Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
1 (onbereikbare) link(s) aangepast en 0 gemarkeerd als onbereikbaar) #IABot (v2.0.8
Regel 153:
Minimaal één bron tekent bij het verspreidingsmodel aan dat circulatie van menselijke kennis doorgaans rommeliger verloopt.<ref name="WHH" /> Zo zouden [[Joden]] of [[Berbers]] de qanat vanuit het Romeinse rijk naar de Sahara gebracht kunnen hebben, lang voordat de Arabische expansie dat gebied bereikte.<ref name="E190">English (1998), p. 190.</ref> De meeste literatuur stelt dat de Arabische expansie de qanat naar [[Cyprus]] bracht, maar dat is niet onomstreden.
 
Ook is er nog geen wetenschappelijk bewijs voor de aanname dat alle qanats of op qanats lijkende werken in de [[Nieuwe Wereld]] daar door Spaanse veroveraars zijn gebracht. Van de 'galería filtrante's' van [[Mexico (land)|Mexico]] wordt dat vrij algemeen aangenomen.<ref name="E190" /> Eén studie ter plaatse komt echter tot de slotsom dat het overgrote deel pas in de negentiende en twingtiste eeuw werd aangelegd, waardoor een directe relatie met de Spanjaarden[[Conquistador (historisch)|conquistadores]] onwaarschijnlijk is.<ref name="PV" /> Over de [[puquios]] in het gebied van de [[Nazca-cultuur]] is men het evenmin eens. Sommige wetenschappers menen dat deze waterwerken een [[Precolumbiaans]]e oorsprong hebben en weer anderen betogen dat dit niet het geval kan zijn.<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20160304024414/http://www.saexplorers.org/system/files/magazine/sae-mag-34f-puquios-filtration-galleries.pdf The "Puquios" of Nazca in Peru: A Prehispanic Invention or Colonial Artifact?], ''South American Explorer'' van onbekende datum, geraadpleegd 27 oktober 2015.</ref> In de literatuur wordt ook de mogelijkheid geopperd dat het slechts een verwante vorm van waterwinning is, waarmee een herkomstdiscussie zinloos zou zijn.<ref name="EI4" />
 
In Japan bevinden zich enkele tientallen qanat-achtige bouwsels, lokaal bekend als 'mambo' of 'manbo', met name in de prefecturen [[Mie (prefectuur)|Mie]] en [[Gifu (prefectuur)|Gifu]]. Een deel van de literatuur meent dat zij duidelijk verwant zijn aan die van China en daardoor aan de brontechnologie uit Iran.<ref name="EI4" /> Een wetenschappelijke conferentie in Japan in 2008 concludeerde echter dat daarvoor nog onvoldoende bewijs voorhanden is.<ref>{{en}} [https://www.jstage.jst.go.jp/article/grj1984a/60/2/60_2_109/_article SYMPOSIUM II RESEARCHES ON “MANBO & QANAT”], J-STAGE, 25 december 2008.</ref>