Wikipedia

Gebruiker:Zomerklokje/Lijst5

< Gebruiker:Zomerklokje

Bij Volkstelling van Bethlehem:

Omdat Bruegel zeker geen primitieve, naïeve kunstenaar was en hij mede dankzij een reis naar Italië uitstekend op de hoogte was van de verworvenheden van de renaissance, zoals de weergave van perspectief en anatomie, moet dit een bewuste keuze zijn geweest. Wellicht koos hij voor deze wat archaïsche/traditionele vorm/stijl om aan te geven dat dit nog de oude wereld was die leefde onder de wet van Mozes en die met de aanstaande geboorte van Christus op het punt stond om kennis te maken met de genade // aan de vooravond van het nieuwe tijdperk van de genade. Het vervallen kasteel op de achtergrond moet waarschijnlijk worden geïnterpreteerd als het paleis van David dat op instorten staat en dat zijn tegenhanger vindt in de kerk aan de linkerkant.(o.a. Sellink)

De christelijke geschiedenis werd in deze tijd (in de middeleeuwen) verdeeld in drie tijdperken: de wereld vóór de wet van Mozes, de wereld onder de wet van Mozes en de wereld van de genade van Christus.

Tüchlein bewerken

 
Pieter Bruegel de Oude, De parabel van de blinden, 1568, lijmverf op doek (Tüchlein), 86 × 156 cm, Museo di Capodimonte, Napels

Tüchlein (Duits voor doekje) is een laatmiddeleeuwse schildertechniek voor het schilderen op doek. Hierbij werd geen olieverf gebruikt maar lijmtempera – een soort waterverf met lijm op basis van dierenhuid als bindmiddel. Cennino Cennini beschrijft de techniek in Il Libro dell'Arte als pezzuole of pezzette (doekjes). [1] Ook in het Liber Illuministarum, dat rond 1500 in het klooster Tegernsee ontstond, wordt de techniek uitvoerig beschreven. De term Tüchlein werd in 1520 gebruikt door Dürer in het dagboek dat hij bijhield tijdens zijn reis door de Nederlanden. Hij vertelt dat hij aan zijn herbergier "auf ein Tüchlein ein gemalt Marienbild" had verkocht.

De techniek werd onder andere gebruikt voor het schilderen van banieren en voorhangen van altaren, maar ook als makkelijker vervoerbaar alternatief voor het schilderen op paneel, soms op zeer groot formaat, zoals Het sint-maartensfeest van Bruegel. Twee van Bruegels Tüchlein (De misantroop en De parabel van de blinden) zijn waarschijnlijk gemaakt voor een opdrachtgever in Italië, wat de keuze voor deze techniek kan verklaren.

Door de kwetsbaarheid van het materiaal zijn veel Tüchlein verloren gegaan. Bekende schilders van wie Tüchlein bewaard zijn gebleven, zijn Dieric Bouts, Hugo van der Goes en Pieter Bruegel de Oude, en buiten de Nederlanden Andrea Mantegna en Albrecht Dürer. De bewaard gebleven exemplaren zijn vaak moeilijk te restaureren en vrijwel onmogelijk schoon te maken, omdat de lijm oplosbaar is in water.

Bronnen bewerken

  • Cennino Cennini (2001): Het handboek van de schilder, Amsterdam/Antwerpen: Contact. Nederlandse vertaling van het Italiaanse handschrift uit 1437.
  • Elke Obertaler e.a. (2018): Bruegel. De hand van de meester, Veurne: Hannibal

Noten bewerken

  1. ↑ Cennini (2001), p. 217-225 (hoofdstuk CLXII–CLXV)

Lijst van werken van Pieter Bruegel de Oude bewerken

Complete werken volgens Sellink 2007

Schilderijen bewerken

Afbeelding Titel Datering Techniek h × b (cm) Locatie
  Landschap met de parabel van de zaaier [1] 1557 Olieverf op paneel 73,7 × 102,9 San Diego, Timken Museum of Art
  De dronkaard in de varkensstal geduwd [2]
of
Wie een varken is, moet in het kot 		1557 Olieverf op paneel 20 × 20 (tondo) Privécollectie (Christie's, Londen, 2002)
  De dronkaard in de varkensstal geduwd [3]
  De aanbidding door de koningen [4] circa 1556 Lijmverf op doek (Tüchlein) 121,5 × 168 Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
  Twaalf spreekwoorden [5] 1558 Olieverf op paneel 74,5 × 98,4 Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh
  De spreekwoorden [6] 1559 Olieverf op paneel 117,5 × 163,5 Berlijn, Gemäldegalerie
  De strijd tussen Vasten en Vastenavond [7] 1559 Olieverf op paneel 118 × 164,2 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  De kinderspelen [8] 1560 Olieverf op paneel 116,4 × 160,3 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  De zelfmoord van Saul (tijdens de slag tegen de Filistijnen op de Gilboa) [9] 1562 Olieverf op paneel 33,7 × 55,7 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Twee aapjes [10] 1562 Olieverf op paneel 19,8 × 23,3 Berlijn, Gemäldegalerie
  De aartsengel Michaël in gevecht met de apocalyptische draak [11]
of
De val der opstandige engelen 		1562 Olieverf op paneel 117 × 162 Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
  De triomf van de dood [12] na 1562 Olieverf op paneel 117 × 162 Madrid, Museo del Prado
  Dulle Griet [13] 1563 (niet 1561 of 1562!) Olieverf op paneel 117,4 × 162 Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh
  De vlucht naar Egypte [14] 1563 Olieverf op paneel 37,1 × 55,6 Londen, The Samuel Courtauld Trust, The Courtauld Gallery
  Gezicht op de baai van Napels [15] ca. 1563 ? Olieverf op paneel 42,2 × 71,2 Rome, Galleria Doria Pamphilj
  De bouw van de toren van Babel [16] 1563 Olieverf op paneel 114,3 × 155,1 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  De toren van Babel [17] na 1563 ? Olieverf op paneel 59,9 × 74,6 Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen
  De aanbidding door de koningen in de sneeuw [18] 1563 (niet 1567!) Olieverf op paneel 35 × 55 Winterthur, Sammlung Oskar Reinhart
  De kruisdraging [19] 1564 Olieverf op paneel 124,2 × 170,7 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Het sterfbed van Maria [20]
of
De ontslaping van Maria (Dormitio Mariae) 		ca. 1564 Olieverf op paneel (grisaille) 36,8 × 55,6 Upton House
  De aanbidding door de koningen [21] 1564 Olieverf op paneel 112,1 × 83,9 Londen, National Gallery
De twaalf maanden [22] 1565 Een cyclus van zes schilderijen waarvan er een (april/mei) verloren is gegaan (zie verder hieronder)
  De sombere dag [23] 1565 Olieverf op paneel 117,6 × 162,2 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Het binnenhalen van het hooi (juni/juli)[24] 1565 Olieverf op paneel 114 × 158 Praag, Paleis Lobkowicz, Praagse Burcht
  De oogst (augustus/september)[25] 1565 Olieverf op paneel 119 × 162 New York, Metropolitan Museum of Art
  De terugkeer van de kudde [26] 1565 Olieverf op paneel 117 × 159,7 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Jagers in de sneeuw [27] 1565 Olieverf op paneel 116,3 × 162,5 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Winterlandschap met vogelknip [28] 1565 Olieverf op paneel 37 × 55,5 Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
  Christus en de overspelige vrouw [29] 1565 Olieverf op paneel (grisaille) 24,1 × 34,4 Londen, The Samuel Courtauld Trust, The Courtauld Gallery
  De boerenbruiloftsdans [30] 1566 Olieverf op paneel 119,4 × 157,5 Detroit, Detroit Institute of Arts
  x [31]
  De volkstelling te Bethlehem [32] 1566 Olieverf op paneel 115,3 × 164,5 Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België
  De prediking van Johannes de Doper [33] 1566 Olieverf op paneel 95,1 × 161,6 Boedapest, Szépművészeti Múzeum
  De kindermoord te Bethlehem [34] 1566 Olieverf op paneel 109,2 × 158,1 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Het Sint-Maartensfeest [35] circa 1566-1567 Lijmverf op doek (Tüchlein) 148 × 270,5 Madrid, Museo del Prado
  De bekering van Saul [36] 1567 Olieverf op paneel 108 × 156,3 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Het Land van Kokanje (Luilekkerland) [37] 1567 Olieverf op paneel 52 × 78 München, Alte Pinakothek
  Het bruiloftsmaal [38] ca. 1567 Olieverf op paneel 113,1 × 164,1 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  De dorpskermis [39]
of
De boerendans 		ca. 1567 Olieverf op paneel 113,5 × 164 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  Kop van een boerin [40] ca. 1568 Olieverf op paneel 21,8 × 18,5 München, Alte Pinakothek
  De nestrover [41] 1568 Olieverf op paneel 59,5 × 68,3 Wenen, Kunsthistorisches Museum
  De misantroop [42] 1568 Lijmverf op doek (Tüchlein) 86 × 85 Napels, Museo di Capodimonte
  De parabel van de blinden [43] 1568 Lijmverf op doek (Tüchlein) 86 × 156 Napels, Museo di Capodimonte
  De kreupele bedelaars [44] 1568 Olieverf op paneel 18,5 × 21,5 Parijs, Musée du Louvre
  Drie soldaten [45] 1568 Olieverf op paneel (grisaille) 20,3 × 17,8 New York, Frick Collection
  De ekster op de galg [46] 1568 Olieverf op paneel 45,9 × 50,8 Darmstadt, Hessisches Landesmuseum

Verworpen toeschrijvingen bewerken

Afbeelding Titel Datering Techniek h × b (cm) Locatie
  Landschap met de verschijning van Christus aan het meer van Tiberias na 1600
(valse signatuur: P.Brueghel 1553)		 olieverf op paneel 67 × 100 Collectie Charles de Pauw, Waver
  Landschap met de verzoeking van de heilige Antonius (navolger van Pieter Bruegel) circa 1550-1575 olieverf op paneel 58,5 × 85,7 National Gallery of Art, Washington D.C.
  De val van Icarus (kopie naar een verloren gegaan origineel) – olieverf op doek 73,5 × 112 Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel
  Geeuwende man signatuur: P[...] olieverf op paneel 12,6 × 9,2 Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel
  Storm op zee (toegeschreven aan Joos de Momper) na 1580 olieverf op paneel 71 × 97 Kunsthistorisches Museum, Wenen

Tekeningen bewerken

Afbeelding Titel Signatuur Datering Techniek h × b (cm) Locatie
  Rivierdal in een heuvellandschap [47] 1552 1552 pen en bruine inkt op blauw gekleurd papier 17,6 × 26,4 Parijs, Louvre
  Klooster in een vallei [48] brueghel 1552 1552 pen en bruine inkt (latere accenten in aquarel) 18,5 × 32,6 Berlijn, Staatliche Museen, Kupferstichkabinett
  Boslandschap met een hoeve en een molen [49] b[...]g[..] 52 (deels weggekrast) 1552 pen en bruine inkt 21,3 × 28,1 Milaan, Biblioteca Ambrosiana
  Pastoraal landschap [50] [.]rueghel 1552 1552 pen en bruine inkt 21,5 × 31 Oslo, Nasjonalgalleriet
  Dorpsgezicht [51] brueghel ca. 1552 pen en bruine inkt (met latere toevoegingen) 20,7 × 33,1 Leiden, Prentenkabinet Rijksuniversiteit
  Berglandschap met een heuvelrug en een vallei [52] – ca. 1552-1553 pen en bruine inkt 20,4 × 29,5 Braunschweig, Herzog Anton Ulrich-Museum
  Gezicht op een rivierdal vanaf een heuvel [53] b[...]hel 15[..] ca. 1552-1553 pen en bruine inkt 21,8 × 30,1 Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen
  Berglandschap met een rivier en reizigers [54] 1553 1553 pen en bruine inkt 22,8 × 33,8 Londen, British Museum
  Landschap met een versterkte stad [55] p. brueghel 1·5·5·3 1553 pen en bruine inkt 23,6 × 33,5 Londen, British Museum
  Landschap met de heilige Hiëronymus [56] [1]553 / brueghel 1553 pen en bruine inkt 23,2 × 33,6 Washington, National Gallery of Art
  Berglandschap [57] 1553 / brueghel (niet origineel) 1553 pen en bruine inkt 23,6 × 34,2 Parijs, Louvre
  Gezicht op de Ripa Grande in Rome [58] a rypa / bruegel (later toegevoegd door Bruegel?) ca. 1553 pen en bruine en roodbruine inkt 20,7 × 28,3 Chatsworth, The Duke of Devonshire and the Chatsworth Settlement Trustees
  Heuvellandschap met een kerk en een watermolen (deels naar Domenico Campagnola); verso: Landschap met een kasteel [59] 1554 1554 pen en roodbruine inkt 33,3 × 46,6 Berlijn, Staatliche Museen, Kupferstichkabinett
  Boslandschap met uitzicht op zee [60] 1554 brueghel 1554 pen en bruine inkt, bruin gewassen, witte dekverf en zwart krijt op blauw papier 26 × 34,4 Cambridge (Massachusetts), Harvard University Art Museums, The Fogg Art Museum
  Boslandschap met beren
verso: Riviergezicht met een havenstad [61] 		1554 1554 pen en bruine inkt 27,3 × 41 Praag, Národní galerie
  Landschap met de Verzoeking van Christus [62] .H. Cock. fecit ca. 1554 ets en gravure (naar Boslandschap met beren) 31,9 × 43,9 –
  Landschap met vee en een dorp [63] – ca. 1554 pen en bruine inkt 19,7 × 25,8 Privécollectie
  Pastoraal landschap met een boerderij en een windmolen [64] – ca. 1554 pen en roodbruine inkt 23,6 × 34,2 Washington, National Gallery of Art
  Beek met een visser en een watermolen [65] – ca. 1554 pen en bruine inkt 34,5 × 23,5 Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, Prentenkabinet
  Bosgezicht met beren [66] – ca. 1554 pen en bruine inkt 33,8 × 23,2 Londen, British Museum
Berglandschap met ezelskaravaan (voortekening voor de prentreeks Grote landschappen)[67] – 1555 pen en bruine inkt 29 × 43 Parijs, Louvre
  Heuvellandschap met drie pelgrims (voortekening voor de prentreeks Grote landschappen)[68] – ca. 1555 pen en bruine inkt, penseel en grijze en bruine inkt 26 × 41,5 Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten
  De rust tijdens de vlucht naar Egypte [69] bruegel F ca. 1555-1556 pen en bruine en roodbruine inkt 20,3 × 28,2 Berlijn, Kupferstichkabinett
  Gezicht op de Schelde bij Baasrode [70] – ca. 1556 ×
Riviergezicht met een dorp aan een rivier [71] – ca. 1556 ×
Riviergezicht met boten en een visser op de oever [72] – ca. 1556 ×
  De verzoeking van de heilige Antonius [73] – ca. 1556 ×
  De verzoeking van de heilige Antonius [74] – 1556 ×
  Grote vissen eten kleine vissen [75] 1556 / brueghel 1556 × Wenen, Albertina
  Grote vissen eten kleine vissen [76] – 1557 × –
  De ezel op school [77] brueghel·1556· 1556 ×
  De ezel op school [78] – 1557 ×
  De zeven hoofdzonden:
Ira (De toorn) [79] 		brueghel 1557 1557 × Florence, Uffizi
  De zeven hoofdzonden:
Ira (De toorn) [80] 		– 1558 ×
  De zeven hoofdzonden:
Desidia (De luiheid) [81] 		brueghel / 1557 1557 × Wenen, Albertina
  De zeven hoofdzonden:
Desidia (De luiheid) [82] 		– 1558 ×
  De zeven hoofdzonden:
Superbia (De hoogmoed) [83] 		brueghel 1557 1557 × Parijs, Institut Néerlandais, Collection Frits Lugt
  De zeven hoofdzonden:
Superbia (De hoogmoed) [84] 		– 1558 ×
  De zeven hoofdzonden:
Avaritia (De gierigheid) [85] 		brueghel 1556 1556 × Londen, British Museum
  De zeven hoofdzonden:
Avaritia (De gierigheid) [86] 		– 1558 ×
De zeven hoofdzonden:
Gula (De vraatzucht) [87] 		brüeghel 1557 1557 × Parijs, Institut Néerlandais, Collection Frits Lugt
  De zeven hoofdzonden:
Gula (De vraatzucht) [88] 		– 1558 ×
  De zeven hoofdzonden:
Invidia (De na-ijver) [89] 		brueghel 1557 1557 × Particuliere collectie (Zwitserland)
  De zeven hoofdzonden:
Invidia (De na-ijver) [90] 		– ca. 1558 ×
De zeven hoofdzonden:
Luxuria (De wellust) [91] 		brüeghel 1557 1557 × Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België
  De zeven hoofdzonden:
Luxuria (De wellust) [92] 		– ca. 1558 ×
Het Laatste Oordeel [93] brueghel 1558 1558 ×
  Het Laatste Oordeel [94] – 1558 ×
  Elck [95] [B]rueghel 1558 1558 ×
  Elck [96] – ca. 1558 ×
Schaatsers voor de Sint-Jorispoort [97] brueghel 1558 1558 ×
  Schaatsers voor de Sint-Jorispoort [98] – ca. 1558 ×
  De alchemist [99] brueghel / 1558 1558 ×
  De alchemist [100] – ca. 1558 ×
  Kermis in Hoboken [101] 1559 / bruegel 1559 pen en bruine inkt (contouren doorgedrukt) 26,5 × 39,4 Londen, Courtauld Institute of Art
  Frans Hogenberg naar Bruegel:
Kermis in Hoboken [102] 		ca. 1559 ets en gravure 29,8 × 40,8
  Storm met gezicht op een stad [103] – ca. 1559 ×
  De zeven deugden:
Fides (Het geloof) [104] 		bruegel 1559 1559 ×
  De zeven deugden:
Fides (Geloof) [105] 		ca. 1560 ×
  De zeven deugden:
Spes (De hoop) [106] 		bruegel 1559 1559 ×
  De zeven deugden:
Spes (Hoop) [107] 		ca. 1560 ×
  De zeven deugden:
Cayritas [sic] (De liefde) [108] 		bruegel 1559 1559 ×
  De zeven deugden:
Charitas (De liefde) [109] 		ca. 1560 ×
  De zeven deugden:
Justicia (De gerechtigheid) [110] 		1559 bruegel 1559 ×
  De zeven deugden:
Justicia (Rechtvaardigheid) [111] 		ca. 1560 ×
  De zeven deugden:
Prudencia [sic] (De voorzichtigheid) [112] 		brueghel 1559 1559 ×
  De zeven deugden:
Prudentia (Voorzichtigheid) [113] 		ca. 1560 ×
De zeven deugden:
Fortitudo (De kracht) [114] 		bruegel / 1560 1560 ×
  De zeven deugden:
Fortitudo (Kracht) [115] 		ca. 1560 ×
  De zeven deugden:
Temperancia (De matigheid) [116] 		bruegel 1560 15 ×
  De zeven deugden:
Temperantia (Matigheid) [117] 		ca. 1560 ×
  Gezicht op Reggio di Calabria [118] 15 × Rotterdam
De Emmaüsgangers [119] – ca. 1560 ×
De afdaling van Christus in het voorgeborchte [120] bruegel ca. 1561 ×
  De afdaling van Christus in het voorgeborchte [121] ca. 1561 ×
  De wederopstanding van Christus [122] – ca. 1562 ×
  De wederopstanding van Christus (prent) [123] – ca. 1562-1563 ×
  Jacobus en de tovenaar Hermogenes [124] 15 ×
  De val van de tovenaar [125] 15 ×
  De val van de tovenaar [126] 15 ×
  De doedelzakspeler [127] 15 ×
  De ganzenhoeder [128] 15 ×
x [129] 15 ×
  De schilder en de kunstliefhebber [130] 15 ×
  De laster van Apelles [131] 15 ×
  Ver (Lente) [132] 15 ×
  Ver (Lente) (prent) [133] 15 ×
  Aestas (Zomer) [134] 15 ×
  Aestas (Zomer) (prent) [135] 15 ×
  De vuile bruid
of
De bruiloft van Mopsus en Nisa [136] 		15 ×
  De vuile bruid
of
De bruiloft van Mopsus en Nisa (prent) [137] 		15 ×
  De imkers [138] 15 ×

Ets bewerken

Bruegel heeft veel tekeningen gemaakt voor prenten die door anderen werden uitgevoerd. Voor zover bekend heeft Bruegel zelf één ets gemaakt. De tekening is waarschijnlijk een voorstudie, hoewel het vroeger ook wel als een tekening naar de ets is beschouwd.

Afbeelding Titel Signatuur Techniek h × b (cm) Locatie
  De hazenjacht (voorstudie) [139] bruegel 1560 tekening ×
  De hazenjacht [140] bruegel 1506 [sic] ets ×

Prenten naar verloren gegane tekeningen van Bruegel bewerken

Afbeelding Titel Datering Techniek h × b (cm) Locatie
  x [141]
  x [142]
  x [143]
  x [144]
  x [145]
  x [146]
  x [147]
  x [148]
  x [149]
  x [150]
  x [151]
  x [152]
  x [153]
  x [154]
  x [155]
  x [156]
  x [157]
  x [158]
  x [159]
  x [160]
  x [161]
  x [162]
  x [163]
  x [164]
  x [165]
  x [166]
  x [167]
  x [168]
  x [169]
  x [170]
  x [171]
  x [172]
  x [173]
  x [174]
  x [175]
  x [176]

Literatuur bewerken

  • Manfred Sellink (2011): Bruegel. Het volledige werk, uitgeverij Ludion
  • Leen Huet (2016): Pieter Bruegel. De biografie (derde, herwerkte druk, 2019), Kalmthout: Polis
  • Elke Obertaler e.a. (2018): Bruegel. De hand van de meester, Veurne: Hannibal


Categorie:Oeuvrelijst naar schilder

Oeuvre van Paulus Potter (restant) bewerken

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebruiker:Zomerklokje/Lijst5&oldid=62133118"