Gonkoken
Gonkoken nanoi is een plantenetende ornitischische dinosauriër, behorende tot de Euornithopoda, die tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Chili.
Vondst en naamgeving bewerken
Sinds 2013 werden tijdens opgravingen op Vuurland, in de vallei van de Río de las Chinas, vijfenveertig botten gevonden van minstens drie euornithopoden.
In 2023 werd de typesoort Gonkoken nanoi benoemd en beschreven door Jhonatan Alarcón-Muñoz, Alexander O. Vargas, Hans P. Püschel, Sergio Soto-Acuña, Leslie Manríquez, Marcelo Leppe, Jonatan Kaluza, Verónica Milla, Carolina S. Gutstein, José Palma-Liberona, Wolfgang Stinnesbeck, Eberhard Frey, Juan Pablo Pino, Dániel Bajor, Elaine Núñez, Héctor Ortiz, David Rubilar-Rogers en Penélope Cruzado-Caballero. De geslachtsnaam is een combinatie van twee woorden uit het plaatselijke Aónik’enk: gon betekent "gelijkend op" en koken is een eend of zwaan. De Hadrosauroidea worden ook wel "eendensnvaldinosauriërs" genoemd. De soortaanduiding eert Mario “Nano” Ulloa, welke de eerste botten vond.
Het holotype, CPAP 3054, is gevonden in een laag van de Doroteoformatie die dateert uit het Maastrichtien en tussen de 71,7 en 70,5 miljoen jaar oud is. Het bestaat uit een rechterdarmbeen. Talrijke andere elementen zijn aangewezen als paratypen, waaronder kaakbeenderen, een postorbitale, een quadratum, wervels uit de nek, rug en staart, delen van de schoudergordel, voorpoten, het bekken en de achterpoten. De opgravingen worden voortgezet en leveren steeds nieuwe botten op die in 2023 nog geprepareerd werden.
Beschrijving bewerken
De lengte van Gonkoken werd in 2023 door de beschrijvers geschat op vier meter. Persberichten vermeldden een gewicht van één ton.
Er werden enkele onderscheidende kenmerken vastgesteld. Twee daarvan zijn autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Het schouderblad heeft een "pseudoacromion" (een uitgroeisel niet homoloog aan de werkelijke processus acromialis) in de vorm van een naar voren en beneden krommend uitsteeksel. Het darmbeen heeft een goed ontwikkelde kam voor de verbinding met het heiligbeen, welke kam achter de basis van het achterblad uitsteekt.
In het algemeen is er een mengsel van basale en afgeleide kenmerken. Er zijn overeenkomsten met basale Hadrosauroidea. De kaken hebben het lage aantal van ongeveer vijfentwintig tandposities. De symfyse van de onderkaken staat schuin op de kaaktakken. De deltopectorale kam op het opperarmbeen is vrij kort. Het darmbeen heeft een vrijwel rechte bovenrand. De processus supraacetabularis is lang. De crista cnemialis van het scheenbeen is kort.
Er zijn ook afgeleide kenmerken die met de Hadrosauridae gedeeld worden. De praemaxilla toont een dubbele laag schijntandjes. De processus supraacetabularis is voorwaarts geplaatst. De basis van het achterblad van het darmbeen is hoog. Bij het bovenvlak van het scheenbeen is de binnenste achterste lob groter dan de buitenste.
Fylogenie bewerken
Gonkoken werd in 2023 matig basaal in de Hadrosauroidea geplaatst, tussen Eotrachodon en Huehuecanauhtlus in de stamboom.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
In het Maastrichtien waren de meeste basale Hadrosauroidea al uitgestorven. Wellicht fungeerde het uiterste zuiden van Zuid-Amerika als een toevluchtsoord waar Hadrosauridae niet konden doordringen, mogelijkerwijs omdat ze slechter waren aangepast aan een kouder klimaat. Een statistische biogeografische analyse wees uit dat de voorouders van Gonkoken uit Noord-Amerika naar Zuid-Amerika verhuisden, niet uit Afrika.
Literatuur bewerken
- Alarcón-Muñoz, Jhonatan; Vargas, Alexander O.; Püschel, Hans P.; Soto-Acuña, Sergio; Manríquez, Leslie; Leppe, Marcelo; Kaluza, Jonatan; Milla, Verónica; Gutstein, Carolina S.; Palma-Liberona, José; Stinnesbeck, Wolfgang; Frey, Eberhard; Pino, Juan Pablo; Bajor, Dániel; Núñez, Elaine; Ortiz, Héctor; Rubilar-Rogers, David & Cruzado-Caballero, Penélope. 2023. "Relict duck-billed dinosaurs survived into the last age of the dinosaurs in subantarctic Chile". Science Advances. 9(24). doi:10.1126/sciadv.adg2456