Versie van 21 jun 2021 14:08 bewerken 92.64.212.121 (overleg) Tekst vervangen door "{{Taxobox \| type=dier \| afbeelding= Chrysaora hysoscella Jelly (198583354).jpg \| rijk= Animalia (Dieren) \| stam= Cnidaria (Neteldie..." Labels: Vervangen Visuele tekstverwerker ← Oudere bewerking		Versie van 21 jun 2021 14:08 bewerken ongedaan maken Frouke10 (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers 4.962 bewerkingen Geen bewerkingssamenvatting Label: Handmatige ongedaanmaking Nieuwere bewerking →
Regel 17: \| worms = 135304 }} De '''kompaskwal''' (''Chrysaora hysoscella'') is een [[Neteldieren\|neteldier]] dat behoort tot de klasse [[schijfkwallen]] (Scyphozoa). De kompaskwal spoelt soms in grote hoeveelheden aan op de Noordzeekust, vooral bij oostenwind. De Oorkwal, De Zeepaddenstoel, De Kompaskwal, De blauwe Haarkwal, De gele Haarkwal, De Japanse kruiskwal, De parelkwal en De Portugees oorlogsschip. De oorkwal kan 10 tot 40 cm groot worden en behoort tot de schijfkwallen. Rond het midden van het lichaam zijn vier ronde of min of meer bloemvormige afbeeldingen zichtbaar en komt voor in de Atlantische Oceaan, de stille oceaan en de Noordelijke ijszee ze zijn vooral te vinden in de kustgebieden. De bloemkoolkwal, ook wel zeepaddenstoel genoemd, is een schijfkwal die voorkomt in de Middellandse zee, de zwarte zee, de Atlantische Oceaan en de Noordzee. De lichtblauwe kwal kan een diameter van 30-60 cm bereiken, maar heeft geen tentakels. ==Kenmerken== De kwal bestaat in het volwassen stadium net als andere schijfkwallen uit een schijfvormige hoed of klok, met hieronder de tentakels. De hoed kan een doorsnede bereiken van ongeveer 30 centimeter. Aan de rand van de hoed zijn 24 dunne tentakels gelegen,<ref name="GRZ" /> die gerangschikt zijn in acht groepen van drie tentakels. Ze dienen voor de voortbeweging en kunnen ongeveer twee meter lang worden.<ref name="SOORT" /> Aan de onderzijde van de hoed zijn in het midden vier mondarmen aanwezig, die dikker en soms langer zijn dan de tentakels, maar ze kunnen ook korter zijn. Het lichaam van de kompaskwal is waterig en doorzichtig, de hoed heeft zestien meestal duidelijke gele tot roodbruine strepen die straalsgewijs naar buiten wijzen. De tekening doet enigszins denken aan een [[kompas\|kompasroos]] waaraan de Nederlandse naam te danken is. De lobben aan de rand en het centrum van de mondarmen hebben dezelfde kleur. ==Levenswijze== De kwal komt vaak in grote groepen voor. De kompaskwal leeft van kleine visjes en andere zeedieren, die met de tentakels worden gevangen. Er zijn echter ook soorten die de kwal als schuilplaats gebruiken, zoals jonge [[horsmakrelen]].<ref name="SOORT">{{Citeer web \| url = http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=duikgids&id=124 \| titel = '''Kompaskwal (''Chrysaora hysoscell'')''' \| auteur = Soortenbank}}</ref> De voortplantingscyclus is net als andere kwallen erg complex en niet te vergelijken met andere dieren. De kwal is [[hermafrodiet]] maar verandert gedurende het leven verschillende malen van geslacht. De meeste exemplaren zijn eerst mannelijk, vervolgens tweeslachtig en later vrouwelijk van geslacht. De eieren van de kwal worden in de maagholte geborgen tot de eerste larvale stadia zijn doorlopen. Dit in tegenstelling tot andere kwallen die de eieren in het water afzetten.<ref name="GRZ">{{Citeer boek \| achternaam = Bernhard Grzimek \| titel = '''Het Leven Der Dieren Deel I: Lagere Dieren''' \| datum = 1971 \| uitgever = Kindler Verlag AG \| ISBN = 90 274 8662 X}}</ref> ==Steek bij de mens== Een steek van de kompaskwal kan bij de mens zeer pijnlijk zijn en leiden tot lichte verwondingen die doen denken aan de striemen van zweepslagen. De steek is echter niet gevaarlijk voor de mens.<br />Als een kwal in aanraking komt met de menselijke huid, worden door de zogenaamde netelcellen kleine naaldjes afgeschoten. Dit zijn microscopisch kleine structuren die de huid binnendringen en een gif afgeven in de bloedbaan. Op de huid blijven vaak vele niet-afgeschoten netelcellen aanwezig.<br />Bij andere soorten kwallen, zoals de zeer giftige [[dooskwallen]], kunnen deze onafgeschoten netelcellen geneutraliseerd worden met stoffen zoals [[azijn]] of [[ammoniak]]. Voor een steek van in Nederland voorkomende kwallen wordt dit echter ontraden en is het beter te spoelen met heet water of zeewater. Spoelen met zoet water is contraproductief; dit kan niet afgeschoten netelcellen alsnog activeren en maakt de pijn alleen maar erger. ==Afbeeldingen== <gallery> Bestand:Haeckel Chrysaora hysoscella.png\|Schematische tekening door [[Ernst Haeckel]]. Bestand:Hydra nematocyst firing 01.png\|Schema van een schietende netelcel. Bestand: Chrysaora hysoscella (Pelagiidae), Westenschouwen, the Netherlands.jpg\|Aangespoeld </gallery> ==Bronvermelding== {{Appendix\|\|2= '''Referenties''' {{References\|2=2}} '''Bronnen''' * {{nl}} Bernhard Grzimek - '''Het Leven Der Dieren Deel I: Lagere Dieren''' - 1971 - Kindler Verlag AG - {{ISBN\|902748662X}} * {{nl}} Soortenbank - '''Kompaskwal (''Chrysaora hysoscell'')''' - [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=duikgids&id=124 Website] * {{nl}} Beesies.nl - "Kwallen" - [http://www.beesies.nl/kwal.htm] }} [[Categorie:Schijfkwal]]

Kompaskwal: verschil tussen versies