Uberabatitan
Uberabatitan ribeiroi is een sauropode dinosauriër behorend tot de Titanosauria die tijdens het Late Krijt leefde in het gebied van het huidige Brazilië.
Vondst en naamgeving bewerken
In 2004 werden in de Serra da Galga drie skeletten van sauropoden ontdekt. Die werden opgegraven door een team van de Fundaçaõ Municipal de Ensino Superior de Uberaba, Centro de Pesquisas Paleontológicas L. I. Price.
De typesoort Uberabatitan ribeiroi is in 2008 beschreven door Leonardo Salgado en Ismar de Souza Carvalho. De geslachtsnaam verwijst naar de stad Uberaba in de deelstaat Minas Gerais en naar de Titanen. De soortaanduiding eert de paleontoloog Luiz Carlos Borges Ribeiro, de directeur van het onderzoeksinstituut van Uberaba.
Er zijn drie exemplaren van Uberabatitan gevonden die als Specimen A, B en C werden aangeduid. Het holotype is A/CPP-UrHo, gevonden in een laag van de Serra da Galga-afzetting, ruwe zandsteen uit de Maríliaformatie van het Baurubasin, waar de laatste jaren meer dinosauriërs gevonden zijn, waaronder de sauropoden Trigonosaurus en Baurutitan. Deze formatie stamt uit het laatste Maastrichtien, 66 miljoen jaar geleden, en Uberabatitan is daarmee de jongste bekende dinosauriër uit Brazilië. Het CCP is het Centro de Pesquisas Paleontológicas. "UrHo" betekent "Uberabatitan-Holotype". De delen van het holotype hebben een aparte nummering gekregen. Het holotype bestaat uit een skelet zonder schedel. Het omvat zeven halswervels, nekribben, een voorste ruggenwervel, ribben, een sacrale wervel, vijf staartwervels, chevrons, een borstbeen, het rechterravenbeksbeen, het linkeropperarmbeen, beide spaakbeenderen, een rechtermiddenhandsbeen, beide schaambeenderen, een linkerscheenbeen, een linkerkuitbeen en een linkersprongbeen. De andere twee exemplaren zijn aan de soort toegewezen. Specimen B ofwel CPP-UrB is eveneens een skelet zonder schedel en omvat halswervels, staartwervels, het linkerravensbeksbeen, een stuk van het rechterschaambeen, een stuk zitbeen, de onderkant van het rechterdijbeen en het linkerkuitbeen. Specimen C ofwel CPP-UrC omvat slechts een middelste ruggenwervel en een stuk van het rechterdijbeen. Het is opvallend kleiner dan Specimen B.
In 2019 werd het skelet opnieuw beschreven.
Beschrijving bewerken
Uberabatitan was een middelgrote planteneter van ongeveer vijftien à twintig meter lengte en een gewicht van tussen de twaalf en zestien ton. Het spaakbeen van het holotype heeft een lengte van vijfenveertig centimeter. De middenhand ervan heeft 62% van de lengte van de onderarm. Dit alles wijst op een lengte van zo'n acht tot tien meter. Het holotype is echter vermoedelijk een jong dier. In 2019 concludeerde men dat de maximale grootte zesentwintig meter zou kunnen bedragen.
De beschrijvers wisten zes onderscheidende kenmerken vast te stellen. Het gaat om autapomorfieën, unieke afgeleide eigenschappen. Bij de middelste en achterste halswervels is de gebruikelijke richel tussen het zijuitsteeksel en het achterste gewrichtsuitsteeksel in twee segmenten uiteengevallen waarvan het stuk dat aan het achterste gewrichtsuitsteeksel vastzit schuin boven en voor het stuk zit dat naar het zijuitsteeksel loopt. De middelste ruggenwervels hebben een robuuste zijrichel die vermoedelijk een samenvloeiing is van de richel tussen het zijuitsteeksel en het achterste gewrichtsuitsteeksel en in mindere mate de richel tussen het doornuitsteeksel en het zijuitsteeksel. De middelste ruggenwervels hebben evenwijdig aan de richel op het voorvlak van het doornuitsteeksel kleinere richeltjes lopen die vermoedelijk overeenkomen met de normale richels tussen het doornuitsteeksel en de voorste gewrichtsuitsteeksels. De middelste staartwervels hebben diep uitgeholde zijkanten. Het schaambeen is dik en robuust, met een stevige lengtekam op het ondervlak. De bovenkant van het scheenbeen heeft een zeer robuuste bult op de buitenzijde die articuleert met een al even robuuste bult op de binnenzijde van het kuitbeen.
In het algemeen zijn de achterpoten zeer robuust. Bij de staartwervels heeft het achterste gewrichtsfacet een vierkant profiel. De achterste staartwervels zijn aan beide zijden hol. De crista cnemialis van het scheenbeen heeft een hol bovenvlak en de bult aan de zijkant maakt er een scherpe hoek van 15° mee.
Fylogenie bewerken
Uberabatitan werd in de Titanosauria geplaatst. De beschrijvers voerden echter geen exacte cladistische analyse uit en onthielden zich van een nadere bepaling van de evolutionaire positie. Braziliaanse titanosauriërs werden zelden in zulke analyses meegenomen.
De analyse uit 2019 plaatste Uberabatitan basaal in de Aeolosaurini.
| Titanosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Levenswijze bewerken
In 2023 concludeerde een studie van de botgroei dat die eerste extreem snel was maar tegen het bereiken van de maximale grootte periodieke onderbrekingen begon te vertonen. Dat patroon zou typisch zijn voor titanosauriërs.
Literatuur bewerken
- Leonardo Salgado & Ismar de Souza Carvalho, 2008, "Uberabatitan ribeiroi, a new titanosaur from the Marília formation (Bauru group, Upper Cretaceous), Minas Gerais, Brazil", Palaeontology, Volume 51, Issue 4, pp. 881 – 901
- Silva, J.C.G. Jr.; Marinho, T.S.; Martinelli, A.G. & Langer, M.C. 2019. "Osteology and systematics of Uberabatitan ribeiroi (Dinosauria; Sauropoda): a Late Cretaceous titanosaur from Minas Gerais, Brazil". Zootaxa. 4577(3): 401–438
- Windholz, G.J.; González, R.; Cerda, I.A.; Bellardini, F.; Silva, J.C.G.; Marinho, T.S.; Ribeiro, L.C.B. & Martinelli, A.G. 2023. "Osteohistology of Uberabatitan ribeiroi (Dinosauria, Sauropoda) provides insight into the life history of titanosaurs". Historical Biology: 1–11