Winterreise (Schubert)

liederencyclus van Schubert

Winterreise (Winterreis) is een cyclus van 24 liederen van Franz Schubert (op. 89, D 911) voor zangstem en piano op gedichten van Wilhelm Müller. De eerste "Abtheilung" van twaalf liederen werd voltooid in februari 1827, de tweede met de overige twaalf in oktober van dat jaar.

Titelblad van de eerste uitgave (1828)
Franz Schubert in 1827
(portret toegeschreven aan Franz Eybl)
Wilhelm Müller (dichter)

Het verhaal lijkt betrekkelijk eenvoudig. Een jonge man maakt na een afwijzing een reis. In het 24e lied ontmoet hij de Leiermann, de speelman met de draailier, een verpersoonlijking van de dood.

Er zijn vele analyses van de Winterreise gepubliceerd, ook van uitvoerende kunstenaars als Dietrich Fischer-Dieskau, Gerald Moore en Ian Bostridge. Vele commentatoren plaatsen de cyclus in een politiek-maatschappelijk kader. In zijn boek Willst zu meinen Liedern deine Leier drehn? maakt de Duitse componist Wolfgang Hufschmidt een uitgebreide muzikaal-semantische analyse. Volgens hem zit de Winterreise vol politiek-maatschappelijke kritiek. Volgens vrijwel alle commentaren symboliseert de winterreis de zoektocht van de mens naar zichzelf.

Na Die schöne Müllerin uit 1823 is de Winterreise de tweede liedercyclus die Schubert componeerde op gedichten van Wilhelm Müller. Diens poëzie werd in zijn tijd als 'middelmatig' omschreven, hij zou een 'minor poet' zijn. Deze kwalificatie zou door censoren in omloop zijn gebracht om zijn populaire status te ondermijnen. Winterreise kan ook geïnterpreteerd worden als een beschrijving van de door de Restauratie 'bevroren' maatschappij.[bron?]

Liederen

bewerken
 
Begin van het eerste lied, Gute Nacht
 
Schuberts autograaf van Der stürmische Morgen (lied nr. 18)
 
Die Nebensonnen (Winterreise 23), olieverfschilderij van Ingo Kühl, 1996
  1. "Gute Nacht"
  2. "Die Wetterfahne"
  3. "Gefror'ne Thränen"
  4. "Erstarrung"
  5. "Der Lindenbaum"
  6. "Wasserflut"
  7. "Auf dem Flusse"
  8. "Rückblick"
  9. "Irrlicht"
  10. "Rast" (twee versies)
  11. "Frühlingstraum"
  12. "Einsamkeit" (twee versies)
  13. "Die Post"
  14. "Der greise Kopf"
  15. "Die Krähe"
  16. "Letzte Hoffnung"
  17. "Im Dorfe"
  18. "Der stürmische Morgen"
  19. "Täuschung"
  20. "Der Wegweiser"
  21. "Das Wirtshaus"
  22. "Mut"
  23. "Die Nebensonnen"
  24. "Der Leiermann" (twee versies)

Bewerkingen

bewerken
  • In 1993 werd een bewerking van deze cyclus gemaakt door Hans Zender voor tenor en klein orkest: Winterreise, eine komponierte Interpretation.
  • De dove acteur Horst Dittrich vertaalde de tekst van de liederencyclus in 2007 in de Oostenrijkse gebarentaal en nam hem in de jaren 2008 en 2009, in Wenen, Salzburg en Villach in een productie van ARBOS - Vereniging voor muziek en theater met pianist Gert Hecher en bariton Rupert Bergmann, gefilmd door Olgierd Koczorowski (PZG Szczecin, 2009).
  • Jan Rot maakte een zogenaamde hertaling in het Nederlands van de liederen onder de titel Winterreis, opgenomen in 2002 door bariton Maarten Koningsberger en pianist Roger Braun.

Zie ook

bewerken
bewerken
Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Die Winterreise op de Duitstalige Wikisource.