Panjshirvallei: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k http://woordenlijst.org/leidraad/16/3, replaced: noordoost- → Noordoost- met AWB |
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Panjshir_Valley&oldid=1039586672 |
||
Regel 1:
[[Bestand:Panjshir River Valley in May 2011.jpg|thumb|De Panjshirvallei in [[Afghanistan]] ]]
De '''Panjshirvallei''' ([[Perzisch]]: درهٔ پنجشير - ''Vallei van de vijf leeuwen'') is een [[Dal (aardrijkskunde)|dal]] in het noordoosten van [[Afghanistan]], op 70 km ten noorden van de hoofdstad [[Kabul (stad)|Kabul]]. De vallei vormt het hart van de gelijknamige provincie [[Panjshir]], die in 2004 ontstond uit de provincie [[Parvan]]. De vallei heeft ruim 140.000 inwoners, waaronder een grote concentratie etnische [[Tadzjieken]], de soennitische [[Panjshiri]].<ref>{{Citeer web|url=https://minorityrights.org/minorities/panjshiris/|titel=Panjshiris|bezochtdatum=19-8-2021|werk=World Directory of Minorities and Indigenous Peoples|uitgever=Minority rights group international}}</ref> De Perzische naam 'vijf leeuwen' zou volgens historici en de bewoners verwijzen naar de vijf [[pandava's]] ("beschermers") uit de hindoeïstische [[Mahabharata]]; vijf religieuze broers die zich de vallei als uitvalsbasis zouden hebben gebruikt.
== Geografie ==
De vallei ligt in het [[Hindoekoesj]]-gebergte, nabij de [[Salangpas]] en wordt doorsneden door de gelijknamige rivier [[Panjshir (rivier)|Panjsjir]]. De Salangpas verbindt samen met de [[Anjomanpas]] de hoofdstad Kabul met de noordelijke regio [[Badachsjan (provincie)|Badachsjan]] en [[Oezbekistan]]. Deze route werd in de geschiedenis onder andere gebruikt door de legers van [[Alexander de Grote]] en [[Timoer Lenk]].
== Geschiedenis ==
In het gebied wordt [[smaragd]] gevonden. [[Plinius de Oudere]] schreef reeds in de 1e eeuw over de edelstenen uit de regio.<ref name=":0">Bowersox, Gary; Lawrence W. Snee; Eugene E. Foord; Robert R. Seal II (1991). "Emeralds of the Panjshir Valley, Afghanistan". ''Gems and Gemology''. Gemological Society of America. Spring: pp. 26–39.</ref> In de middeleeuwen was de vallei bekend vanwege de zilvermijnen. De [[saffariden]] en de [[samaniden]] [[Muntproductieproces|sloegen]] hier munten.<ref>"Pandjhir". ''[[Encyclopaedia of Islam]]'' (CD-ROM v. 1.0 ed.). Leiden: Koninklijke Brill NV. 1999.</ref> In 1985 werden er kristallen aangetroffen van meer dan 190 [[Karaat (gehalte)|karaat]], die qua kwaliteit niet onder zouden hebben gedaan voor de beste kristallen uit de Colombiaanse mijnen bij [[Muzo]].<ref name=":0" /> Na 2001 legden Amerikaanse bedrijven nieuwe wegen aan om de vallei beter te ontsluiten. Ook bouwden ze er een radiotoren, zodat de bewoners voor het eerst radiosignalen uit Kabul konden ontvangen.<ref>Anderson, John Ward (28-9-2007). "[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/09/28/AR2007092801903.html A Haven of Prosperity in Afghanistan: U.S. Building Effort Blooms in Panjshir]". ''The Washington Post''. p. A11.</ref> In 2008 werd er een [[windmolenpark]] gebouwd.<ref>"[https://web.archive.org/web/20090223230238/http://www.ecobob.co.nz/EcoArticle/1776/0/Power-to-the-People--Getting-off-the-grid.aspx Power to the People: Getting 'off the grid]'. EcoBob (via [[Internet Archive]]). 16-7-2008.</ref>
In de jaren 1980 werden er de [[Panjshir-offensieven]] uitgevochten tussen de Sovjets en de Afghaanse [[moedjahedien]] onder leiding van [[Achmed Sjah Massoed]] gedurende de [[Afghaanse Oorlog (1979-1989)|Afghaanse Oorlog]], waarna Massoed de vallei succesvol uit handen wist te houden van de [[Taliban]] gedurende de daaropvolgende [[Afghaanse Burgeroorlog (1989-2001)|Afghaanse Burgeroorlog]]. Tijdens de [[International Security Assistance Force|ISAF]]-jaren werd het beschouwd als het veiligste gebied van het land.<ref>"[https://www.thenationalnews.com/world/foreign-kayakers-surprise-afghans-in-the-panjshir-valley-1.136676 Foreign kayakers surprise Afghans in the Panjshir Valley]". ''The National''. August 2, 2016. Geraadpleegd: 19-8-2021</ref>
Sinds het [[Talibanoffensief]] en de val van Kabul in 2021 is de vallei het laatste gebied van het land dat nog niet in handen van de Taliban is gevallen. Voormalig vice-premier [[Amrullah Saleh|Saleh]] riep zich hier in 2021 uit tot president van Afghanistan en leidt samen met [[Achmed Massoed]], de zoon van Achmed Sjah de [[Panjshiropstand]] tegen de Taliban.
{{Appendix|{{references}} }}
{{Coor title dms|35|16|0|N|69|28|0|E|scale:1000000_region:AF}}
| |||