Dorestad: verschil tussen versies

'''Dorestad''' was een van de belangrijkste en succesvolste internationale handelsplaatsen<ref name="Tuuk">L. van der Tuuk</ref><ref name="arch kroniek">J. Dijkstra, J. van Doesburg en M.M. Sier</ref> in Noordwest-Europa van het einde van de [[7e eeuw|7e]] tot het midden van de [[9e eeuw]]. Het Gedachtwas wordtgelegen datwaar Dorestadhet gelegenhuidige heeft[[Wijk bij Duurstede]] ligt,<ref>https://web.archive.org/web/20160402232210/http://www.dorestadonthuld.nl/Waar_lag_dorestad.html</ref> in Wijk[[Nederland]], bij Duurstedede splitsing van de rivier de [[Rijn]] met de [[Lek (rivier)|Lek]] bij de overblijfselen van een voormalig [[Romeinen in Nederland|Romeins]] [[castellum]], wellicht [[Levefanum]] of [[Duristate]]. In de vroegste stadsontwikkelingen in Noordwest-Europa zou Dorestad in zijn bestaan zijn positie hebben ontleend aan langeafstands- en regionale [[Handel (economie)|handel]] en productie.<ref>E. Taverne, blz. 179</ref> Ook wordt het wel beschouwd daarin als een uitzonderlijke plaats, en als "experimentele uitwisselingsplaats" tussen de christelijke [[Franken (volk)|Franken]] en de niet-christelijke noordelijkere gebieden.<ref name="Theuws">Theuws, blz. 14-16</ref>

Aan het einde van de [[7e eeuw]] werd Dorestad omschreven als ''patria Frigonum/Frixonum'', dus liggende in het land der [[Friezen]].<ref>Kosmograaf van Ravenna, ''Cosmographia'' I.11, [http://www.inghist.nl/retroboeken/excerpta/#1:594 Online excerpt] en IV.23 [http://www.inghist.nl/retroboeken/excerpta/#1:596 Online excerpt]</ref> Het was in zijn bestaan tot aan het begin van de 8e eeuw<ref>[[Wim van Es|W.A. van Es]] en W.J.H. Verwers (2000), blz. 32</ref> vaak de inzet in de oorlog tussen de Friezen en de Franken (zie ook de [[slag bij Dorestad]]). Rond [[719]] kwam Dorestad in de strijd tussen de Friezen en Franken definitief in Frankische handen door [[Karel Martel]]. In circa [[840]] droeg [[Lotharius I]] Dorestad over aan de Deense broers [[Rorik]] en Harald. Rond het midden van de 9e eeuw raakte Dorestad in verval.

Het inwonertal van deDorestad nederzetting bij Wijk bij Duurstede intijdens zijn bloeitijd wordt op 10.000 geschat.<ref>J.C. Kennedy (2017), blz. 28</ref>

De voornaamste reden dat de nederzetting bij Wijk bijDorestad Duurstedeals bloeiende handelsplaats (''[[emporium (vroege middeleeuwen)|emporium]]'') ontstond is van verkeersgeografische aard. Dorestad De nederzetting bij Wijk bij Duurstedebevond zich op het kruispunt van twee belangrijke handelsroutes over water. Via de ene route had Dorestad de nederzetting bij Wijk bij Duurstedeeen verbinding via de [[Kromme Rijn]], [[Utrechtse Vecht]] en het [[Almere (meer)|Almere]] met de Friese gebieden en [[Wad]]den. Het verbond in grotere zin in die verbinding het Duitse [[Rijnland (Duitsland)|Rijnland]] via de Rijn met [[Scandinavië]] en het [[Oostzee]]gebied.

Door middel van [[archeologische opgraving]]en is tot 1994 circa 55 [[hectare]]<ref>W.A. van Es en W.J.H. Verwers (2000), blz. 25</ref> in Wijk bij Duurstede blootgelegd. Met name tussen 1967 en 1977 heeft de toenmalige [[Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten|ROB]] naar aanleiding van bouwplannen het grootste [[archeologie|archeologische]] onderzoek in Nederland gedaan, met opgravingen over een oppervlakte van 30 hectare. Mede uit deze onderzoeken onderscheidt men vandaag de dag drie specifieke delen in de [[agglomeratie]] van dehet nederzetting bij Wijk bij Duurstedevoormalige Dorestad<ref name="Tuuk" />;

Het noordelijk deel bleek bij de opgravingen uit drie zones te bestaan: de haven, een daarop aansluitende zone met dichte bebouwing van vermoedelijk handelslieden en in het achterland een zone van verspreide bebouwing met boerderijen. De haven van Dorestad de nederzetting bij Wijk bij Duurstedebestond aan de waterkant uit houten [[Steiger (haven)|steigerconstructies]] op palen in de rivier de Rijn. De Rijn verlegde echter langzaam zijn loop in oostelijke richting<ref>D.H. de Jager</ref> en de steigers moesten telkens worden verlengd, waardoor een uitgebreid complex van platformconstructies ontstond.<ref>Navis II</ref> Van deze constructies schat men het aantal verticale palen op wellicht 150.000 tot 200.000 stuks.<ref name="hout">W.A. Casparie en J.E.J. Swarts, ''Hout'', in: Spiegel Historiael, blz. 267-281</ref> Resten van het zuidelijk deel van Dorestad de nederzetting bij Wijk bij Duurstedezijn in de loop der eeuwen door de veranderende rivierloop grotendeels weggespoeld, bij [[Baggeren|baggerwerkzaamheden]] worden nog wel restanten aangetroffen.<ref name="EsSarfatij">W.A. van Es, H. Sarfatij en P.J. Woltering, blz. 170-172</ref> Andere restanten zijn ook als herbruikt bouwmateriaal terug te vinden.

Mogelijk is er sprake geweest van [[lintdorp|lintbebouwing]] langs de rivier die 3 kilometer lang is geweest, met honderden huizen en duizenden inwoners.<ref name="Es">W.A. van Es en W.J.H. Verwers (2000), blz. 33-34</ref> Ook waren er in de nederzetting bij Wijk bij DuurstedeDorestad twee grote begraafplaatsen waarvan tijdens de opgravingen duizenden graven tevoorschijn kwamen.<ref>W.A. van Es en W.J.H. Verwers (1985), blz. 223 spreekt over ten minste 2350 begravenen met een gemiddelde leeftijd van 25-30 jaar en een hoogste leeftijd van 45 jaar. W.A. van Es, H. Sarfatij en P.J. Woltering (1988), blz. 172 spreekt over duizenden graven, alle west-oost gericht. Een derde grafveld wordt hier genoemd [http://www.wijkbijduurstede.nl/index.php?eID=tx_mm_bccmsbase_zip&id=79978807948de891abc9fb]. Meer over de vondsten van de andersoortige begravingen</ref> Dorestad De nederzetting bij Wijk bij Duurstedezelf was niet omwald. In de wijk De Geer lag een versterking met een grachtenstructuur, mogelijk een vluchtburcht.<ref name="Tuuk" /><ref name="Es" />

Men heeft inzicht in wat voor handel destijds in de nederzetting bij Wijk bij DuurstedeDorestad plaatsvond door de archeologische vondsten en de [[accijns|tolregisters]]. Er werden zowel goederen verhandeld voor het dagelijks gebruik als luxe en exotische goederen. Wat door archeologen terug werd gevonden was voornamelijk [[aardewerk|aarde]]- en [[glaswerk]],<ref name="arch kroniek" /> zoals [[Keulse pot]]ten<ref name="Es" /> uit het Midden Rijn-gebied in Duitsland, en maalstenen uit de [[Eifel]]. Verder wijn uit Hessen, grote hoeveelheden [[barnsteen]] uit de [[Baltische staten]]<ref>H. Kars en J.M.A.R. Weavers</ref> en uit Scandinavië [[slijpsteen|slijpstenen]]. In de tolregisters van Dorestad staat handel vermeld van [[vacht|pelzen]], [[textiel]], [[kleurstof|verfstoffen]], zout, voedsel, [[honing]] en ook [[Slavernij|slaven]] en [[jachthond]]en.<ref name="arch kroniek" />

Dorestad was wijd en zijd bekend doordat het een [[munthuis|munt]] bezat. Rond [[640]] was [[muntmeester]] [[Madelinus]] erhier werkzaam. Tot aan circa 690 werden er gouden [[Munt (betaalmiddel)|munten]] geslagen, daarna veel zilveren [[sceatta|sceatta's]].<ref>{{aut|[[Dirk Jan Henstra|D.J. Henstra]]}}, blz. 48</ref><ref>G.M. de Meyer en C.F.M. Koch, blz. 7</ref> Deze waren een tijdlang het voornaamste betaalmiddel in West- en Noord-Europa. In de [[Karolingen|Karolingische]] tijd werden er in Dorestad munten geslagen met een opschrift van [[Pepijn de Korte]], Karel de Grote en [[Lodewijk de Vrome]].<ref>H. Enno van Gelder (1978), ''Munten'', in: Spiegel Historiael, blz. 302-304</ref> Muntgeld dat in Dorestad is geslagen is tot in [[Rusland]] teruggevonden.<ref name="arch kroniek" />

Vermoedelijk speelde de nederzetting bij Wijk bij DuurstedeDorestad een rol in de [[kerstening]] van de regio<ref name="arch kroniek" /> en mogelijk op een nog grotere schaal.<ref name="EsSarfatij" /> Bij opgravingen in het [[grafveld]] op De Heul werd een gebouwtje aangetroffen dat mogelijk een kerkje was.<ref>A. Willemsen zegt op blz. 24-25 en 79 dat het gezien moet worden als een kerkje</ref> De oorkonde uit 777 vermeldt een Bovenkerk (''Upkirika'') in de Bovenstad. In de gehele agglomeratie bevonden zich mogelijk nog andere kerkelijke gebouwen.<ref name="Tuuk" /> [[Theodard (Utrecht)|Theutbertus]] wordt wel genoemd als [[bisschop]] van Dorestad. In oorkonden worden schenkingen van goederen aan de Utrechtse kerk vermeld.

Het leidde in de winter van 1841-1842 tot de eerste archeologische opgraving onder leiding van L.J.F. Janssen, destijds conservator van het [[Rijksmuseum van Oudheden]] in Leiden. <ref>W.A.Aan vande Es (1978), ''De ontwikkelinghand van hetdeze onderzoek'',vondsten in:werd Spiegelvoor Historiael,het blz. 197</ref> Jansen aarzelde de gevonden nederzetting met Dorestad gelijk te stellen. Naeerst een tweede onderzoek, in 1920, beweerde de toenmalige opgraver ''J. Holwerda'' stellig dat hij Dorestad had gevonden.(J.H.Holwerda:nog ''Dorestadvoorzichtig) enwetenschappelijk onzeverband vroegstegelegd Middeleeuwen'',met Leiden 1929, p.58. W.J.H.Verwers: ''Dorestad: a Carolingian town?'' ROB 325, 1988, p.52) Wetenschappelijk gefundeerd bewijs kon hij echter niet leveren. De juistheid van zijn conclusies wordt heden ten dage aangevochten.<supref>[ii]</sup> (W.A. van Es: (1978), ''De ontwikkeling van het onderzoek'';, in: Spiegel Historiael April 1978, pblz.198: "De archeolo­gische mogelijkheden waren t.t.v. Holwerda in verge­lijking met nu nog zeer beperkt. Het vroeg 20e eeuwse onder­zoek heeft, op een voor ons gevoel verbijste­rend gering aantal gege­vens, toch een zeer gede­tail­leerd beeld van het uiterlijk en de vorm van Dore­stad ont­wor­pen". A.Willemsen: ''Dorestad'', Zutphen 2009, p.14-18)197</ref>

Via de aangetroffen restanten van dieren zoals het keukenafval van de nederzetting bij Wijk bij DuurstedeDorestads keukenafval in de vorm van de bij meerdere opin de vorm van de bij meerdere opgravingen aangetroffen botten, is er inzicht in welke dieren er in Dorestad de nederzetting bij Wijk bij Duurstede keukenafval in de vorm van de bij meerdere opwerden gegeten. Geschreven bronnen uit de vroege middeleeuwen geven daarbij aanvullende informatie.