|
De '''lijkwade van Turijn''' is een eeuwenoude [[relikwie]] binnen het [[katholicisme]]. Het is een [[linnen]] doek waarop vaag het beeld van een man te zien is met verwondingen aan de zichtbare hand, zoals ze zouden kunnen zijn ontstaan bij een [[kruisiging]], evenals verwondingen op de rug, het hoofd en de knieën, die kunnen worden geïnterpreteerd als de gevolgen van een [[geseling]], de [[Doornenkroon (kroon van takken)|doornenkroon]] en herhaaldelijk vallen. Volgens sommige christenen is de lijkwade het doek waarin [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]] werd gewikkeld en begraven nadat hij aan het kruis gestorven was.
De eerste berichten over het bestaan van de Lijkwadelijkwade van Turijn dateren van halverwege de 14e eeuw. Vanaf het begin liet de [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke Kerk]] de verering van de lijkwade toe ''als een kunstzinnige voorstelling van Jezus''; de Katholieke Kerk heeft ze echter nooit als een authentieke relikwie erkend. De lijkwade wordt bewaard in de [[Dom van Turijn|Dom]] in [[Turijn (stad)|Turijn]]. De relikwie wordt slechts bij uitzondering tentoongesteld.
De meeste wetenschappers beschouwen de lijkwade als een knappe vervalsing uit de [[late middeleeuwen]]. Dit standpunt wordt onderbouwd met een [[C14-datering|koolstof -14-datering]] van het doek, uitkomend tussen circa 1260 en 1390. Het onderzoek dat tot deze conclusie leidde werd door drie onderzoeksinstituten onafhankelijk van elkaar uitgevoerd. Deze uitkomst komt overeen met de eerste aantoonbare schriftelijke vermelding van de lijkwade. Andere onderzoekers spreken dit tegen en stellen dat middeleeuwse kunstenaars niet over de kennis en technologie beschikten om een dergelijke vervalsing te maken. Volgens sommigen zijn bij de koolstof -14-datering vezels gedateerd die later aan de lijkwade zijn genaaid. In 2013 verscheen een publicatie waarin Italiaanse wetenschappers beweerden dat het originele deel van de Lijkwade van Turijn uit de periode tussen 280 v.Chr. en 220 n.Chr. stamt.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/9958678/Turin-Shroud-is-not-a-medieval-forgery.html Turin Shroud 'is not a medieval forgery'], ''[[The Daily Telegraph|The Telegraph]], 28 maart 2013</ref><ref>[http://www.nu.nl/algemeen/3384421/doodskleed-van-jezus-mogelijk-geen-vervalsing.html Doodskleed van Jezus mogelijk geen vervalsing], ''[[NU.nl]]'', 29 maart 2013</ref>
== Beschrijving ==
Afgaande op enkele plekken op de lijkwade, die bloedvlekken lijken te zijn, toont het lichaam van de man verschillende wonden op:
* Het gezicht
* De bovenkant van zijn hoofd; de schedel;
* (ten minste) één pols. Deze wond lijkt te zijn veroorzaakt door een doorboring. De andere pols is niet zichtbaar, doordat deze zich tussen de bovenste pols en het lichaam bevindt;.
* De voeten. Ook deze wond lijkt veroorzaakt te zijn door een doorboring.
* deDe zijde. Deze wond lijkt te zijn veroorzaakt door een doorboring;.
* deDe borst, de rug, de armen en de benen. Deze wonden lijken te zijn veroorzaakt door [[gesel]]ing.
Met zijn (minstens) 1,75 meter is de man lang voor iemand die in de [[1e eeuw]] na Christus geleefd zou hebben, maar ook voor iemand die in de (late) middeleeuwen leefde.
=== 6e eeuw ===
In de 30-er jaren 30 van de vorige eeuw observeerde de Franse onderzoeker Paul Vignon ongeveer twintig verschillende gezichtskenmerken, de zogenaamde “Vignon markeringen”, in veel nieuwe afbeeldingen van Christus in de 6e eeuw.<ref>Cfr. "''A Hitherto Unknown 7th Century Reference to the Image of Edessa "'', in: ''British Society for the Turin Shroud Newsletter'', No. 54 (November , 2001), pp. 34-35</ref> Zij werden toegeschreven aan een mysterieuze oosterse icoon, de afbeelding van Edessa, een kleed waarop het gezicht van Jezus te zien zou zijn.<ref>John Walsh, ''The Shroud'', New York: Random House, 1963, pp. 157–8)</ref> Met name de Britse historicus [[Ian Wilson (schrijver)|Ian Wilson]] bracht naar voren dat de lijkwade van Turijn mogelijk hetzelfde kleed is als het [[kleed van Edessa]].<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20090408062438/http://www.mystae.com/restricted/reflections/messiah/edessa.html The Image of Edessa: Earliest References to Christ's Burial Cloths] mystae.com</ref> ▼
▲In de 30-er jaren van de vorige eeuw observeerde de Franse onderzoeker Paul Vignon ongeveer twintig verschillende gezichtskenmerken, de zogenaamde “Vignon markeringen”, in veel nieuwe afbeeldingen van Christus in de 6e eeuw.<ref>Cfr. "A Hitherto Unknown 7th Century Reference to the Image of Edessa", in: ''British Society for the Turin Shroud Newsletter'', No. 54 (November, 2001), pp. 34-35</ref> Zij werden toegeschreven aan een mysterieuze oosterse icoon, de afbeelding van Edessa, een kleed waarop het gezicht van Jezus te zien zou zijn.<ref>John Walsh, ''The Shroud'', New York: Random House, 1963, pp. 157–8)</ref> Met name de Britse historicus [[Ian Wilson (schrijver)|Ian Wilson]] bracht naar voren dat de lijkwade van Turijn mogelijk hetzelfde kleed is als het [[kleed van Edessa]].<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20090408062438/http://www.mystae.com/restricted/reflections/messiah/edessa.html The Image of Edessa: Earliest References to Christ's Burial Cloths] mystae.com</ref>
=== 10e eeuw ===
Op 15 augustus 944 werd het ''Kleed van Edessa'' overgebracht van Edessa naar Constantinopel, het huidige Istanboel. Edessa was sinds 639 in handen van de Arabieren, en het ''Kleed van Edessa'' werd door het christelijke Constantinopel geruild tegen islamitische gevangenen. Op de dag na de aankomst hield Gregorios Referendarius, de aartsbisschop van de Hagia Sophia, een preek over het kleed.<ref>Deze preek is door de classicus Gino Zaninotto in de archieven van het Vaticaan teruggevonden. De tekst is uitgegeven met een Franse vertaling door André-Marie Dubarle in ''Revue des Études Byzantines'', 55 (1997), pp. 5-51. Vgl. ''A Review of Recent Scholarly Literature on the Historical Documents Pertaining to the Turin Shroud and the Edessa Icon. Proceedings of the Worldwide Congress “Sindone 2000.”'' Orvieto, Italy, 2001 (issued in CD-Rom Format); Mark Guscin, "The Sermon of Gregory Referendarius" (2004) (https://www.shroud.com/pdfs/guscin3.pdf)</ref> In deze preek wordt expliciet gesproken over de afbeelding van een heel lichaam en niet alleen een gezicht. Ook wordt een bloedvlek aan de zijkant van het lichaam genoemd. Ook enkele andere documenten, die in het bezit zijn van de Vaticaanse Bibliotheek of van de Universiteit Leiden, spreken van een afbeelding van een lichaam in plaats van alleen een gezicht. Deze documenten citeren een persoon met de naam Smera, die rond 950 in Constantinopel was en het kleed beschrijft. ▼
▲Op 15 augustus 944 werd het ''Kleed van Edessa'' overgebracht van Edessa naar Constantinopel, het huidige Istanboel. Edessa was sinds 639 in handen van de Arabieren, en het ''Kleed van Edessa'' werd door het christelijke Constantinopel geruild tegen islamitische gevangenen. Op de dag na de aankomst hield Gregorios Referendarius, de aartsbisschop van de Hagia Sophia, een preek over het kleed.<ref>Deze preek is door de classicus Gino Zaninotto in de archieven van het Vaticaan teruggevonden. De tekst is uitgegeven met een Franse vertaling door André-Marie Dubarle in ''Revue des Études Byzantines'', 55(1997), pp. 5-51. Vgl. ''A Review of Recent Scholarly Literature on the Historical Documents Pertaining to the Turin Shroud and the Edessa Icon. Proceedings of the Worldwide Congress “Sindone 2000.”'' Orvieto, Italy, 2001 (issued in CD-Rom Format); Mark Guscin, "The Sermon of Gregory Referendarius" (2004) (https://www.shroud.com/pdfs/guscin3.pdf)</ref> In deze preek wordt expliciet gesproken over de afbeelding van een heel lichaam en niet alleen een gezicht. Ook wordt een bloedvlek aan de zijkant van het lichaam genoemd. Ook enkele andere documenten, die in het bezit zijn van de Vaticaanse Bibliotheek of van de Universiteit Leiden, spreken van een afbeelding van een lichaam in plaats van alleen een gezicht. Deze documenten citeren een persoon met de naam Smera, die rond 950 in Constantinopel was en het kleed beschrijft.
=== 13e eeuw ===
Sinds de verovering van [[Constantinopel]] door [[Kruistocht|kruisvaarders]] in [[1204]] is niets meer van het kleed van Edessa vernomen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de kruisvaarders het kleed van Edessa mee naar Frankrijk hebben genomen. Sindsdien zou het bekendstaan als de lijkwade van Jezus (die later lijkwade van Turijn genoemd zou worden).
In de 14e eeuw dook de lijkwade van Turijn voor het eerst op. In [[1354]] werd melding gemaakt van het bestaan van de lijkwade en in [[1357]] liet de weduwe van de ridder [[Geoffroy de Charny]] de lijkwade zien in een kerk in [[Lirey]] (Frankrijk), in de buurt van [[Troyes]]. Afbeeldingen uit die tijd laten de lijkwade zien.
De lijkwade werd tentoongesteld, maar [[Henri de Poitiers]], bisschop van Troyes,<ref name="Religionfacts" /> verbood de tentoonstelling. Na 32 jaar leefde de belangstelling voor de lijkwade weer op, waarna de lijkwade door de Franse koning [[Karel VI van Frankrijk|Karel VI]] in beslag werd genomen. De koning bracht de lijkwade over naar Troyes. In [[1389]] verklaarde de toenmalige bisschop van Troyes, Pierre d'Arcis, de lijkwade als een geschilderde vervalsing, hoewel hij de lijkwade nooit gezien had. In een brief aan de paus schreef de bisschop dat de schilder dit aan hem opgebiecht had, zonder hierbij de naam van de schilder te noemen. Toen de [[tegenpaus]] [[Tegenpaus Clemens VII|Clemens VII]] een maand later [[aflaat|aflaten]] beloofde voor iedereen die de lijkwade bezocht, begon de cultus opnieuw. Clemens VII stond verering van de lijkwade toe, zolang de lijkwade maar niet als authentiek werd erkend.<ref name="Religionfacts" />
=== 15e eeuw ===
== Theorieën over de ouderdom van de lijkwade ==
=== Koolstof -14-datering ===
In 1988 stond het Vaticaan toe dat de toenmalige aartsbisschop van Turijn, [[Anastasio Ballestrero]] een vezel uit een hoekpunt van de lijkwade liet afnemen. Op deze vezel werd onafhankelijk van elkaar [[C14-datering|koolstof -14-datering]] uitgevoerd door drie [[Onderzoeksinstituut|onderzoeksinstituten]]: de [[Universiteit van Oxford]], de [[Universiteit van Arizona]] en de [[ETH Zürich|Eidgenössische Technische Hochschule]] in Zürich. Alle drie de onderzoeksinstituten kwamen tot een datering tussen 1260 en 1390.<ref>[http://www.nature.com/nature/journal/v337/n6208/abs/337611a0.html Radiocarbon dating of the Shroud of Turin, P. E. Damon et al], gepubliceerd in Nature, 337, 611 - 615 (16 februari 1989)</ref> Deze datering is consistent met de eerste berichten over de lijkwade (1357). Hiermee leek de discussie over de echtheid afgesloten te zijn.
Maar vrijwel direct na de bekendwording van de resultaten van de koolstof -14-datering werden er kritische vragen gesteld bij de betrouwbaarheid van deze methode in dit onderzoek. De tegenwerpingen die het meeste aandacht hebben gekregen in de discussie over de lijkwade zijn die van de vorming van bioplastic op de lijkwade en de theorie dat een vezel is onderzocht die later — bij de herstelwerkzaamheden in 1532 — aan de lijkwade is genaaid. Zo ontdekte de Amerikaanse scheikundige Raymond Rogers dat bij de koolstof -14-datering het verkeerde gebied van de lijkwade is getest. Deze hoek is beschadigd geweest en hersteld met katoen in de 16e eeuw. Rogers ontdekte dat er katoenen vezels zitten in de geteste monsters. Dit betekent dat dit gedeelte geen deel heeft uitgemaakt van de originele lijkwade.<ref>Thermochimica Acta Volume 425, Issues 1-2, 20 January 2005, Pages 189-194. [http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF ''Studies on the radiocarbon sample from the shroud of turinTurin''], by Raymond N. Rogers. Received 14 April 2004; revised 14 April 2004; accepted 12 September 2004. Available online 16 November 2004.</ref>
==== Bioplastic ====
Een tegenargument was dat koolstof -14-datering bij kleden nog weleens een foutieve (te jonge) datering aangeeft doordat in de loop der eeuwen bacteriën een dun laagje [[bioplastic]] achterlaten op het kleed wanneer het te onderzoeken subject veelvuldig is aangeraakt door mensen. Een bekend voorbeeld hiervan dat door voorstanders van deze theorie regelmatig wordt aangehaald is een onderzoek naar een [[mummie]] in het [[British Museum]]; bij koolstof -14-datering werden de botten van de mummie 800 tot 1000 jaar ouder gedateerd dan het kleed waarin het lichaam gewikkeld was. Later werd ontdekt dat de vorming van bioplastic vooral optreedt in hoeken van kleden (omdat deze het meest aangeraakt worden en daarom de grootste kans hebben op besmetting met bacteriën) en voor de datering van de lijkwade van Turijn was een vezel uit de hoek gebruikt. Bij een microscopisch onderzoek in 1993 werd door professor Leoncio A. Garza-Valdes, hoogleraar microbiologie aan de Universiteit van [[San Antonio (Texas)|San Antonio]], een grote hoeveelheid bacteriën aangetroffen op de onderzochte vezels. Dit leidde tot zijn conclusie dat met de koolstof -14-methode niet het linnen zelf, maar een mengeling van linnen, bioplastic en bacteriën was onderzocht.<ref>[https://web.archive.org/web/20080704205156/http://users.aol.com/fcbrink/hsg/hsgart1.htm ''Scientific Analysis of the Shroud of Turin'' - Leoncio A. Garza-Valdes M.D. (abstract)], gepubliceerd op 11 september 1993</ref> Professor [[Harry Gove|Harry E. Gove]], mede-uitvinder van de Accelerator Mass Spectrometry (AMS) waardoor koolstof -14-methode ook voor kleine monsters gebruikt kan worden, noemde dit in een reactie "geen gek idee".<ref>[http://www.uthscsa.edu/mission/spring96/shroud.htm Science & the shroud - Microbiology meets archaeology in a renewed quest for answers] gepubliceerd in ''The Mission'' (The University of Texas Health Science Center at San Antonio), lente 1996</ref> In zijn korte tijd later verschenen boek ''Relic, Icon or Hoax? Carbon Dating the Turin Shroud'' verklaarde Gove dat op de vezels inderdaad "a bioplastic coating 'of varying thickness'" te vinden was en dat het niet duidelijk is wat het eventuele effect hiervan op de uitkomsten was. Hij noemde de kans dat de lijkwade daadwerkelijk uit de eerste eeuw afkomstig was echter "about one in a thousand trillion, i.e. vanishingly small".<ref>[http://www.shroud.com/bsts4509.htm - Review van het boek ''Relic, Icon or Hoax? Carbon Dating the Turin Shroud''] op shroud.com</ref> Tegenstanders van de bioplastictheorie rekenden uit dat, om een verschil van dertien eeuwen te kunnen verklaren, de afzetting van bacteriën minstens tweemaal zo zwaar als de lijkwade had moeten zijn.<ref>[http://www.shroud.com/c14debat.htm - Bijdrage Roger Sparks] shroud.com</ref> Niettemin is door verschillende onderzoekers — voor- en tegenstanders van de authenticiteit van de lijkwade — gepleit voor nieuw dateringsonderzoek door middel van de koolstof -14-methode, nu op volledig schoongemaakte vezels om meer duidelijkheid te krijgen.
==== Andere samenstelling ====
Onderzoek uit het begin van de 21e eeuw door Anna Arnoldi van de [[Universiteit van Milaan]] en [[Raymond Rogers]] van de [[Universiteit van Californië]] met [[ultravioletfotografie]] en [[spectraalanalyse]] liet zien dat de hoek van waaruit de vezel is gehaald een andere samenstelling heeft dan de rest van de lijkwade.<ref>[http://www.shroud.it/ROGERS-3.PDF ''Studies on the radiocarbon sample from the shroud of turinTurin'' - Raymond N. Rogers] (gepubliceerd in Thermochimica Acta 425 (2005) 189–194)</ref> De aanwezigheid van bepaalde stoffen kan erop duiden dat de hoek van waaruit de vezel genomen werd, later aan de lijkwade is genaaid, mogelijk bij de herstelwerkzaamheden in [[1532]].
In maart 2013 verscheen een onderzoek van wetenschappers van de [[Universiteit van Padua]]. Zij hadden gedurende 15 jaar de lijkwade onderzocht door middel van een [[spectroscopie]], waarbij de ouderdom van een materiaal wordt bepaald aan de hand van de wisselwerking met verschillende soorten straling. Uit dit onderzoek kwam een datering van het kleed van tussen 280 voor Christus en 220 na Christus.<ref>{{en}}[http://shroudstory.com/2013/03/27/giulio-fanti-the-image-of-a-man-who-lived-between-280-bc-and-220-ad/ Giulio Fanti: The Image of a Man Who Lived Between 280 BC and 220 AD] shroudstory.com</ref>
==== Andere theorieën ====
Andere argumenten tegen de betrouwbaarheid van koolstof -14-datering die naar voren werden gebracht, waren het effect van de brand uit 1532 (de onderzochte vezel bevond zich vlak bij een brandplek) en zelfs [[neutron]]en die bij de opstanding van Jezus vrijgekomen zouden zijn. Het argument dat de koolstof -14-methode onbetrouwbaar is door de effecten van de brand, is onder meer weerlegd door [[Walter McCrone]].<ref>[http://www.mcri.org/home/section/63-64/the-shroud-of-turin The Shroud of Turin, research at the McCrone Research Institute]</ref>
=== Medisch-historische analyse ===
==== Analyse van wonden ====
Op middeleeuwse schilderijen waarop een gekruisigde persoon te zien is, zijn altijd de handen doorboord en niet de polsen. In het [[Evangelie]] staat ook expliciet vermeld dat de spijkers in de handen werden geslagen (Johannes 20:25, waar de [[Tomas (apostel)|ongelovige Thomas]] zegt dat hij pas gelooft dat Jezus is opgestaan als hij zijn hand in de gaten in Jezus' handen kan stoppensteken). Het lichaam op de lijkwade van Turijn heeft echter een wond op (ten minste) één pols en ongeschonden handpalmen.
Ruim na de middeleeuwen werd pas ontdekt dat wanneer de spijkers door de handpalmen geslagen zouden worden bij een kruisiging, deze zouden scheuren doordat de handpalmen het gewicht van het lichaam niet kunnen dragen. Wel is aangetoond dat de handpalmen niet zouden scheuren wanneer de spijkers onder een hoek door de handpalmen zouden zijn geslagen (via de handpalmen door de polsen).
De lijkwade van Turijn is beschadigd bij de brand in [[1532]]. De brandgaten dateren van dat jaar en veel mensen geloven dat de waterschade aan de lijkwade ontstaan is bij het blussen van de brand. Niet lang geleden opperde een textielhistoricus echter dat de waterschade mogelijk veel ouder is, omdat het patroon van de waterschade zou suggereren dat het kleed opgerold was en bewaard werd in kruiken van klei, vergelijkbaar met de manier waarop de [[Dode Zee-rollen|Dode Zeerollen]] waren opgerold in de eerste eeuw na Christus.
In 1988, nadat de lijkwade was geanalyseerd met de koolstof -14-dateringsmethode, onderzocht de bekende restaurateur van textiel [[Mechthild Flury-Lemberg]] uit [[Hamburg (hoofdbetekenis)|Hamburg]] de lijkwade. Zij ontdekte dat de lijkwade was geweven in een "three-to-one herringbone" (visgraat)-patroon. Flury-Lemberg noemde dit opvallend, omdat dit een patroon is dat in de oudheid enkel werd gebruikt voor kleden van bijzondere kwaliteit, linnen van lagere kwaliteit werd geweven in het "one-to-one herringbone"-patroon. Volgens sceptici bewijst dit juist dat het kleed van de lijkwade in de middeleeuwen gemaakt is. In het [[Codex Pray|Pray-manuscript]] (ook wel Pray Codex genoemd), een document uit de late 12e eeuw dat vernoemd is naar de Hongaar [[György Pray]], die het document voor het eerst bestudeerde, is een afbeelding opgenomen waarop een begrafeniskleed van Jezus te zien is in hetzelfde patroon als waaruit de lijkwade bestaat. Omdat deze afbeelding ongeveer 150 jaar voor de eerste tentoonstelling van de lijkwade is gemaakt, wijst dit volgens Flury-Lemberg erop dat een eventuele vervalser bekend moet zijn geweest met deze afbeelding, en bewust een kleed met dezelfde weeftechniek moet hebben uitgekozen. Overigens menen sommigen ook enkele brandgaten van de lijkwade in het Pray-manuscript te herkennen.<ref>[https://web.archive.org/web/20120205025746/http://www.shroudstory.com/faq-pray-manuscript.htm - The Hungarian Pray Manuscript and the Poker Holes]</ref> Een naad in het kleed is van een speciaal type dat volgens Flury-Lemberg "opvallend gelijk" is aan textiel afkomstig uit het fort [[Massada]] bij de [[Dode Zee]] in de periode 43 voor Christus tot 70 na Christus. Het weefpatroon en de omvang van het kleed zijn consistent met wat in de eerste eeuw na Christus gebruikelijk was in [[Syrië|Syrische]] kleden.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/3624753.stm Wrapped in the shroud - BBC News 14 april, 2004]</ref> Flury-Lemberg zei hierover: "Het linnen kleed van de lijkwade van Turijn laat geen enkele weef- of naaitechniek zien die zou tegenspreken dat het om een product van hoge kwaliteit uit de eerste eeuw zou gaan".
{{Clearleft}}
=== Standpunt vanuit wetenschappelijk perspectief ===
Vanuit wetenschappelijk gezichtspunt is er veel bewijs voor de opinie dat de lijkwade van Turijn een vervalsing uit de late middeleeuwen is. Deze opinie is consistent met de datering van het doek met de koolstof -14-methode door drie onafhankelijke laboratoria en met de oudste bronnen waarin van de lijkwade wordt gesproken. Sommigen vinden dat er nog openstaande punten en niet door de wetenschap verklaarde feiten zijn. Voor degenen (onder wie enkele wetenschappers) die in de echtheid van de lijkwade geloven, vormen deze openstaande punten een bewijs van echtheid. Maar de meeste wetenschappers verwerpen dit 'bewijs' als een resultaat van 'wade-wetenschap' (de zogenaamde [[sindologie]]) die uitgaat van het ''verlangde antwoord''. De meeste wetenschappers beschouwen de lijkwade dan ook als een vervalsing, maar wel een vervalsing waarvan de kwaliteit aanmerkelijk hoger is dan die van andere vervalste relikwieën uit dezelfde periode.
== Externe links ==
| 