraktijk ook werkzaam bij de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH), waarvoor zij anticonceptiespreekuur hield in Amsterdam en Zaandam. Ook in deze rol kon ze haar behoefte om de levensomstandigheden van mensen te verbeteren bevredigen.
Zij was net als haar man Joop van Santen lid van de Communistische Partij van Nederland (CPN), waarschijnlijk vanaf het begin van de oorlog of vlak daarvoor, maar niet actief in de partij voor zover bekend. Niet lang na het uittreden van haar man in 1955 zegde ook zij haar lidmaatschap op.
Tweede Wereldoorlog bewerken
Van Moes en haar man zijn een aantal verzetsactiviteiten bekend.
Een anekdotisch voorbeeld betreft een vriendin van Joop Moes, Janny Brandes-Brilleslijper. In augustus 1941 viel een groep mannen het huis van Brandes-Brilleslijper binnen op zoek naar haar man Bob Brandes. Het was de Sicherheitsdienst (SD), de staatsinlichtingendienst van de nazi’s, begeleid door Nederlandse agenten. De mannen doorzoeken het huis. De vriendin is hoogzwanger en bedenkt een list. Ze pretendeert dat de bevalling begint en dat ze daarom een dokter moet bellen. Ze belt haar vriendin Joop Moes, die immers arts is. Joop komt meteen en schrijft een recept uit, waarmee Janny naar de apotheek moet. Ze kan zo haar man waarschuwen die tegenover de apotheek werkt. Bij de huiszoeking wordt het complete CPN-archief over het hoofd gezien.
Een andere verzetsdaad van Joop Moes was het onderbrengen van Joodse baby’s en kinderen in pleeggezinnen als het er naar uitzag dat hun ouders spoedig zullen worden gedeporteerd. In het laatste jaar van de oorlog (herfst 1944-mei 1945) bood het echtpaar onderdak aan een aantal Joodse onderduikers. Henny de Swaan-Roos en Meik de Swaan met enkele familieleden behoorden er toe. Ze zaten ondergedoken in het achterhuis van hun woning aan de Herengracht.
In het huis van Joop Moes en haar echtgenoot Joop van Santen werd op zolder het illegale blad De Vrije Katheder gedrukt.
Bronnen bewerken
- Jolande Withuis (1990) Opoffering en Heroiek. De mentale wereld van een communistische vrouwenorganisatie in naoorlogs Nederland, 1946-1976., Amsterdam. ISBN 9789060099445
- Roxane van Iperen (2019) ’t Hooge Nest., Amsterdam. ISBN 9789048854783
- Interview met Adri Lugt in OpNieuw, krant voor de Nieuwmarkt. 13e jaargang, Nr. 1. Voorjaar 1995