Informateur
Een informateur is iemand die in het kader van de kabinetsformatie na de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland in opdracht van de Tweede Kamer of na federale verkiezingen in België in opdracht van de Koning der Belgen de mogelijkheden onderzoekt voor de vorming van een kabinet.
De informateurs zijn meestal afkomstig van de politieke partijen die de kern van het vermoedelijke nieuwe kabinet vormen of van de partij die het grootste is geworden of de meeste winst heeft behaald bij de verkiezingen.
Vaak zijn het relatieve buitenstaanders, die tijdelijk in de schijnwerpers komen te staan. Hun aanstelling wordt vaak als eervol ervaren, hoewel ervaring, deskundigheid en keuze een belangrijke rol kunnen spelen in het hele traject.
Het werk van een informateur kan voorafgegaan worden door dat van een verkenner (in Nederland vanaf 2012) of de koning(in) (in Nederland tot 2012 en in België).
Gang van zaken bewerken
België bewerken
Nergens staan er bepalingen betreffende de informateur. De Koning der Belgen kan naar eigen goeddunken iemand aanwijzen. Meestal is dit een politicus. Hierbij laat de Koning zich meestal leiden door de partij met het beste resultaat in de verkiezingen. Dikwijls is het ook een persoon van een ander taalgebied.
Deze informateur brengt op regelmatige tijdstippen verslag uit aan de Koning en stelt na zijn opdracht ook een formateur voor aan de Koning, die deze dan kan benoemen.
Hij tast de mogelijke coalities af en start gesprekken met woordvoerders van politieke partijen om te polsen of er een akkoord mogelijk is tussen de desbetreffende partijen.
Nederland bewerken
Staatsrechtelijk gezien is nergens voorgeschreven hoe een informateur dient te opereren.[1] Hieronder staat echter de wijze hoe de informateur meestal te werk gaat.
Koninklijke consultatie (tot 2012) bewerken
Nadat de uitslag van de verkiezingen bekend was geworden (of wanneer een Kabinet gevallen was), brachten de gekozen fractieleiders van de politieke partijen, alsmede een aantal vaste adviseurs van de koning of koningin (zoals de voorzitters van de kamers van het parlement, de vicepresident van de Raad van State en eventueel de ministers van staat), een consultatiebezoek aan het staatshoofd om hem of haar hun adviezen te geven over het te volgen (in)formatie-traject.
In sommige gevallen werden er, indien gewenst, achtereenvolgens één of meerdere informateurs benoemd door het staatshoofd. Als de situatie daar aanleiding voor gaf, kon er een soort van voorverkenning gewenst zijn. Dit werd ook weleens pre-informatieronde genoemd, onder leiding van een pre-informateur.[bron?]
Sommigen vonden het bezwaarlijk dat de informateur aan niemand, behalve de Koning, verantwoording diende af te leggen. Daarom stelden de staatscommissie-Biesheuvel en de commissie-De Koning voor hem verantwoording te doen afleggen in de Tweede Kamer. De laatste jaren gaf de informateur tekst en uitleg in de Tweede Kamer, zonder dat daar overigens een verbindende regel voor was.[1]
Verkenning (vanaf 2012) bewerken
Sinds de verkiezingen van 2012 wordt de informateur niet langer benoemd door het staatshoofd, maar door de Tweede Kamer. De consultatie bij het staatshoofd is daarmee vervallen, hoewel de vaste adviseurs nog wel op bezoek zijn geweest. Voorafgaand aan de benoeming van de informateur stelt de Kamer één of twee verkenners aan die de consultatie van het staatshoofd overnemen. Hun taak was tot de kabinetsformatie van 2021-'22 niet vast omschreven, wat tot problemen leidde. Daarop werd bij algemene stemmen een motie van D66-fractieleider Sigrid Kaag aangenomen om de precieze rechten, plichten en beperkingen van de verkenner(s) vast te leggen in een protocol dat onderdeel zou worden van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer.[2]
Informatie-opdracht bewerken
Een informateur krijgt alle aan de verkenner(s) uitgebrachte adviezen. Vervolgens voert hij of zij gesprekken met politici, deskundigen en natuurlijk met de fractievoorzitters van de partijen die wellicht samen een kabinet kunnen vormen. De informateur kijkt welke problemen er daarbij overwonnen moeten worden. Hoe ver deze opdracht reikt, hangt af van de verkiezingsuitslagen. Als twee partijen een duidelijke meerderheid hebben en het eens zijn, kan de informateur een beperkte opdracht krijgen. In een verslag adviseert hij of zij de Kamer welk nieuw kabinet een goede kans van slagen heeft. De Kamer kan de informateur verzoeken zijn of haar advies in een debat toe te lichten.
Als regel spreekt de informatie-opdracht van een kabinet "dat kan rekenen op een vruchtbare samenwerking met de Staten-Generaal". In de praktijk betekent dit dat de mogelijkheden van een meerderheidskabinet moeten worden onderzocht. Vaak bestaat een dergelijk kabinet uit meerdere fracties in de Tweede Kamer welke een coalitie aangaan en vervolgens de ministers en staatssecretarissen leveren in het kabinet.
De opdracht kan ook zo ruim zijn dat de informateur het regeerakkoord opstelt. Ook kan hiervoor een nieuwe of extra informateur worden aangesteld. De informateur(s) onderhandelen met de beoogde coalitiepartijen over de gezamenlijke en tegenstrijdige belangen. Als men het eens is, worden de afspraken vastgelegd in het akkoord.
Als een informateur geslaagd is in de onderhandelingen, kan deze een formateur aanbevelen. De formateur gaat vervolgens op zoek naar de bewindslieden voor het gevormde kabinet
Gemeentelijk en provinciaal niveau bewerken
Zeker na de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur in 2002 en de Wet dualisering provinciebestuur in 2003, waarbij in gemeenten en provincie het dagelijks en algemeen bestuur uit elkaar zijn gehaald, hebben ook hier de informateur en de formateur hun intrede gedaan. Het was voorheen gebruikelijk dat na de Raads- of Provinciale Statenverkiezingen de grootste partij het voortouw nam in de besprekingen om te komen tot een nieuwe coalitie. Inmiddels wordt er vaak van buiten een informateur aangesteld door de betrokken partijen om hen zo als een meer neutraal 'voorzitter' te ondersteunen in het formatieproces voor een nieuw college van burgemeester en wethouders c.q. College van Gedeputeerde Staten en de coalitie-onderhandelingen.
Lijst van (in)formateurs bewerken
België bewerken
| Kabinet | Datum verkiezingen | Datum beëdiging | Informateur(s) | Formateur |
|---|---|---|---|---|
| Di Rupo I | 13 juni 2010 | 6 december 2011 | 1. Bart De Wever (NVA), 22 dagen 2. André Flahaut (PS) en Danny Pieters (NVA), 31 dagen 3. Bart De Wever (NVA), 10 dagen 4. Johan Vandelanotte (SP.a), 98 dagen Johan Vandelanotte en Bart de Wever en Elio Di Rupo, 10 dagen 5. Didier Reynders 28 dagen 6. Wouter Beke, 35 dagen |
1. Elio Di Rupo (PS), 21 dagen 2. Elio Di Rupo (PS), 5 dagen 3. Elio Di Rupo (PS), 204 dagen. |
| Leterme II | Vertrek Van Rompuy | 25 11 2009 | 1. Wilfried Martens (CVP), 5 dagen | Leterme (CD&V), 1 dag |
| Van Rompuy I | 30-06-2006 | 05-07-2006 | Wilfried Martens (CVP), 5 dagen | Herman Van Rompuy (CD&V), 2 dagen |
| Leterme I | 10 juni 2007 vervangen Verhofstadt III |
20 maart 2008 | ||
| Verhofstadt III | 10 juni 2007 | 21 december 2007 | 1. Didier Reynders (MR), 21 dagen 2. Jean-Luc Dehaene (CD&V), 11 dagen, Herman Van Rompuy (CD&V), 31 dagen |
1. Yves Leterme (CD&V), 37 dagen 2. Yves Leterme (CD&V), 64 dagen 3. Guy Verhofstadt (VLD), 5 dagen |
Nederland bewerken
Voor de Nederlandse lijst van (in)formateurs, inclusief verkenners, zie Lijst van Nederlandse (in)formateurs.Zie ook bewerken
Bronnen, noten en/of referenties
|