Wilhelm Küpper
Wilhelm Küpper (Bonn, 2 oktober 1838 – Lindenhöhe, bij Keulen, 7 maart[1] 1892) was een Duits fotograaf werkzaam in Utrecht. Hij was de vader van Emil Küpper, die later onder pseudoniem Theo van Doesburg naam maakte als schilder en oprichter van De Stijl.
| Wilhelm Küpper | ||||
|---|---|---|---|---|
| Algemene informatie | ||||
| Geboren | Bonn, 2 oktober 1838 | |||
| Overleden | Duitsland, 7 maart 1892 | |||
| Land | Duitsland | |||
| Werk | ||||
| Beroep | fotograaf | |||
| Rechten | auteursrechten op oeuvre verlopen | |||
| RKD-profiel | ||||
Media op  Wikimedia Commons
| ||||
| ||||
Levensloop
bewerkenWilhelm Küpper, zoon van de chirurgijn Johann Küpper en zijn vrouw Catharina Ferrand, vestigde zich in 1868 in Utrecht. In 1873 trouwde hij met de uit Rotterdam afkomstige Henrietta Catharina Margadant, een zus van de jurist Christiaan Willem Margadant.[2] In Utrecht leerde hij de ook uit Duitsland afkomstige Wilhelm Mannebach kennen. Samen richtten ze op 4 februari 1879 een vennootschap op onder de naam ‘Photographisch Artistisch Atelier van Küpper & Mannebach’. Volgens de oprichtingsakte had deze vennootschap tot doel de ‘oprichting en uitoefening van de photographie en in verband daarmede de kunsthandel’. Het atelier was gevestigd aan de Leidseweg en mogelijk later (ook) aan het Vredenburg en heeft in zijn vijfjarig bestaan voornamelijk portretfoto's voortgebracht. Een aantal van deze foto's werd ingekleurd, zodat deze meer leken op schilderijtjes dan op foto's. Het woord ‘artistisch’ in de bedrijfsnaam heeft hier vermoedelijk mee te maken.[3] Van een kunsthandel is voor zover bekend nooit sprake geweest. In 1880 ging Mannebach terug naar Duitsland, waarna Küpper het atelier onder eigen naam voortzette. In juni adverteerde hij als ‘Photograaf & Kunstschilder’.[4]
Küpper slaagde er echter niet in het bedrijf winstgevend te maken. Toen in 1883 zijn zevende kind geboren werd (Emil Küpper, alias Theo van Doesburg) kon hij nauwelijks in het onderhoud van zijn gezin voorzien. Zomer of nazomer 1884 ging Küpper weer terug naar Duitsland, zijn vrouw en kinderen in Nederland achterlatend.[4] In oktober werd het faillissement van zijn atelier uitgesproken.[5] Zijn vrouwe en kinderen vonden nog hetzelfde jaar onderdak bij de Amsterdamse horlogemaker en handelsreiziger Theodorus Doesburg (ook als "magnetisch geneesheer" aangeduid),[6] die in dezelfde buurt woonde als de familie Küpper.[4] Küpper overleed in 1892 op 54-jarige leeftijd in de buurt van Keulen. Van een echtscheiding is vermoedelijk nooit sprake geweest, want pas na Küppers overlijden trad zijn weduwe in het huwelijk met Theodorus Doesburg.[7]
Controverse
bewerkenWilhelm Küpper heeft zijn jongste zoon hooguit een jaar gekend en uit het feit dat zijn zoon op ongeveer 19-jarige leeftijd het pseudoniem Theo van Doesburg aannam mag afgeleid worden dat hij meer op had met zijn stiefvader dan zijn officiële vader. De kunsthistoricus Jean Leering suggereerde in 1968 dat niet Wilhelm Küpper zijn biologische vader was, maar Theodorus Doesburg. Volgens Van Doesburg-kenner Alied Ottevanger berust dit echter op een misvatting. Wel gaat ze ervan uit dat het huwelijk van Van Doesburgs ouders in 1883 onder druk stond en dat Emil een ongewenst kind moet zijn geweest.[4]
Kinderen
bewerkenMet zijn vrouw Henrietta Catharina Margadant (Rotterdam, 4 november 1845 – Amsterdam, 26 oktober 1920) had Wilhelm Küpper de volgende kinderen (allen geboren in Utrecht):
- Maria Amalia Catharina Küpper (12 juni 1874 – 6 juli 1874).
- Sara Louise Henriette Küpper (12 juni 1874 – 16 juli 1874).
- Johan Wilhelm Küpper (19 augustus 1875 – ....), handelsreiziger.
- Emile Marie Küpper (11 oktober 1876 – 16 december 1876).
- Henri Antoni Küpper (21 januari 1878 – ....).
- Maria Amalia Louise Küpper (2 juni 1880 – ....).
- Christian Emil Marie (Emil) Küpper, alias Theo van Doesburg (30 augustus 1883 – 7 maart 1931).
Bronnen
- Anoniem (3 oktober 1884) ‘Faillissementen’, De Tijd, [p. 4].
- Baljeu, J. (1974) Theo van Doesburg. Life and works, New York: MacMillan, ISBN 0025064401.
- Bokhove, N. (2011) ‘Nicolaas Beets & Theo van Doesburg: bien étonnés…’, De Utrechtse Boekhouder. Tijdschrift voor Utrechts literair erfgoed, jaargang 1, nummer 2, p. 26v.
- Leering, J ([1968]) "Einleitung", in: Theo van Doesburg 1883-1931. Kunsthalle Nürnberg, Marientor 18. April bis 1. Juni 1969, Biennale 1969 Nürnberg. Konstruktive Kunst: Elemente und Prinzipien, Kunsthalle Basel 9. August bis 7. September 1969 [tentoonstellingscatalogus], Eindhoven: s.n., p. 4.
- Ottevanger, Alied (2008) ‘De Stijl overal absolute leiding’. De briefwisseling tussen Theo van Doesburg en Antony Kok, Bussum: Uitgeverij Thot, ISBN 978-90-6868-457-5.
- Schrover, Marlou (2002) Een kolonie van Duitsers, Amsterdam: aksant, ISBN 90-5260-066-X, p. 205.
- Genlias
Noten
- ↑ Naar: J. Baljeu, Theo van Doesburg. Life and works (MacMillan, 1974), p. 13. Volgens E. van Straaten (red.), Theo van Doesburg 1883-1931. Een documentaire op basis van materiaal uit de schenking Van Moorsel (Den Haag: Staatsuitg., 1983), p. 25: 7 september 1892.
- ↑ Ottevanger (2008): p. 19.
- ↑ Ottevanger (2008): p. 19-20.
- ↑ a b c d Ottevanger (2008): p. 20.
- ↑ Anoniem (3 oktober 1884): [p. 4].
- ↑ Baljeu (1974): p. 13.
- ↑ Ottevanger (2008): p. 20. Dit huwelijk vond plaats op 19 november 1893 in de gemeente Watergraafsmeer.