Chlamyphoridae

Chlamyphoridae
	Kogelgordeldier (Tolypeutes matacus)
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Mammalia (Zoogdieren)
Superorde:	Xenarthra
Orde:	Cingulata (Gordeldierachtigen)
	Familie
	Chlamyphoridae; Bonaparte, 1850
	Typegeslacht
Chlamyphorus Harlan, 1825
	Illustratie van het skelet van Doedicurus clavicaudatus
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Chlamyphoridae op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Zoogdieren

Chlamyphoridae is een familie van zoogdieren uit de orde van de gordeldierachtigen (Cingulata). De wetenschappelijke naam van de familie werd in 1850 gepubliceerd door Karel Lucien Bonaparte.^[1] De familie telt 14 levende soorten in 8 geslachten.^[2] De meesten hiervan leven alleen in Zuid-Amerika, maar 1 soort leeft ook in Midden-Amerika.

Indeling bewerken

Moderne gordeldieren werden traditioneel tot één enkele familie gerekend: Dasypodidae. Echter, er bestond onzekerheid over de positie van de uitgestorven glyptodonten (Glyptodontinae), die traditioneel werden beschouwd als basale gordeldierachtigen, buiten deze familie. Er werd gespeculeerd dat de bestaande familie Dasypodidae parafyletisch zou kunnen zijn op basis van morfologisch bewijs. ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] In 2016 bleek uit een analyse van het mtDNA van Doedicurus dat dit glyptodontengeslacht in feite genesteld was in de clade van de moderne gordeldieren. Het bleek een zustergroep van een clade bestaande uit Chlamyphorinae en Tolypeutinae.^[7]^[1] Om deze reden werden alle nog levende gordeldieren behalve Dasypus verplaatst naar een nieuwe familie: Chlamyphoridae.

Hieronder vindt u de taxonomische indeling van de nog levende soorten in deze familie.^[2]

Familie Chlamyphoridae

Onderfamilie Chlamyphorinae
- Geslacht Calyptophractus
  - Calyptophractus retusus
- Geslacht Chlamyphorus
  - Gordelmol, Chlamyphorus truncatus
Onderfamilie Euphractinae
- Geslacht Euphractus
  - Zesbandgordeldier, Euphractus sexcinctus
- Geslacht Zaedyus
  - Dwerggordeldier, Zaedyus pichiy
- Geslacht Chaetophractus
  - Klein behaard gordeldier, Chaetophractus vellerosus
  - Bruinbehaard gordeldier, Chaetophractus villosus
Onderfamilie Tolypeutinae
- Geslacht Cabassous
  - Midden-Amerikaans kaalstaartgordeldier, Cabassous centralis
  - Chacokaalstaartgordeldier, Cabassous chacoensis
  - Cabassous squamicaudis
  - Groot kaalstaartgordeldier, Cabassous tatouay
  - Zuidelijk kaalstaartgordeldier, Cabassous unicinctus
- Geslacht Priodontes
  - Reuzengordeldier, Priodontes maximus
- Geslacht Tolypeutes
  - Kogelgordeldier, Tolypeutes matacus
  - Driebandgordeldier, Tolypeutes tricinctus

Fylogenie bewerken

Chlamyphoridae is, net als Dasypodidae, een basale clade binnen Cingulata, zoals hieronder weergegeven.^[7]

Cingulata

Dasypodidae

Chlamyphoridae

Euphractinae

Euphractus sexcinctus

Zaedyus pichiy

	Chaetophractus villosus

	C. vellerosus

†Glyptodontinae (Doedicurus)

Chlamyphorinae

	Chlamyphorus truncatus

	Calyptophractus retusus

Tolypeutinae

Priodontes maximus

Tolypeutes

	T. tricinctus

	T. matacus

Cabassous

C. tatouay

C. chacoensis

	C. centralis

	C. unicinctus

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b Gillian C. Gibb (2016). Shotgun Mitogenomics Provides a Reference Phylogenetic Framework and Timescale for Living Xenarthrans. Molecular Biology and Evolution 33 (3): 621–642. PMID 26556496. PMC 4760074. DOI: 10.1093/molbev/msv250.
↑ ^a ^b Mammal Diversity Database (2023). Mammal Diversity Database (Version 1.11) [Data set]. Zenodo. DOI: 10.5281/zenodo.7830771. Geraadpleegd op 28-08-2023.
↑ Simpson, G. G. (1945). The principles of classification and a classification of mammals. Bull. Amer. Museum Nat. History., 85.
↑ Grassé, P. P. (1955). Ordre des édentés. Traité de zoologie 17 (2): 1182–1246.
↑ Engelmann, G. F. (1985). The phylogeny of the Xenarthra. The evolution and ecology of armadillos, sloths, and vermilinguas. Smithsonian Institution Press, Washington, DC, 51-64.
↑ Wible, J. R. (2006). 6 The Phylogeny of Living and Extinct Armadillos (Mammalia, Xenarthra, Cingulata): A Craniodental Analysis. Amniote Paleobiology: Perspectives on the Evolution of Mammals, Birds, and Reptiles: University of Chicago Press, Chicago, IL, 153-198.
↑ ^a ^b Delsuc, F. (22 februari 2016). The phylogenetic affinities of the extinct glyptodonts. Current Biology 26 (4): R155–R156. PMID 26906483. DOI: 10.1016/j.cub.2016.01.039.

[Gillian2016-1] Gillian C. Gibb (2016). Shotgun Mitogenomics Provides a Reference Phylogenetic Framework and Timescale for Living Xenarthrans. Molecular Biology and Evolution 33 (3): 621–642. PMID 26556496. PMC 4760074. DOI: 10.1093/molbev/msv250.

[mammaldiversity-2] Mammal Diversity Database (2023). Mammal Diversity Database (Version 1.11) [Data set]. Zenodo. DOI: 10.5281/zenodo.7830771. Geraadpleegd op 28-08-2023.

[3] Simpson, G. G. (1945). The principles of classification and a classification of mammals. Bull. Amer. Museum Nat. History., 85.

[4] Grassé, P. P. (1955). Ordre des édentés. Traité de zoologie 17 (2): 1182–1246.

[5] Engelmann, G. F. (1985). The phylogeny of the Xenarthra. The evolution and ecology of armadillos, sloths, and vermilinguas. Smithsonian Institution Press, Washington, DC, 51-64.

[6] Wible, J. R. (2006). 6 The Phylogeny of Living and Extinct Armadillos (Mammalia, Xenarthra, Cingulata): A Craniodental Analysis. Amniote Paleobiology: Perspectives on the Evolution of Mammals, Birds, and Reptiles: University of Chicago Press, Chicago, IL, 153-198.

[Delsuc2016-7] Delsuc, F. (22 februari 2016). The phylogenetic affinities of the extinct glyptodonts. Current Biology 26 (4): R155–R156. PMID 26906483. DOI: 10.1016/j.cub.2016.01.039.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Cabassous:	Midden-Amerikaans kaalstaartgordeldier (C. centralis) · Chacokaalstaartgordeldier (C. chacoensis) · Cabassous squamicaudis · Groot kaalstaartgordeldier (C. tatouay) · Zuidelijk kaalstaartgordeldier (C. unicinctus)
Calyptophractus:	Burmeistergordelmol (C. retusus)
Chaetophractus:	Klein behaard gordeldier (C. vellerosus) · Bruinbehaard gordeldier (C. villosus)
Chlamyphorus:	Gordelmol (C. truncatus) ·
Dasypus:	Dasypus beniensis · Kapplergordeldier (D. kappleri) · Dasypus mazzai · Negenbandgordeldier (D. novemcinctus) · Dasypus pastasae · Harig gordeldier (D. pilosus) · Savannegordeldier (D. sabanicola) · Zevenbandgordeldier (D. septemcinctus)
Euphractus:	Zesbandgordeldier (E. sexcinctus)
Priodontes:	Reuzengordeldier (P. maximus)
Tolypeutes:	Kogelgordeldier (T. matacus) · Driebandgordeldier (T. tricinctus)
Zaedyus:	Dwerggordeldier (Z. pichiy)