Aansprakelijkheid (België)

België

In het Belgisch recht wordt aansprakelijkheid ruwweg gedefinieerd als de mogelijkheid om een persoon ter verantwoording te roepen voor diens gedrag, of de mogelijkheid om een persoon te vervolgen wegens het louter plegen van een misdrijf. Men onderscheidt twee vormen van aansprakelijkheid: de burgerrechtelijke aansprakelijkheid en de strafrechtelijke aansprakelijkheid.[1]

Aansprakelijkheid mag niet vereenzelvigd worden met verantwoordelijkheid: aansprakelijkheid heeft een juridische grondslag, terwijl verantwoordelijkheid wijst op morele schuld.[2]

Burgerrechtelijke aansprakelijkheid

bewerken

Burgerrechtelijke aansprakelijkheid kan op zijn beurt verder ingedeeld worden in contractuele aansprakelijkheid enerzijds en buitencontractuele aansprakelijkheid anderzijds. Deze vorm van aansprakelijkheid heeft tot doel het vergoeden van de opgelopen schade. Een samenloop tussen beide aansprakelijkheden is evenwel mogelijk, behoudens een aantal uitzonderingen.

Contractuele aansprakelijkheid

bewerken

De contractuele aansprakelijkheid vindt zijn toepassing door de eenvoudige miskenning van een contractuele bepaling of door de miskenning van hetgeen waartoe de overeenkomst niet-expliciet verbindt.[3] Hierbij is het onderscheid tussen een resultaatsverbintenis en een inspanningsverbintenis relevant.

Buitencontractuele (aquiliaanse) aansprakelijkheid

bewerken
  Zie Onrechtmatige daad (België) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Enerzijds vloeit de buitencontractuele aansprakelijkheid voort uit de verplichting van de persoon die schade heeft veroorzaakt, diezelfde schade te vergoeden (de zogenaamde onrechtmatige daad) (art. 1382-1386bis BW). Anderzijds kan men buitencontractuele aansprakelijkheid oplopen door quasi-contractuele aansprakelijkheid. Toch is dit geen exhaustieve opsomming van gronden waaruit buitencontractuele aansprakelijkheid kan ontstaan.

De wet voorziet onder andere in volgende buitencontractuele aansprakelijkheden:

Aansprakelijkheid voor eigen daad
  • de aansprakelijkheid wegens onrechtmatige daad (Art. 1382 (eigen fout) en 1383 (nalatigheid) BW);
Aansprakelijkheid voor andermans daad
Overige

Buitencontractuele aansprakelijkheid noemt men ook de aquiliaanse aansprakelijkheid, afgeleid van de Romeinse Lex Aquilia.

Strafrechtelijke aansprakelijkheid

bewerken

De strafrechtelijke aansprakelijkheid ontstaat in principe door het plegen van een misdrijf door een meerderjarig persoon. Het doel van de strafrechtelijke aansprakelijkheid is het bestraffen van de niet-naleving van een strafrechtelijke bepaling.

In vele gevallen bestaat er een samenloop tussen de burgerlijke aansprakelijkheid en de strafrechtelijke aansprakelijkheid, met name bij misdrijven met slachtoffers, zowel in de strafrechtelijke als de burgerrechtelijke betekenis van het woord. In deze gevallen heeft men als slachtoffer de keuze tussen enerzijds een burgerlijke vordering voor de burgerlijke rechter of anderzijds een burgerlijke partijstelling voor de onderzoeksrechter die wordt beoordeeld door de strafrechter (art. 4 VT.Sv.)

Cascade-aansprakelijkheid

bewerken

In verband met de persvrijheid, die verankerd is in artikel 25 van de Belgische Grondwet, voerde het Nationaal Congres in 1831 een cascade-aansprakelijkheid in voor de schrijver, de drukker, de uitgever en de verspreider.