Staatspresident van de Oranje Vrijstaat

De staatspresident was de hoogste uitvoerende macht in de republiek Oranje Vrijstaat. Volgens de grondwet van 1854 werd de president voor een termijn van vijf jaar gekozen door de burgers (blanke, stemgerechtigde mannen), uit een lijst van kandidaten voorgedragen door de Volksraad.

Staatspresident van de Oranje Vrijstaat
Afgeschaft
Bestaande tijdens:
Periode: 1854 – 1902
Het wapen van de Oranje Vrijstaat; ontworpen door Koning Willem III der Nederlanden
Kantoor
Aanspreekvorm Staatspresident
President
(Zijne) Excellentie
Residentie Bloemfontein
Benoemd door Volksraad
Ambtstermijn 5 jaar
Geschiedenis
Eerste Josias Philip Hoffman
Ontstaan in 18 april 1854
Laatste Christiaan de Wet
Afgeschaft in 31 mei 1902
Portaal  Portaalicoon   Politiek

Geschiedenis

bewerken

De Britten erkenden de onafhankelijkheid van de Oranje Vrijstaat op 17 februari 1854, en het land werd onafhankelijk op 23 februari 1854, met de ondertekening van het Contract van Bloemfontein.

Op 24 februari 1854 werd de macht door de Britten officieel overgedragen aan een provisioneel gouvernment waarvan Josias Philip Hoffman als president optrad. Het provisionele gouvernement riep de inwoners van de Vrijstaat op om vertegenwoordigers te verkiezen voor een op te richten Volksraad die op 28 maart 1854 voor het eerst bij elkaar kwam.[1]

De Volksraad stelde op 18 april 1854 de constitutie vast. De eerste verkiezingen voor het staatspresidentschap zouden worden gehouden op 15 mei 1854. De Volksraad verzocht Hoffman om tot 4 september 1854, wanneer de nieuwe president zou worden geïnaugureerd, het ambt van staatspresident waar te nemen. Hoffman werd tijdens de verkiezingen niettemin gekozen, zodat hij president bleef.[1] Zijn aanstelling als president was overigens van korte duur, want reeds in februari 1855 bood hij onder druk van de Volksraad zijn ontslag aan na een schandaal.

De Oranje Vrijstaat heeft in zijn 48-jarige bestaan slechts zes normaal verkozen staatspresidenten gehad. Tussen regeringen en gedurende afwezigheid van de staatspresidenten werd een waarnemend staatspresident door de Volksraad aangewezen. Gewoonlijk werd een minister (ook wel staatssecretaris genoemd), de voorzitter van de Volksraad of een prominent lid van de Volksraad benoemd tot waarnemend staatspresident. Daarnaast werd het presidentschap ook verscheidene keren waargenomen door een speciale commissie.

Staatspresidenten van de Oranje Vrijstaat (1854-1902)

bewerken
Nr. President Ambtstermijn Opmerking
-   Josias Philip Hoffman
Waarnemend
24 februari 1854 Begin april 1854
-   Jacobus Groenendaal
Waarnemend
Begin april 1854 18 april 1854
1   Josias Philip Hoffman 18 april 1854 10 februari 1855
-   Jacobus Johannes Venter
Waarnemend
10 t/m 15 februari 1855
- Samengestelde Commissie voor bestuur van de Regering van de Oranje Vrijstaat 15 februari 1855 27 augustus 1855 Geen staatspresident aangewezen of gekozen; Met onder andere Jacobus Johannes Venter (voorzitter) en Esaias Reynier Snijman
2   Jacobus Nicolaas Boshoff 27 augustus 1855 6 september 1859
-   Esaias Reynier Snijman
Waarnemend
6 september 1859 8 februari 1860
3   Marthinus Wessel Pretorius 8 februari 1860 17 juni 1863 Vanaf 15 september 1860 ook: 1ste Staatspresident der Zuid-Afrikaansche Republiek
-   Jan Willem Spruijt
Waarnemend
1860 ... ... 1862 Slechts in ambt bij afwezigheid van Marthinus Wessel Pretorius (Periodiek)
-   Joseph Allison
Waarnemend
18 maart 1863 17 juni 1863 Wegens afwezigheid van Marthinus Wessel Pretorius
- Vacant 17 t/m 20 juni 1863 Geen staatspresident aangewezen of gekozen
-   Jacobus Johannes Venter
Waarnemend
20 juni 1863 2 februari 1864
4   Johannes Henricus Brand
GCMG
2 februari 1864 14 juli 1888
-   Jacobus Johannes Venter
Waarnemend
1869 ... ... 1870 Slechts in ambt bij afwezigheid van Johannes Henricus Brand (Periodiek)
-   Friedrich Kaufmann Höhne
Waarnemend
31 augustus 1872 4 oktober 1872 Slechts in ambt bij afwezigheid van Johannes Henricus Brand
- Uitvoerend Comité
Waarnemend
1873 ... ... 1888 (periodiek); Slechts in ambt bij afwezigheid van Johannes Henricus Brand; Bestaande uit William Collins, Friedrich Pieter Schnehage en Gerhardus Johannes du Toit
-   Pieter Jeremias Blignaut
Waarnemend
14 juli 1888 10 januari 1889
5   Francis William Reitz 10 januari 1889 11 december 1895
-   Pieter Jeremias Blignaut
Waarnemend
11 december 1895 4 maart 1896
6   Marthinus Theunis Steyn 4 maart 1896 29 mei 1902
-   Christiaan Rudolf de Wet
Waarnemend
29 t/m 31 mei 1902