Wikipedia:GLAM/Wikipedia in de Openbare Bibliotheek/WaaromSamenwerken

Samenwerking tussen de openbare bibliotheek en de Wikimedia-beweging (waaronder Wikipedia) ligt voor de hand. Er zijn sterke parallellen tussen de fundamenten, kerntaken, doelstellingen en activiteiten van een moderne openbare bibliotheek en die van de Wikimedia-beweging. Die lees je hieronder.

Hoe gebruik je Wikipedia voor jouw bibliotheek? Presentatie over de parallellen tussen de publieksdoelstellingen van openbare bibliotheken, 21e eeuwse vaardigheden en Wikipedia, op basis van de informatie op deze pagina. (19 januari 2021)

Hoe gebruik je Wikipedia voor jouw bibliotheek? Videopresentatie over de parallellen tussen de publieksdoelstellingen van openbare bibliotheken en Wikipedia, op basis van de informatie op deze pagina (19 januari 2021)

Presentatie over de parallellen tussen openbare bibliotheken en Wikipedia op basis van de informatie op deze pagina

Hoe kan die samenwerking er concreet uit zien? Bekijk het overzicht van activiteiten die openbare bibliotheken kunnen organiseren en probeer het uit!

1) De bibliotheek is er voor iedereen

De bibliotheek is een publieke plek waar iedereen komt: jong en oud, arm en rijk, hoog- en laag opgeleid, zowel online als in het bibliotheekgebouw

• Wikipedia wordt door 80 procent van de Nederlandse bevolking gebruikt. De lezers zijn uitermate divers qua leeftijd en opleiding. Bovendien is Wikipedia een publieke, niet-commerciële website, vrij toegankelijk voor iedereen.

2) De bibliotheek helpt mensen om informatie te vinden

Bijvoorbeeld via digitale bestanden en fysieke publicaties

• Wikipedia is het meest gebruikte naslagwerk van Nederland. Bij veel onderwerpen komt een Wikipedia-artikel in de top 5 van zoekresultaten op Google, dus de informatie is vaak zeer makkelijk vindbaar. Veel lezers vinden de artikelen goed leesbaar en bruikbaar. Bovendien bevatten veel artikelen bronverwijzingen naar fysieke publicaties (die vaak in bibliotheken verkrijgbaar zijn).

3) De bibliotheek verstrekt informatie vrij en onbeperkt

• Om Wikipedia te lezen hoeft je niet te betalen, je hoeft er geen lid van te worden, geen inloggegevens of persoonsgegevens te verstrekken. En je kunt zo veel artikelen lezen als je wilt, er zit geen limiet qua aantal, plaats of tijd op.
• Eén van de vijf zuilen van Wikipedia is vrije inhoud die voor iedereen herbruikbaar is, meestal onder een Creative Commons-licentie.

4) De bibliotheek stimuleert ontmoeting, discussie en kennisuitwisseling

Bijvoorbeeld tijdens evenementen zoals cursussen, lezingen, debatavonden etc.

• De artikelen die men op Wikipedia leest zijn vrijwel altijd het resultaat van samenwerking en discussie tussen meerdere auteurs. Het is geen uitzondering dat er tientallen of zelfs honderden vrijwilligers aan een enkel artikel meeschrijven, zie bv. de discussie en bewerkingsgeschiedenis van Jezus (historisch). Voortdurend overleg en onderlinge kennisuitwisseling zijn onmisbare ingrediënten voor Wikipedia.
• Wikipedia is een online fenomeen maar de vrijwilligers ontmoeten elkaar ook tijdens allerhande offline evenementen. Er worden bijvoorbeeld zeer regelmatig schrijfdagen georganiseerd, waarop een groep auteurs bij elkaar komt om artikelen rondom een bepaald thema te schrijven. Ook zijn er evenementen om foto’s voor de encyclopedie te maken; hierbij gaan vrijwilligers een dag lang op pad om bijvoorbeeld rijks- en gemeentelijke monumenten, openbare kunst of een Amsterdamse stadswijk op de foto te zetten. En al deze evemementen zijn bovendien open en vrij toegankelijk voor iedereen ('het publiek'), je hoeft dus geen 'lid' te zijn van Wikipedia om er aan deel te mogen nemen!

5) De bibliotheek stimuleert kennismaking met kunst, wetenschap en cultuur

• Kennis over kunst, wetenschap en cultuur is goed vertegenwoordigd op Wikipedia. Zulke artikelen zijn d.m.v. Google prima vindbaar. En doordat er in een artikel vaak links staan naar andere artikelen en bronnen, is het makkelijk om gerelateerde informatie te ontdekken en zo nieuwe kennis op te doen. Alles in het eigen tempo en binnen de interessen van de lezer.

6) De bibliotheek bevordert persoonlijke ontwikkeling en een leven lang leren

• Als lezer (consument) nodigt Wikipedia uit om eindeloos te lezen en steeds weer nieuwe onderwerpen en kennis te ontdekken. De Nederlandse Wikipedia bevat bijna 1,9 miljoen artikelen, genoeg voor een leven lang leren en het bevredigen van nieuwsgierigheid. Ga maar na: wat zou een scholier zonder Wikipedia moeten? Hoe vaak zoek je even snel iets op in Wikipedia?
• Als maker (producent) van Wikipedia kun je je op vele vlakken persoonlijk ontwikkelen, vaak belangrijke vaardigheden voor de 21e eeuw. Onder andere als:

• Schrijver: Het maken van een goed artikel traint o.a. vaardigheden op het gebied van onderzoek doen en informatiesynthese, objectief met feiten kunnen omgaan en kritisch denken. Omdat werken aan Wikipedia altijd teamwork inhoudt, oefen je ook je overleg-, discussie- en conflicthanteringsvaardigheden.
• Fotograaf: Veel beeldmateriaal op Wikipedia is door vrijwilligers gemaakt, bv. tijdens de onder 4) genoemde fotodagen. Omdat goed beeldmateriaal de kwaliteit van Wikipedia verbetert, is het een mooie stimulans om je fotografische vaardigheden en kennis (verder) op te schroeven.
• Software-ontwikkelaar: Alle software waarop Wikipedia draait wordt door vrijwilligers geschreven en onderhouden. Iedereen mag daaraan bijdragen, ook met weinig programeerervaring kun je zinvol bijdragen aan dit open-source project. Bovendien is er een community ter ondersteuning. Wikipedia is dus een goede reden om je programeervaardigheden verder te ontwikkelen en daardoor bij te dragen aan een van de grootste webites ter wereld.
• Docent/trainer: Er worden regelmatig cursussen voor aspirant- of nieuwbakken Wikipedia-vrijwilligers gegeven. Daarbij treden andere, ervaren vrijwilligers op als docent. Voor hen is het een mooi podium om hun doceer- en trainingsvaardigheden verder te verbeteren.
• Projectleider: Binnen Wikipedia worden vele projecten gedraaid, bijvoorbeeld om de inhoud te verbeteren, om softwaretools te ontwikkelen of om evenementen te organiseren. Iedereen is vrij zo'n project op te zetten en kan daarbij - indien nodig - een subsidie aanvragen. De vrijwilligers die zo'n project doen moeten daarvoor de nodige projectmanagement skills bezitten (of ontwikkelen). Denk bv. aan het enhousiasmeren en werven van projectmedewerkers, voortgangsbewaking, begroting opstellen, subsidie aanvragen en -verantwoorden, periodieke rapportages etc.

7) De bibliotheek stimuleert actieve deelname aan het maatschappelijk leven en bevordert de sociale cohesie (erbij horen)

Presentatie over actief burgerschap, Wikipedia en de rol van openbare bibliotheken

• Wikipedia is niet alleen de vrije encyclopedie, maar tegelijkertijd een community van vrijwillige producenten (zie punt 6). Al deze vrijwilligers zijn intrinsiek gemotiveerd, ze werken aan Wikipedia - in hun vrije tijd - omdat ze graag hun kennis en ervaring willen delen, omdat ze graag leren en zich willen ontwikkelen. Van het werk van deze groep actieve burgers profiteert uiteindelijk 80% van Nederland (de lezers van Wikipedia).
• Veel Wikipedia-vrijwilligers hebben het gevoel onderdeel van iets groters te zijn, een maatschappelijke beweging, ze spreken niet voor niets van de Wikipedia-beweging.
• De Wikipedia-beweging organiseert maatschappelijke activiteiten waar het brede publiek ('normale burgers') actief aan kan deelnemen. Denk bv. aan de fotowedstrijd Wiki Loves Monuments

8) De bibliotheek is een netwerkorganisatie, werkt samen met partners en is onderdeel van kennisnetwerken

• Wikipedia is een kennis- en referentienetwerk met een open, collaboratief karakter. Sinds een aantal jaar werkt de Wikipedia-community nauw samen met culturele instellingen zoals (nationale, academische, speciale en openbare) bibliotheken, archieven en musea. Deze maken steeds vaker hun kennis, data en collecties voor alle inwoners, bedrijven, kunstenaars en instellingen gratis en rechtenvrij via Wikipedia beschikbaar. Ook organiseren die instellingen steeds vaker activiteiten in samenwerking met de Wikipedia-gemeenschap. De in april 2016 door Theek5 georganiseerde Wikipedia-fotodag is hier een goed voorbeeld van (zie ook onder 4).

9) De bibliotheek is een instelling van de grote volumes

Met 100.000den leden en miljoenen jaarlijkse bezoekers behoort ze tot de grootste culturele instellingen van het land

• De Nederlandstalige Wikipedia is een website van de grote volumes: ze staat al jarenlang in de top 10 van grootste (drukstbezochte) sites van het land. 80% van Nederland bezoekt Wikipedia, elke maand trekt de site 20 miljoen lezers die bij elkaar 166 miljoen artikelen lezen.

10) Wikipedia is meer dan de Nederlandse Wikipedia

Wikipedia bestaat in honderden talen. Iedereen kan aan al deze taalversies meewerken.

• Er zijn talloos veel artikelen die in de ene taal wel bestaan, maar in een andere niet. Mensen die Nederlands leren kunnen artikelen uit hun eigen taal vertalen naar het Nederlands.

11) Wikimedia is meer dan Wikipedia

Een goed Wikipedia-artikel bestaat uit meer dan alleen geschreven tekst. Er zitten soms foto's bij, of grafieken, video's of geluiden. Er worden apps en websites gebouwd die gebruik maken van de kennis en data die Wikimedia verzameld heeft. Net als de teksten op Wikipedia worden ook deze grotendeels gemaakt door Wikimedia-vrijwilligers. Wikimedia is altijd op zoek naar goede fotografen, programmeurs, tekenaars, filmers, enzovoorts.

• Niet iedereen houdt van schrijven, maar er zijn nog vele andere manieren waarop je kunt bijdragen.
• De meeste bibliotheken bieden cursussen aan over deze onderwerpen. Wikimedia biedt een platform om het geleerde direct in de praktijk te brengen.

Bronnen, noten en/of referenties