Trunajaya-opstand

De Trunajaya-opstand, Trunojoyo-opstand of Trunajaya-oorlog (Indonesisch: Pemberontakan Trunajaya) was een mislukte opstand van de Madoerese prins Trunajaya en Makassarese strijders tegen het sultanaat Mataram en hun bondgenoten van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). De opstand vond plaats op het eiland Java (huidig Indonesië) van 1674 tot 1681.

Trunajaya-opstand
Een Nederlandse afbeelding uit 1890 van gevechten tussen VOC-soldaten en Trunajaya's rebellen
Datum	1674–1680 (hoofdstrijd); Puger-opstand tot 1681
Locatie	Java (huidig Indonesië)
Resultaat	Nederlands–Mataramse overwinning
Strijdende partijen
Sultanaat Mataram Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) Boeginese VOC-bondgenoten Rebellen Makassarese strijders Mataramse troonpretendenten (na 1677)
Leiders en commandanten
Amangkoerat I van Mataram † Amangkoerat II van Mataram Cornelis Speelman Anthonio Hurdt Jacob Couper Arung Palakka Rebellenleiders: Trunajaya † Kraeng van Galesong Raden Kajoran † Heer van Giri † Troonpretendenten (1677–1681): Puger
Troepensterkte
Mataram: "Veel groter" dan 9.000 (1676) 13.000 (eind 1678) VOC: 1.500 (1676) 1.750 (1678) Boeginese VOC-bondgenoten: 1.500 (1678) 6.000 (1679) Trunajaya: 9.000 (1676) 14.500 (volgens rebellen, 1678) Puger: 10.000 (aug. 1981)

De opstand boekte eerst successen: de rebellen versloegen het leger van de sultan in de slag bij Gegodog (1676), bezetten een groot deel van de Noord-Javaanse kust en veroverden de Mataramse hoofdstad Plered (1677). Sultan Amangkurat I van Mataram stierf terwijl zijn hof verbannen was. Zijn zoon en opvolger Amangkurat II van Mataram verzocht de VOC om hulp in ruil voor financiële vergoeding en geopolitieke concessies. De interventie van de VOC keerde het tij van de oorlog. De Nederlands-Mataramse strijdkrachten verdreven in 1677 Trunajaya uit Surabaya, heroverde verschillende gebieden en nam in 1678 Trunajaya's nieuwe hoofdstad Kediri in. De opstand duurde voort totdat Trunajaya eind 1679 werd gevangengenomen en de andere rebellenleiders werden in de loop van 1679 en 1680 verslagen, gedood of tot overgave gedwongen. Trunajaya werd, nadat hij door de VOC krijgsgevangen was gemaakt, door Amangkurat II persoonlijk geëxecuteerd.

Nadat zijn vader in 1677 stierf, werd Amangkurat II ook aangevallen door andere troonpretendenten. De belangrijkste rivaal was zijn broer Pangeran Puger, die de hoofdstad Plered in 1677 innam en zich pas in 1681 overgaf. Hij erkende Amangkurat II als de rechtmatige sultan, waarop deze zijn broer vergaf. Echter, toen Amangkurat II in 1703 overleed en zijn zoon Amangkurat III hem opvolgde, kwam Puger opnieuw in opstand en ontketende hij daarmee de Eerste Javaanse Successieoorlog (1703–1708).

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Trunajaya rebellion op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Bibliografie

• Andaya, Leonard Y. (1981). The Heritage of Arung Palakka: A History of South Sulawesi (Celebes) in the Seventeenth Century. Martinus Nijhoff, The Hague. DOI:10.1163/9789004287228. ISBN 9789004287228.
• Houben, V.J.H, Kolff, D.H.A. (1988). Between Empire Building and State Formation. Official Elites in Java and Mughal India. Itinerario 12 (1): 165–194. DOI:10.1017/S016511530002341X.
• Ricklefs, M.C. (1993). War, Culture and Economy in Java, 1677-1726: Asian and European Imperialism in the Early Kartasura Period. Asian Studies Association of Australia, Sydney. ISBN 978-1-86373-380-9.
• Ricklefs, M.C. (11 september 2008). A History of Modern Indonesia Since C.1200. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-05201-8.
• Pigeaud, Theodore Gauthier Thomas (1976). Islamic States in Java 1500–1700: Eight Dutch Books and Articles by Dr H.J. de Graaf. Martinus Nijhoff, The Hague. ISBN 90-247-1876-7.
• Taylor, Jean Gelman (2012). Global Indonesia. Routledge. ISBN 978-0-415-95306-1.

Referenties

Overzicht van de Javaanse successieoorlogen

(voorspel: Trunajaya-opstand, 1677–1681) · Eerste Javaanse Successieoorlog (1703–1707) · Tweede Javaanse Successieoorlog (1719–1722) · Derde Javaanse Successieoorlog (1749–1755)