Algemene begraafplaats Den Helder
De Algemene begraafplaats Den Helder is een oude begraafplaats aan de Kerkhoflaan in Den Helder. Omdat de begraafplaats oorspronkelijk werd aangelegd voor het dorp Huisduinen wordt het ook wel Begraafplaats Huisduinen genoemd. Ten zuiden grenst de begraafplaats aan de Duinweg en ten noorden een volkstuincomplex. Ten oosten bevindt zich de rooms-katholieke begraafplaats Sint Jozef.
| Algemene begraafplaats Den Helder | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Aulagebouw nabij de hoofdingang
| ||||
| Plaats | Den Helder | |||
| Gesticht in | ca. 1606 | |||
| Uitbreiding(en) | ca. 1850, ca. 1900, jaren 1920, jaren 1960[1], 2012 | |||
| In gebruik | ca. 1606 - heden | |||
| Architectuur en landschap | ||||
| Architect(en) | Leonard Springer (uitbreiding jaren 1920) | |||
| Aanleg | rechthoekig (oude gedeelte) met uitbreidingen rondom | |||
| Oppervlakte | ca. 7,5 ha. | |||
| Diversen | ||||
| Eigenaar | Gemeente Den Helder | |||
| Beheer | Gemeente Den Helder | |||
| Toegankelijkheid | Vrij toegankelijk tussen 8.00 en 20.00 uur | |||
| ||||
Geschiedenis
bewerkenHuisduinen was ooit een eilandje dat door de zee steeds verder naar het oosten werd verplaatst. In de 16de eeuw verdween de kerk in zee. Het dorp werd verder landinwaarts heropgebouwd en de begraafplaats werd toen naar het hoogstgelegen deel van het eiland verplaatst, hetgeen te zien is op een kaart uit 1606, gemaakt door Pieter Pietersen.[3] Ondanks dat de begraafplaats aan de Kerkhoflaan is gelegen heeft er nooit een kerk bij de begraafplaats gestaan.
De oudste nog bestaande grafzerk stamt uit 1671[4] en in het oudste gedeelte zijn veel zeemansgraven te vinden, te herkennen aan schepen en ankers op de grafstenen. Het zijn een van de weinige tastbare herinneringen aan de gouden tijd van de walvisvaart en koopvaardij in Huisduinen.
In de 19e eeuw werden meerdere keren stukken land rond de begraafplaats aangekocht en breidde de begraafplaats uit. De aula nabij de hoofdingang is gebouwd in 1911 en is een gemeentelijk monument. In de jaren 1920 werd de begraafplaats uitgebreid naar een ontwerp van Leonard Springer.[5] In de jaren 1960 werd de begraafplaats vergroot door uitbreiding aan de zuidkant langs de Duinweg. In die tijd werd door de gemeente een overeenkomst gesloten met het bestuur van de Israelitische Begraafplaats om een deel van die begraafplaats over te nemen, in dit deel werden kindergraven gerealiseerd. In ruil voor de overname nam de gemeente het beheer van de Joodse begraafplaats over. Sinds de jaren 1980 is het mogelijk om urnen bij te zetten in urnenmuren.[3]
In 2012 is de begraafplaats uitgebreid met een islamitisch gedeelte met plek voor circa 600 graven. Hiervan zijn anno 2021 slechts acht graflocaties in gebruik.[6] Door de jaren heen is er door onder andere grafruiming een collectie van historische grafstenen ontstaan. Om deze grafstenen een prominentere plek te geven werd in 2019 naast de aula een historische gedenktuin geopend.[7] In deze tuin wordt aan de hand van de grafstenen verteld over het ambacht, de symboliek, de materialen en de geschiedenis van grafstenen op de begraafplaats.[8] In 2021 werden de paden op de begraafplaats vernieuwd en werden bij de kindergraven en rond een vrijstaande kastanjeboom nieuwe banken geplaatst.[9][10]
Om dierbaren te herdenken die niet op de begraafplaats begraven liggen werd in mei 2021 een metalen gedenkboom onthuld. Voor €25 kan voor de duur van 15 jaar een metalen gedenkblaadje met naam en data van de overledene aan de boom worden bevestigd.[11] In november 2023 werd op de begraafplaats een veld voor sterrenkindjes[12] geopend. Vanwege de grote vraag werd tegelijk ook een tweede gedenkboom onthuld.[13]
In het oude gedeelte werden in 2023 eeuwenoude graven en grafstenen opgeknapt en verstevigd zodat deze voor de toekomst behouden blijven.[14] In april 2024 werd op de begraafplaats een verhalenroute aangelegd.[15] Hierbij zijn op diverse locaties bordjes met QR-codes geplaatst die linken naar een website met veertig verhalen die beluisterd kunnen worden.[16]
Joodse begraafplaats
bewerkenDe eerste Joden vestigden zich in 1790 in Den Helder. In 1796 kwam er een eenvoudige synagoge in de Jodensteeg. In 1824, het jaar dat het Noordhollands Kanaal werd geopend, werd er ten westen van de bestaande begraafplaats een Joodse begraafplaats aangelegd. In 1837 kreeg de Joodse gemeenschap een joodse school en een nieuwe synagoge, gefinancierd door de familie Rothschild.
Op 13 april 2005 werd een plaquette onhuld ter nagedachtenis aan de Joodse inwoners van Den Helder die in de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd en vermoord.
Voorzieningen
bewerkenNaast de reguliere graven en het islamitische deel is er ook een gedeelte voor kindergraven. Verder zijn er een columbarium, een strooibos en gedenkbomen. Voor het onderhoud van de graven zijn waterkraantjes beschikbaar en afval wordt gescheiden (gft, pmd en restafval) ingezameld. Bij de hoofdingang is een plattegrond met de verschillende grafvelden aanwezig. Eerder werd informatie verstrekt door middel van een digitale informatiezuil waarbij informatie per graf kon worden gevonden. Sinds het verdwijnen van deze zuil is de informatie over de graven nog steeds beschikbaar via internet.[17]
De aula nabij de hoofdingang van de begraafplaats biedt plaats voor een uitvaartdienst tot tachtig personen.[18] Ook nabij de ingang, in een gebouwtje naast het parkeerterrein bevindt zich een openbaar toilet. Iets verderop op de begraafplaats staat een Joods metaheerhuisje uit 1936 aan de hand van architect J.J. van der Leek, deze werd gebruikt voor het ritueel reinigen van overledenen.[19] Omdat er vanuit het huisje wel eens drenkelingen werden begraven staat het bekend als drenkelingenhuisje.[20] In 2014 opende in dit huisje een informatiepunt en daarnaast is het gebruikt voor exposities en tijdens open dagen.[21][22] Buiten de hoofdingang aan de Kerkhoflaan is er ook nog een ingang voor voetgangers aan de Jan Verfailleweg, deze achteringang bestond al eerder maar werd in 2014 opnieuw aangelegd nadat de verbinding met de naastgelegen rooms-katholieke begraafplaats werd opgeheven.[23]
-
Urnenmuur -
Strooibos -
Gedenkboom zonder blaadjes -
Gedenkboom met blaadjes
Monumenten
bewerken
-
Gedenkteken Zr.Ms. Adder -
Grafmonument Voor hen die vielen -
Grafmonument Hr.Ms. Willem van Ewijck -
Monument voor burgerslachtoffers -
Oorlogsgraven -
Monument Janus Kuiper
Zr.Ms. Adder
bewerkenOp 5 juli 1882 verging rammonitor Adder voor de kust van Scheveningen. Hierbij kwamen alle 66 opvarenden om het leven. Precies een jaar na de ramp werd een gedenkteken onthuld op de plek waar 28 van de slachtoffers in één graf begraven liggen.
Eerste Wereldoorlog
bewerkenIn het grafmonument Voor hen die vielen liggen zes van de tien omgekomen bemanningsleden begraven van het schip Hr.Ms. Frans Naerebout die op 2 mei 1918 bij Terschelling op een mijn voer.
Hr.Ms. Willem van Ewijck
bewerkenMijnenveger Hr.Ms. Willem van Ewijck brak op 8 september 1939 in tweeën en zonk nadat het op een mijn was gevaren. Het incident kostte aan 30 bemanningsleden het leven. Twee van hen liggen onder een grafmonument begraven op de begraafplaats.
Oorlogsmonument
bewerkenOp de begraafplaats werd op 5 mei 2006 het Monument voor Bombardementsslachtoffers onthuld door burgemeester G.H. Faber. Het herdenkt 38 slachtoffers van het bombardement in de nacht van 24-25 juni 1940. De eerste bommen werden afgeworpen door Britse vliegers, die de Rijkswerf hadden moeten treffen. Latere bommen werden waarschijnlijk door de Duitsers afgeworpen. De begrafenis van de slachtoffers was op 28 juni.
'TER NAGEDACHTENIS AAN
DE BURGERSLACHTOFFERS VAN
DE BOMBARDEMENTEN OP DEN HELDER
IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
1940-1945
MANNEN, VROUWEN EN KINDEREN
DIE DAARBIJ OM HET LEVEN KWAMEN,
LIGGEN HIER BEGRAVEN.
Oorlogsgraven
bewerkenEr zijn twintig oorlogsgraven te vinden uit de Tweede Wereldoorlog. Deze graven zijn 'geadopteerd' door een basisschool die jaarlijks een herdenking organiseert.
Zeeredder Janus Kuiper
bewerkenNabij de hoofdingang staat een monument ter nagedachtenis aan zeeredder Adrianus IJsbrand Kuiper. Het is gemaakt door Jan Dokter en werd onthuld in 1981.
Bunkers
bewerken
Als onderdeel van Stelling Den Helder werd eind jaren 1930 Batterij Begraafplaats gebouwd. Tegenwoordig zijn er nog restanten te zien waaronder een manschappenverblijf, een munitiebergplaats en een bedding.
Bekende personen
bewerkenOnder andere de volgende personen liggen op de begraafplaats begraven.
- Dirk Albertus Bakkenes, Engelandvaarder
- Jan T. Bremer, geograaf en historicus
- Dooitze Eelkes Hinxt, marineofficier
- Anna Clasina Leijer, fotografe
- Dorus Rijkers, redder
- Karel Johannes Cornelis Stakman Bosse, burgemeester van Den Helder
- Ruud van de Wint, kunstenaar
- Grafzoeken.nl, Den Helder - overzicht van graven op de Algemene begraafplaats Den Helder (plattegrond)
- Den Helder, 'monument voor bombardementsslachtoffers', 4en5mei.nl
- Den Helder, 'Joods monument', 4en5mei.nl
- ↑ Een eerlijk zeemansgraf Levend Verleden, september 2004, via Regionaal Archief Alkmaar.
- ↑ Diewer Pieters schonk een orgel aan de Westerkerk in 'de Helder', vandaar het orgel dat op deze grafsteen is afgebeeld.
- ↑ a b De begraafplaatsen van Den Helder en Huisduinen, "Het Kerckhoff" 400 jaar oud Levend Verleden, maart 1996, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 9 juli 2020.
- ↑ Algemene begraafplaats Den Helder Oud Schiltmeijer.nl, Het Grafstenen project Noord-Holland, geraadpleegd 19 maart 2022.
- ↑ Voorzitter Pieter Blank wil inspirator zijn van levendige historische vereniging Levend Verleden, december 2004, via Regionaal Archief Alkmaar. Gearchiveerd op 28 juni 2018.
- ↑ De vraag naar islamitische begraafplaatsen is het afgelopen jaar flink gestegen in Nederland, maar in Den Helder is nog meer dan genoeg ruimte Noordhollands Dagblad, 25 mei 2021. Gearchiveerd op 17 augustus 2021.
- ↑ Historische Gedenktuin in Den Helder Nieuws uit de Duinen, 27 mei 2019, via YouTube.com.
- ↑ Historische gedenktuin Website gemeente Den Helder.
- ↑ Voortaan loop je makkelijker met de rollator over de begraafplaats. Helderse dodenakker krijgt opknapbeurt Noordhollands Dagblad, 23 augustus 2021.
- ↑ Nieuwe banken op de begraafplaats Regio Noordkop, 4 februari 2021.
- ↑ Gedenkboom onthuld op begraafplaats (video) Regio Noordkop, 29 mei 2021.
- ↑ Sterrenkindjes zijn in deze definitie kindjes die in de eerste 24 weken van de zwangerschap levenloos ter wereld komen. Vanaf 24 weken worden levenloos geboren kinderen wettelijk erkend en is een kindgraf mogelijk.
- ↑ Video: Sterrenkindjesveld geopend op begraafplaats Regio Noordkop, 30 november 2023.
- ↑ Gerenoveerde historische graven, maar niemand die het ziet: “Dat is nu precies de bedoeling” (video) Regio Noordkop, 11 juli 2023.
- ↑ Nieuwe verhalenroute Algemene begraafplaats geopend: “Elke steen hier heeft zijn eigen verhaal” Regio Noordkop, 15 april 2024.
- ↑ Verhalen Algemene begraafplaats
- ↑ Grafzoeken.nl, Den Helder - overzicht van graven op de Algemene begraafplaats Den Helder
- ↑ Begraafplaats Huisduinen Oleahof.nl.
- ↑ Joden in Nieuwediep Levend Verleden, juni 2017, via Regionaal Archief Alkmaar.
- ↑ De begraafplaatsen van Den Helder en Huisduinen (2) - Drenkeldoden Levend Verleden, september 1996, via Regionaal Archief Alkmaar.
- ↑ Infocentrum voor publiek op begraafplaats Den Helder Vakblad Uitvaart, 21 februari 2014.
- ↑ Binnenwandelen bij open monumenten in Den Helder (video) Noordhollands Dagblad, 9 september 2018.
- ↑ Extra ingang algemene begraafplaats Den Helder Noordtopic.nl, 26 juni 2014.
