Kalender: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Kolommen → Kolommen lijst, t.b.v. leesbaarheid op kleinere schermen |
|||
Regel 9:
[[Bestand:Correspondencia Calendario Gregoriano con el Juliano.png|thumb|Deze indeling van de maanden is gebaseerd op die gemaakt in de oude maanmaand, waarin de kalenders overeenkwamen met de nieuwe maan, de nones met het eerste kwartier en de Ides met de volle maan.]]
[[Bestand:Trundholm sun chariot animation.gif|thumb|Klaus Randsborg, [[hoogleraar]] [[archeologie]] aan de [[Universiteit van Kopenhagen]] stelt dat de [[Zonnestrijdwagen van Trundholm]] een kalender is met een zonnekant en een maankant]]
Het woord '''kalender''' is afgeleid van het Latijnse woord '''kalendae''', dit was de eerste dag van de maand in de Romeinse tijdrekening.
[[Egypte (land)|Egypte]] had al erg lang een kalender gebaseerd op 365 dagen, zie [[Egyptische kalender]].
Regel 18:
Op den duur ging daardoor de Juliaanse kalender steeds meer achterlopen (er zat meer tijd in het kalenderjaar dan de zon nodig had tussen twee [[lentenachtevening]]en: zo viel de lentenachtevening rond het jaar 1500 op 11 maart). Daarom werd deze door de [[Rooms-Katholieke Kerk]] in 1582 door de '''[[gregoriaanse kalender]]''' (onze huidige kalender) vervangen. De tien dagen achterstand werden ingelopen door op donderdag 4 oktober 1582, vrijdag 15 oktober te laten volgen.
Door de verschillende [[politiek]]e en [[godsdienst]]ige omstandigheden in de verschillende landen van Europa werd deze kalender niet overal in Europa onmiddellijk aanvaard, in [[Rusland (hoofdbetekenis)|Rusland]] zelfs pas na de [[Oktoberrevolutie (hoofdbetekenis)|Oktoberrevolutie]] van 1917. In de [[orthodoxe kerk]]en heeft de vervanging ook nu nog niet plaatsgevonden.
<gallery>
Regel 37:
De oudste kalenders gaan uit van een maanjaar van 12 lunaties ([[synodische maand]]en), die elk ongeveer 29,5 dagen duren. De synodische maand is eenvoudig te bepalen omdat het de periode is tussen twee opeenvolgende [[nieuwe maan|nieuwe manen]] (of twee opeenvolgende andere [[schijngestalten]]). Ongeveer 2 dagen na nieuwe maan wordt een smalle maansikkel zichtbaar en kon men een nieuwe maand beginnen. Door afwisselend maanden in te voeren van 29 en 30 dagen, benadert men het gemiddelde van 29,5 dagen.
Maar de synodische maand duurt in werkelijkheid iets langer, namelijk 29,530589 dagen (of 29 dagen, 12 uur, 44 minuten en 2,9 seconden). Zo loopt men na 34 maanden (na ongeveer 3 jaar) reeds één dag achterstand op : 34 × 29,5 = 1003 dagen. In werkelijkheid zijn er dan inderdaad 29,530589 × 34 = 1004,04 dagen verlopen. Dus moet men [[schrikkeldag]]en invoeren om in de pas te blijven met de schijngestalten van de maan. Na het toevoegen van de schrikkeldagen, loopt men 850 maanden later opnieuw een dag achterstand op, zodat een nieuwe aanpassing nodig is. Deze correcties werden in verschillende landen op verschillende manieren uitgevoerd.
=== Lunisolaire kalender ===
Regel 46:
De maankalender loopt elk jaar ten opzichte van het zonnejaar een achterstand op van ongeveer 11 dagen (29,5 × 12 = 354 dagen), zodat de meeste oude cultuurvolken overschakelden op een gebonden maanjaar, waarbij men ook rekening hield met het zonnejaar. Na 3 jaar bedraagt de achterstand al meer dan 30 dagen.
Ook dit loste men op verschillende manieren op. De oude Griekse kalender bv. die het maanjaar van 354 dagen volgde, voegde per periode van 8 jaren 3 keer een maand van 30 dagen in. Op die manier telt het jaar gemiddeld 354 + 90/8 = 365,25 dagen, wat een goede benadering is van de lengte van het zonnejaar.
Ook de [[cyclus van Meton]] biedt een oplossing. Bij de oude [[Babylonië]]rs was reeds ontdekt dat 19 zonnejaren 235 lunaties bevatten, m.a.w. na 6940 dagen staan zowel de zon als de maan weer in dezelfde positie. Deze maancyclus wordt nu nog gebruikt bij het berekenen van de [[Paas- en Pinksterdatum|paasdatum]].
Regel 71:
* De [[Darische kalender]]. Om bij eventuele toekomstige kolonisatie van Mars de tijd bij te kunnen houden is in 1985 door [[Thomas Gangale]] de Darische kalender ontwikkeld. Als uitgangspunten nam hij de duur van een dag op Mars en de tijd die Mars nodig heeft om rond de Zon te draaien. Eén Marsjaar is onderverdeeld in 24 maanden van 27 of 28 Marsdagen.
* De [[patafysische kalender]] is een literaire kalender bedacht door [[Alfred Jarry]].
* In 1993 heeft de spirituele leider [[José Argüelles]] op basis van de Mayakalender een [[13-manenkalender]] ontwikkeld (13 manen/28 dagen), die door een aanzienlijke groep mensen uit de [[New age (beweging)|
* De [[wereldkalender]], gepropageerd door de ''World Calendar Association - International'', waarbij de dagen van de week ieder jaar een vaste plaats op de kalender houden.
{{Zie hoofdartikel|Wereldkalender}}
Regel 92:
|{{Zijbalk maandkalender|3|5|0}}
|}
Een maandkalender heeft twaalf bladen en toont een hele maand op een blad. Haast altijd worden de dagen getoond per week, soms elke week in een kolom, soms in een regel. De eerste dag van een week kan een zondag of maandag zijn.
Het komt niet vaak voor dat een hele maand in vier regels of kolommen past; het gebeurt alleen als februari 28 dagen heeft en op de eerste dag van de week begint.
Soms zijn er zes regels of kolommen nodig en als er op het kalenderblok slechts ruimte is voor vijf regels of kolommen, dan gebeurt het weleens dat de eerste of laatste dag van de maand gecombineerd wordt met de dag een week later of eerder. In de hiernaast afgebeelde kalender zou men dan 24 en 31 samen in een vakje zetten.
Regel 102:
===Verjaardagskalender===
[[Bestand:Verjaardagskalender van Van Nelle, met Piggelmee in het midden, objectnr 91039.JPG|thumb|Verjaardagskalender met [[Piggelmee]], [[Van Nelle]], met de twaalf maanden weergegeven op één pagina]]
Een [[verjaardagskalender]] heeft meestal ook een blad per maand. Er is geen weekindeling en de kalender is niet voor een speciaal jaar gemaakt. Bij elke datum kan men de naam schrijven van iemand die op die datum jarig is. Volgens een Nederlandse traditie wordt een verjaardagskalender op het toilet gehangen.
===Scheurkalender===
Regel 153:
----
{{Kolommen lijst | breedte=27 | aantal=2 | inhoud=
* [[kalender van een gewoon jaar dat op maandag begint]]
* [[kalender van een gewoon jaar dat op dinsdag begint]]
Regel 161:
* [[kalender van een gewoon jaar dat op zaterdag begint]]
* [[kalender van een gewoon jaar dat op zondag begint]]
* [[kalender van een schrikkeljaar dat op maandag begint]]
* [[kalender van een schrikkeljaar dat op dinsdag begint]]
| |||