Hannes und der Bürgermeister

Hannes und der Bürgermeister is een langlopende losse serie van Schwäbische voorstellingen van volkstheater, die vooral in het zuidwesten van Duitsland succesvol is. In 2015 werd het dertigjarige jubileum van de serie en het twintigjarige jubileum van de televisie-uitzendingen gevierd. Op donderdag 24 december vond de jubileumsuitzending op de SWR plaats. Als er afleveringen op televisie worden uitgezonden, dan volgen rond een miljoen kijkers de sketches in het SWR-Fernsehen, of in het verleden het SR-Fernsehen. In oktober 2022 werd bekend dat de voorstellingen in 2023 zullen worden beëindigd.

Het duo in de vertrouwde omgeving

Voorgeschiedenis

De burgemeester aan zijn buro met stempels, lamp en telefoon

Hannes voor het buro van de burgemeester

Herrn Stumpfes Zieh & Zupf Kapelle

De Theaterscheune Mäulesmühle

Hannes und der Bürgermeister wordt sinds 1985 door het cabaret-duo Albin Braig (1951) en Karlheinz Hartmann (1950–2023) op het toneel gebracht. Albin Braig heeft tweemaal in de Duitse krimiserie Tatort gespeeld: in 1983 in Mord ist kein Geschäft als cafébaas die een lijk vindt en in 1986 in Einer sah den Mörder als de vakbondsgetrouwe Polizeimeister Göbel, die het wapen van de moord identificeert. Beide hoofdrolspelers groeiden op in Stuttgart-Weilimdorf, gingen samen naar dezelfde school, volgden beiden een opleiding tot handzetter, richtten samen het elektronicabedrijf Karlheinz Hartmann Electronic (dat nog altijd in het oorspronkelijke gebouw zit met de aangepaste naam Hartmann Electronic) op, waaraan ze samen leiding gaven. Ze wonen beiden in Herrenberg, waar Karlheinz in de periode van de afscheidstournee op 29 augustus 2023 overlijdt en begraven wordt.. Beiden deden al jong ervaring op bij de theaters in de Burkhardtsmühle en de Mäulesmühle van Albins vader, de in Zuid-Duitsland legendarische toneelspeler Otto Braig. In 1966 wordt de Burkhardtsmühle door eigenaar Otto Teschinsky verbouwd tot theaterzaal. Daar is Otto Braig het toneelgezelschap "Komede-Scheuer" begonnen. In 1972 kocht Wilhelm Leonhard de molen en besloot dat de theatervoorstellingen voor het einde 1973 zouden worden beëindigd, waardoor de groep niet meer kon optreden. Datzelfde jaar bood de familie Heidenrecht uitkomst door het Theater der Altstadt in Stuttgart een jaar lang voor hun optredens beschikbaar te stellen. Dankzij burgemeester Laible van de stad Leinfelden kwam de Mäulesmühle, die in 1961 door zijn stad was gekocht, in 1974 vrij voor theatervoorstellingen.

Geschiedenis

Otto Braig schreef de allereerste voorstelling van 'Hannes und der Bürgermeister', waarin Hannes nog niet in het Rathaus aangesteld was, "D'r Hannes soll reikomma", zoals het stuk aanvankelijk heette en dat in de Theaterscheune Mäulesmühle, naast de Mäulesmühle, in het Siebenmühlental bij Leinfelden-Echterdingen (zuidelijk van Stuttgart) werd opgevoerd. In het publiek zat de vermaarde producent Dr. Dietger Bansberg die meteen overtuigd was van de potentie van dit concept, toch moest hij erg veel moeite doen om Albin Braig te overtuigen om er een serie van te maken. De eerste sketches, waarin beide akteurs hoofdzakelijk het echte schwäbische (Zwabische, het Zuid-Duitse) dialect spreken, maar dan wel zo dat de overige Duitssprekende kijkers het, zij het soms met enige moeite, kunnen verstaan, bevestigden de inschatting van Dr. Bansberg. Hun optredens zijn sinds vele jaren al maanden van tevoren uitverkocht. Sinds 1994 worden de scènes door de Süddeutscher Rundfunk (SR, tegenwoordig Südwestrundfunk, SWR) uitgezonden. Een losse episode duurt tussen de 3 en 28 minuten en er werden aanvankelijk in een half uur durende uitzending meestal twee of drie episoden uitgezonden. De opnamen worden altijd in de 'Stadthalle Leonberg' voor publiek gemaakt. In de Mäulesmühle worden ook andere toneelstukken in het Zuid-Duitse dialect opgevoerd.

De eerste televisie-uitzending was van de episode Die Wunder op 7 februari 1995 om 18.30 uur in het gemeenschappelijke ARD-namiddagprogramma van de SDR en de SWF. Sinds de start van de televisieopnamen is ook Herrn Stumpfes Zieh & Zupfkapelle (letterlijk: trek- en plukkapel), een Zwabische muziekgroep uit het Zuid-Duitse Aalen, vast onderdeel van de optredens. De Zwabische dialect-muzikanten luisteren de pauzes tussen de afzonderlijke episoden op met muzikale stukken op meest geïmproviseerde muziekinstrumenten, waarbij ze liedjes in het Zuid-Duitse dialect zingen. In februari 2000 verliet Stephan Stumpf op gitaar, de naamgever van de groep, het ensemble. De groep bestaat sindsdien uit vier man, op de foto van links naar rechts: Michael "Flex" Flechsler, Marcel "Selle" Hafner, Manfred "Manne" Arold en "Benny Banano". Zij begeleiden Hannes und der Bürgermeister ook bij hun optredens in de andere toneelzalen van vele plaatsen van Baden-Württemberg.

Regie en productie

De regie werd meer dan 30 jaar lang steeds verzorgd door Isolde Müller-Rinker. Ook de uitvoeringen van veel andere theaterstukken, zoals die in de serie Freunde in der Mäulesmühle regisseerde zij. Daarnaast deed zij de regie voor een aantal films, waaronder Das Geld liegt auf der Bank, met Georg Thomalla (1980) en Mutter Gräbert macht Theater (1990). Zij overleed op 23 juli 2016 op 73-jarige leeftijd in haar geboorteplaats Reutlingen. De productie wordt geleid door Bastian Braig, de zoon van Albin Braig. Hij heeft na de dood van Isolde ook de rol van regisseur op zich genomen. Theater de Mäulesmühle wordt in 2018 nog steeds door de familie Braig geleid. Rita Braig, de vrouw van Albin Braig, organiseert de kaartverkoop, de communicatie en de catering bij de optredens in de Theaterscheune. De teksten van de stukken worden hoofdzakelijk geschreven door Albin Braig, ze werden aanvankelijk voornamelijk door Isolde Rinker geleverd.

De televisie-uitzendingen kunnen inmiddels tussen een half uur en anderhalf uur duren en bestaan uit meerdere sketches. Bij de lange uitzendingen zijn tussen de afzonderlijke stukken de beide toneelspelers vaak ook nog als verpleger Eberhard en brandweerman Heinz achter de coulissen bij het eten van onder meer 'Leberwurstwecken' (broodje ingemaakte leverworst) te zien. Deze opzet werd door Isolde Rinker bedacht. Tussen september en juni is de vaste uitzending van de korte programma's op dinsdagavond bij de SWR.

Verhalen

Plaats

Plaats van handeling is al sinds het begin altijd de burgemeesterskamer van een fictief 'Rathaus' (stadhuis) in het Zwabische deel van Duitsland. Het interieur is sinds het begin vrijwel niet aangepast. De theaterstukken gaan over een eigenwijze burgemeester (Karlheinz Hartmann) en zijn gehaaide Amtsbote (bode) Hannes (Albin Braig). Steeds wanneer er in het stadhuis problemen zijn, roept de burgemeester met de woorden: "D'r Hannes soll reikomma" (Hannes moet binnenkomen) zijn bode in zijn kamer. Op deze manier begint dan ook bijna elke aflevering van de theaterstukken. In de kamer staat een houten bureau met een luxe en een gewone bureaustoel, een ladekast, een paraplubak. Op het bureau een groene schrijfmat, een zwarte bureaulamp met flexibele arm, een rode draaischijftelefoon, een stempelcarrousel. Tot 2006 was er een staande kapstok, daarna is die vervangen door een muurmodel. De deur naar de gang is de plek waar beide acteurs meestal op toneel komen of het weer verlaten. Vrijwel alle episoden eindigen met een onhandige opmerking van Hannes en de vertwijfelde reactie daarop van de burgemeester ("Hannes!"), en het onmiddellijk hierop dimmen van alle licht op het toneel, dus ook van de bureaulamp.

Borreltje

Een andere belangrijke rol in bijna elke aflevering speelt „das Schnäpsle“ (borreltje), waarvan er vaak meer gedronken worden, zodat soms beiden aangeschoten raken. Hannes neemt de uitnodiging om een Schnäpsle te drinken vaak aan met de woorden „Ich höre mich nicht 'Nein' sagen“ (Ik hoor me geen 'Nee' zeggen). Geregeld schenkt de burgemeester al aan het begin ook zelf al een glaasje in, wat hij wel rechtvaardigt met uitspraken als: „Hannes, auf, mir drenkat a Schnäpsle zom Nüchtern werra!“ (ik drink een borrel om nuchter te worden). De fles en de twee glaasjes staan altijd achter het deurtje rechtsonder in het bureau van de burgemeester.

In zijn functie van loyale bode moet Hannes regelmatig zijn leidinggevende van Gasthof Ochsen (de lokale kroeg, die ter sprake komt in bijna alle afleveringen) naar huis transporteren omdat die niet meer kan lopen van de drank. In de regel vervoert Hannes hem dan met de Schubkarren (kruiwagen), waar de burgemeester zich de volgende dag meestal weinig tot niets van herinneren kan.

Personen

De dialogen tussen Hannes en de burgemeester komen er vaak op neer dat de burgemeester door Hannes wordt gecorrigeerd in allerlei situaties, vaak geholpen door wat deze in de Volkshochschule (volksuniversiteit) heeft geleerd, wat de serie een verrassend element verleent. Verdere terugkerende grappen zijn de telefoongesprekken van de burgemeester met allerlei medewerkers van het stadhuis, maar bovenal met zijn vrouw, die hij steeds met „Schatzilein“ (schatje) aanduidt, terwijl zij hem haar „Bärle“ (beertje) noemt, en ook met de „Schoofseggl“ Fritz, zijn ambtskollega uit het naburige fictieve dorp Schriedingen, waarmee hij menig geschil uitvecht, met de Landraad en met de Minister-president.

Andere mensen die geregeld een rol spelen zijn weduwe Mechthild Hutzler, die kennelijk een avontuurtje met bode Hannes niet te versmaden lijkt en waarmee Hannes zelfs een keer trouwen wil, de Pfarrer (pastoor), waarmee hij zich met de burgemeester vaak in de centrale kroeg Ochsen treft om samen te drinken, alsook de Wachtmeister (politieman) Reule, waarmee Hannes al eens samen de burgemeester in de kruiwagen door de stad gereden heeft. De pastoor ligt steeds in de clinch met Hannes, omdat die steeds opnieuw bij hem „die Glocken putzt“ (belletje trekken) en daarbij meer als een keer „gottsjämmerlich oins an d' Gosch na“ (flink op zijn donder) krijgt. Andere personen die de revue af en toe passeren zijn onder andere apotheker Müllerschön.

Frau Kurrle, die zelf ook nooit te zien is, werkt op het Rechnungsprüfungsamt (economische controledienst), zij schijnt ook de secretaresse van de burgemeester te zijn. In meerdere afleveringen belt de burgemeester haar op: „Frau Kurrle, schicken Sie mir bitte den Hannes herein.“ (stuur Hannes naar me toe.) In meerdere episoden worden ook leden van het verdere gemeentehuispersoneel genoemd, onder meer de heren Böckle van de Poststelle (postafdeling), Fingerle van het Fundamt (gevonden voorwerpen), Hämmerle van het Standesamt (burgerlijke stand), Osterberg van het Tiefbauamt (laagbouw) en ook de dames Walz van het Liegenschaftsamt, Thalmann van het Tiefbauamt, Schubert van het Einwohnermeldeamt (burgerzaken), Finkbeiner, etc. Meestal hebben de namen van deze medewerkers klanknabootsende eigenschappen.

Geregeld worden ook potentiële tegenstanders van de burgemeester genoemd, zoals de Ochsenwaard of een Gemeinderat (gemeenteraadslid), die zich tegen de burgemeester opgesteld heeft.

Ondanks al deze personages treden in de scènes zelf dus altijd alleen Hannes en de burgemeester op. Derden zijn nooit als persoon op het toneel aanwezig (behalve in vier afleveringen, 'Geburtstag', 'Europa, wir kommen', 'Musikrebellen' en 'Überbüglen', waarin de muzikanten van Herrn Stumpfes Zieh & Zupf Kapelle aan het slot zelf optraden).

Duur van de voorstellingen

De voorstellingen zijn zeer verschillend in lengte, de kortste duren 3:03 minuten (Die Aufregung), 5:35 minuten (Geld und Zeit) en 7:01 minuten (Spuren im Schnee), de langste 29:37 minuten (Strapazen), 28:12 minuten (Dudelsackpfeifen) en 26:10 minuten (Unter Strom). De allerlangste episode is Die Schlacht met een duur van 32:47 minuten, deze wordt daarom doorgaans in twee delen uitgezonden. Ook op de dvd bestaat deze uit twee delen.

Dvd-publicaties

Van alle episoden die op het toneel werden gebracht zijn de volgende op dvd verschenen. Er worden geen Duitse of anderstalige ondertitels gegeven. Tot en met dvd 10 is de beeldverhouding 4:3, daarna 16:9. Vanaf dvd 16 worden de episoden ook op Blu-ray uitgegeven.

Dvd	Titels van de episoden Hannes und der Bürgermeister	Liedjes van Herrn Stumpfes Kapelle	Jaar
1	Durchblick, Amtsboten-Akademie, Ich-AG, Der Frauenbeauftragte, Familienförderung, Prohibition, Halali, Hannes hat geerbt	Dr Faul Bauer, So Sei, Wie Du	2004
2	Blutsbrüder, Ahnenforschung, Gänsebraten – Ein Gedicht, Dr Günther soll anrufa, Von wäga Friedhof, Geburtstag, Chancengleichheit, Der Neujahrsempfang	Jazz, Mei Babba	2004
3	Ruhestörung, Fliehkraft, Älles wie g'schleckt, Europa, wir kommen, Parkwächter Hannes, Wo Licht ist…, Pädagogik, Er-Schöpfung	Europa, wir kommen (slot), Glanz, Seggl Do	2004
4	A'zapft'isch, Der Fernseh, Kleinigkeiten, Lottokönig, Heimatmuseum, Verliebt, Das Geschenk, Wahrsager	Edelweiss, Das Lied vom Kloina Liedle	2004
5	Nebenwirkungen, Strapazen, Fasching, Das Foto, Geburtstagstorte, Die Schlacht (Teil 1), Die Schlacht (Teil 2)	Sonntags unterwegs, Sieger	2005
6	Handy-Kapp, Das Kreuz mit dem Wählen, Der Jubilar, Das Duell, Das Grippenspiel, Rathaus-Familie, Komede Française, Kirche und Staat, Betriebsausflug, Überbügeln	Überbügeln (slot)	2005
7	Staatsbesuch, Heimatdichter, Zuchtsau, Seelenwanderung, Spuren im Schnee, Kopf-Nuss, Märchen, Der Champion, Omhommla, Musikrebellen	Musikrebellen (slot), S' Bemberle	2005
8	Verwaltungsreform, Disneyländle, Heidanei, Was wäre wenn?, Warenhaus Rathaus, Samba, Kontrolle	Ozgemein, David Beckham	2006
9	Aberglauben, Das Vorbild, Fahrt ins Blaue, Gnau gnomma, Fremdenverkehr	Oifacha Kapell, Des hot mr dann halt drvo	2007
10	Ab heute erfolgreich, Fascht verdurstet, Kraut ond Riabaacker, Gourmet-Tempel, Die Orgelfete	Schreiners Gsell, Wenn i heut stirb	2007
11	Feuer und Flamme, Vor dem Spiel ist nach dem Spiel, Vergeltsgott, Rauchfreie Zone, Wenn der Kuckuck ruft	Hl. Antonius, Schuck mi joh net om	2008
12	Die Memoiren, Nix los, Das Mittagessen, Ein Romeo zuviel, Erinnerungen	Volle Pulle, Bleede Witz	2009
13	Der Hannesweg, Hypnose, Image, Zusammengehörigkeit, Der Vogelfänger	Wo isch mei Glas, Mei Maure	2009
14	Unter Strom, Geld und Zeit, Du bist Deutschland, Spare beizeiten, 100 Jahre Obst- und Gartenbau	Sterne em Bixle, Wohlwär	2010
15	Koi Beauty, Kommet se mit?, Das Gummiboot, Mein ist die Rache, Die Aufregung	Lauder Ingeneer, Rauchverbot	2011
16	Der Reißwolf, Nikolaustag, Brutaler Vegetarier, Dudelsackpfeifen, Himmlische Pforten	Schmach und Schande, An was Densch Du morgens	2012
17	Dene werd ich's zeiga, Bodenlos, Hanna und der Bürgermeister, Eine Katastrophe, Ab nach Brüssel, Schafscheiss	Oh Oh Oh, Guck de doch o	2013
18	Klobanalisierung, Schlaflos, Stockeinsatz, Wanzen, Was ich noch zu sagen hätte	Mensch leb doch mal, Feierabend	2014
19	Modenschau, Strassennamen, Offen Bleiben, Persönlichkeiten, Das Vesper	Fahr mr do mol no, Was ma net alles sott	2015
20	Xontheit, Im Verein vereint, Prost Cäsar, Artgerecht, 20 Jahre Hannes und der Bürgermeister	Kuddla, Irgendwo Viere	2016
21	Der Feind im Rathaus, Neue Möbel fürs Rathaus, Urlaubsfreuden, Das Feinstaubreinigungsgerät, Wenn's henta klemmt	Bäsle-Hochzeit, Muggagitter-Mo	2017
22	Der edle Ritter, Zahn und Wahn, Kindsköpfe, Jeder, Silvester im Rathaus	-	2018
23	Angebereien, Unbequem, Schweigen ist . . ., Ochsentour, Zerknittert	-	2019
24	Stühle rücken, Jetzt hannes, Streifendienste, Der Liebesbrief, Der Anrufbeantworter	-	2020
25	Hot-Spot, Wir können alles ausser Heckmeck, Die bessere Hälfte, Plagegeister, Schneckla	-	2022
26	Des Pfarrers Helfer, Feuer unterm Dach, Golfgenuss, Schwaben treffen - Freunde finden, Oh Tannenbaum	-	2023

Er zijn tevens twee dvd's uitgegeven met een selectie van de beste afleveringen, die al dan niet in de gewone serie werden opgenomen. Dit materiaal is aangevuld met allerlei opnamen die werden gemaakt achter de schermen of van missers die in de Stadthalle Leonberg overgedaan moesten worden:

Dvd	Titels van de episoden Hannes und der Bürgermeister	Liedjes van Herrn Stumpfes Kapelle
1	Kopf-Nuss, A'zapft'isch, Das Denkmal *), Parkwächter Hannes, Seelenwanderung, Musik-Rebellen, Der Frauenbeauftragte	Dr'hoim, I, wenn i Geld gnuag hätt', Jazz
2	Die Er-Schöpfung, Wasser lassen *), 900 Jahre Stress *), Partnerschaftsanzeige *), Die Wunder *), Heimatmuseum, Machtspiele	Hond, Dagmar

 *) Niet in de gewone serie opgenomen

Op televisie zijn ten minste tweeëntwintig afleveringen uitgezonden die in het geheel niet op dvd zijn uitgebracht:

Titels van de afleveringen Hannes und der Bürgermeister op televisie (SWR)
Nr	Aflevering	Datum		Nr	Aflevering	Datum
1	Besitz belastet	08-10-2007		12	Gestern ging's noch	21-02-2010
2	Hannes will heiraten	27-10-2008		13	Familienbande	03-10-2010
3	Effektiv	24-11-2008		14	Pflicht	31-10-2011
4	F(r)eindschaften	31-12-2008		15	Schöner Krach	19-11-2012
5	Des glaubsch net …	01-03-2009		16	Wellness-Stress	31-12-2012
6	Z’viel zivil, isch z’viel	08-03-2009		17	Alltagsqualen	09-05-2013
7	Die Waffen des Mannes	12-10-2009		18	Auch zu zwoit bisch oft alloi	24-12-2013
8	Die Hasennummer	09-11-2009		19	Wer hätt au des denkt	20-04-2014
9	Auf der Couch	07-12-2009		20	Schnapsdieb und Bazillen	13-01-2015
10	Prost Mahlzeit	24-12-2009		21	Net bruddelt isch g’lobt gnueg	06-04-2015
11	Vorsätze	31-12-2009		22	Komme gleich wieder!	05-05-2016

Bronnen, noten en/of referenties