Udelartitan
Udelartitan is een geslacht van plantenetende sauropode dinosauriërs, behorende tot de Titanosauriformes, dat tijdens het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Uruguay. De enige benoemde soort is Udelartitan celeste.
Vondst en naamgeving bewerken
In 2006 werden op de vindplaats van Araújo nabij Quebracho in Paysandú de resten gevonden van sauropoden, de meest uitgebreide die ooit in Uruguay waren aangetroffen. Die werden in 2012 voorlopig beschreven. Bij die gelegenheid werd gemeld dat er osteodermen aanwezig waren. Later werd geconcludeerd dat het om concreties ging. Ook werden eierschalen gemeld.
In 2024 werd de typesoort Udelartitan celeste benoemd door Matías Soto, José Luis Carballido, Max Cardoso Langer, Julian Cristian Gonçalves da Silva junior, Felipe Montenegro en Daniel Perea. De geslachtsnaam is een combinatie van UdelaR, een gebruikelijke afkorting voor de Universidad de la República, met het Griekse Titaan. De soortaanduiding celeste betekent "hemelsblauw" in het Spaans, een verwijzing naar de Urugayaanse sportkleur, overgenomen van de kleur van de nationale vlag.
Het holotype, FC-DPV 3595, is gevonden in een laag van de Guichónformatie waarvan de ouderdom onzeker is. Het bestaat uit een reeks van drie wervels uit de staartbasis. Toegewezen is specimen FC-DPV 1900, een ouder individu. Dit bewaart zestig staartwervels, een stuk linkerravenbeksbeen, de uiteinden van beide scheenbeenderen, de bovenkant van een kuitbeen, zes middenvoetsbeenderen en twee sprongbeenderen.
Een partij eierschalen, specimen FC-DPV 2310, toegewezen aan het oögenus Sphaerovum werd geacht van Udelartitan afkomstig te zijn. De eierschalen zijn een halve centimeter dik en wijzen op bolvormige eieren.
Beschrijving bewerken
De lichaamslengte van de grootste individuen werd in 2024 geschat op vijftien à zestien meter.
In 2024 werden verschillende onderscheidende eigenschappen weergegeven. Een daarvan is een autapomorfie, een unieke afgeleide eigenschap. De condylen van de middelste staartwervels hebben een zeshoekig profiel.
Daarnaast is er een unieke combinatie van op zich niet unieke kenmerken. De eerste staartwervel heeft een wervellichaam dat zowel van voren als achteren bol is. De voorste staartwervels tonen pneumatische foramina en zijn dus gepneumatiseerd. De voorste staartwervels hebben bulten op de bovenzijde van de zijuitsteeksels. De knop van het kuitbeen is goed ontwikkeld. Het sprongbeen heeft een piramidevorm.
Verder zijn er typische titanosaurische eigenschappen, zoals procoele staartwervels.
Fylogenie bewerken
De beschrijvers gebruikten twee gegevensverzamelingen om cladistisch de positie van Udelartitan in de evolutionaire stamboom te bepalen. Volgens de ene dataset stond hij binnen de Titanosauria relatief basaal in de Saltasauroidea, volgens de andere basaal in de Saltasaurinae, zoals getoond door de volgende twee cladogrammen.
| Eutitanosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Eutitanosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Literatuur bewerken
- Soto, Matías; Perea, Daniel & Cambiaso, Andrea. 2012. "First sauropod (Dinosauria: Saurischia) remains from the Guichón Formation, Late Cretaceous of Uruguay". Journal of South American Earth Sciences. 33(1): 68–79. DOI:10.1016/j.jsames.2011.08.003.
- Soto, Matías; Carballido, José L.; Langer, Max C.; Silva Junior, Julian C. G.; Montenegro, Felipe & Perea, Daniel. 2024. "Phylogenetic relationships of a new titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Uruguay". Cretaceous Research. 105894. DOI:10.1016/j.cretres.2024.105894.