Boschstraat (Maastricht): verschil tussen versies

{{Infobox straat

| straatnaam = Boschstraat

| locatie = [[Maastricht]]

| stadsdeel =

}}

De '''Boschstraat''' is een [[Straat (verharde weg)|straat]] in het centrum van de [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se stad [[Maastricht]]. De Boschstraat verbindt de [[Markt (Maastricht)|Markt]] met de buurt [[Boschpoort (Maastricht, buurt)|Boschpoort]] en vormt tevens de scheiding tussen de centrumbuurten [[Statenkwartier (Maastricht)|Statenkwartier]] en [[Boschstraatkwartier]]. Het is een gemengde woon- en [[winkelstraat]], waaraan een groot aantal monumentale panden en enkele klooster- en fabriekscomplexen liggen.

 

== Geschiedenis ==

 

=== Pre-industriële ontwikkeling ===

Aan de Boschstraat ligt sinds het midden van de 14e eeuw de [[Sint-Matthiaskerk (Maastricht)|Sint-Matthiaskerk]], een van de vier middeleeuwse [[parochiekerk]]en van Maastricht. De 'Sint-Matthijs' was vanouds een volkskerk, de kerk van de [[Lakenindustrie|lakenwevers]] uit het naburige [[Boschstraatkwartier]], later van de fabrieksarbeiders, die vlak bij de industrieën rondom het [[Bassin (Maastricht)|Bassin]] woonden. Tegenover de Sint-Matthiaskerk lag de [[Sint-Catharinakerk (Maastricht)|Sint-Catharinakapel]], oorspronkelijk een [[kerspel]]kapel, deel uitmakend van het Sint-Catharinagasthuis. Vóór de bouw van de Sint-Matthijs in 1351 was dit de kerk van degenen die buiten de stadsomwalling woonden. Nadat de [[Protestantisme|protestanten]] in 1633 de Sint-Matthijs kregen toegewezen, moesten de [[Rooms-Katholieke Kerk|katholieken]] genoegen nemen met de veel kleinere Catharinakapel, die, met korte onderbrekingen, tot 1804 in gebruik bleef. De kapel werd eind 19e eeuw gesloopt.<ref>Ubachs/Evers (2005), pp. 117-118: 'Catharinagasthuis', 'Catharinakapel'.</ref>

 

Iets verderop lag het [[Penitentenklooster (Maastricht)|klooster van de penitenten-recollectinnen]], een 17e-eeuwse afsplitsing van de [[grauwzusters]]. De streng [[contemplatie]]f levende zusters vestigden zich in 1673 op de Busschuttenhof, een voormalig exercitieterrein aan de Boschstraat. Bij het [[Beleg van Maastricht (1748)|beleg van 1748]], [[Beleg van Maastricht (1793)|1793]] en [[Beleg van Maastricht (1794)|1794]] raakte het klooster ernstig beschadigd. Bij de opheffing van de orde in 1797 leefden er 23 [[Slotzuster|koorzuster]]s en 5 werkzusters. Het complex kreeg een militaire bestemming als [[kazerne]] en kledingmagazijn. In 1863 kocht [[Petrus Laurentius Regout|Petrus (I) Regout]] de gebouwen, die drie jaar later afbrandden, waarna Regout er zijn fabrieken uitbreidde. Het noordelijk deel van de Boschstraat werd vanwege de vele groententuinen en boomgaarden ''Onder de Gerdenieren'' genoemd. Aan het noordoostelijk deel van de straat grensde de Biesenboomgaard, de kloostertuin van de [[Commanderij Nieuwen Biesen]], waar de ridders van de [[Duitse Orde]] vanaf ca. 1360 waren gevestigd.<ref>Ubachs/Evers (2005), p. 74: 'Biesen'; p.88, 'Boschstraat'; pp. 406-407: 'penitenten-recollectinnen'.</ref>

 

Aan de Boschstraat ligt de bakermat van de industriële ontwikkeling van Maastricht. In 1827 kocht de weduwe Regout-Nijsten, de moeder van [[Petrus Laurentius Regout]], het pand Boschstraat 1303, strategisch gelegen tegenover de in het voorgaande jaar geopende binnenhaven [[Bassin (Maastricht)|Bassin]]. In het woonhuis werd een kristalslijperij gevestigd. Twee jaar later kocht Regout het aangrenzende pand ''Het Rood Paard'', waar hij in 1834 de eerste [[stoommachine]] plaatste. Vanaf ca. 1835 breidde het complex van glas-, aardewerk-, spijker- en geweerfabrieken zich gestaag uit langs de noordzijde van de straat.

 

In 1867 werd de vestingstatus van Maastricht opgeheven. In de jaren daarna werden alle stadspoorten (inclusief de Boschpoort) en een groot deel van de oude stadsmuur en de daaromheenliggende buitenwerken gesloopt. Het bestaande industrieterrein aan de noordwestzijde van de Boschstraat kon nu tot voorbij de voormalige stadsmuur worden uitgebreid en ook aan de noordoostkant van de Boschstraat, op de plek van het oude wachthuis, verrezen bedrijfsgebouwen. In 1878, het overlijdensjaar van Petrus Regout, werkten ca. 2500 mensen in de Regoutfabrieken, die een oppervlakte besloegen van 10 ha aan beide zijden van de Boschstraat. In 1864 verrees in een zijstraatje van de Boschstraat de [[Cité Ouvrière]], een zeven verdiepingen hoog pand, aanvankelijk bedoeld voor 40 arbeidersgezinnen. In 1903 was het gebouw verworden tot een mensenpakhuis met 66 gezinnen en 266 bewoners, en was het een symbool van de arbeidersmisère in Maastricht. Vanaf 1920 werd het pand geleidelijk ontruimd, waarna het in 1938 werd afgebroken.<ref>Ubachs/Evers (2005), pp. 123-124: 'Cité Ouvrière'.</ref>

 

== Architectuur, bezienswaardigheden ==

De Boschstraat ligt binnen het [[beschermd stadsgezicht]] van Maastricht en kent een zeer gevarieerde architectuur. De straat telt 70 [[rijksmonument]]en, waarmee ze op een gedeelde tweede plaats staat van [[Lijst van rijksmonumenten in Maastricht|monumentrijke straten in Maastricht]].

 

=== Kerken, kloosters, refugiehuizen, hotels ===

Het zuidelijk deel van de Boschstraat wordt gedomineerd door de 40 m hoge toren van de [[Sint-Matthiaskerk (Maastricht)|Sint-Matthiaskerk]] uit ca. 1350. De overige delen van de kerk zijn 15e-eeuws. De kerk is gebouwd van [[Limburgse mergel]], behalve de in [[Naamse steen]] uitgevoerde onderbouw van de toren. De onvoltooide, [[Gotiek (bouwkunst)|gotische]] toren kreeg in 1769 een [[barokstijl|barokke]] torenbekroning.<ref>Van den Boogard/Minis (2001), p. 52.</ref> De gebeeldhouwde [[Calvarie (afbeelding)|calvariegroep]] boven het hoofdportaal is [[neogotiek|neogotisch]]. Aan de noordkant is in de 20e eeuw een kapel vastgebouwd, toegewijd aan Onze Lieve Vrouw van [[Banneux]].

 

 

<gallery widths="150" heights="150">

Bestand:Maastricht - rijksmonument 26780 - Boschstraat 69 20100710.jpg|Refugie van Hocht (nrs. 69-71)

Bestand:2017 Maastricht, Boschstraat nr 73.jpg|Boschstraat 73

</gallery>

 

=== Monumentale woonhuizen ===

Vooral in het zuidelijk deel van de straat bevinden zich goed bewaarde 17e- en 18e-eeuwse herenhuizen met gevels in [[Lodewijk XV-stijl|Lodewijk XV-]] of [[Lodewijk XVI-stijl]]. Enkele huizen zijn gebouwd in de traditioneler aandoende [[Maaslandse renaissance]]stijl (bijvoorbeeld nrs. 49, 79, 89, 97 en 107-111). Een fraai 18e-eeuws herenhuis is Boschstraat 60, gebouwd in [[Régence]]stijl met een later toegevoegd [[timpaan]] in Lodewijk XVI-stijl (wellicht ontworpen door [[Mathias Soiron]]). De [[segmentboog]]vensters hebben gebeeldhouwde bovendorpels met [[rocaille]]motieven. Het interieur heeft nog deels originele stucwerkdecoraties.<ref>Van den Boogard/Minis (2001), p. 128.</ref> De toegangspoort van nr. 83 heeft eveneens een rocaille-omlijsting.

 

 

<gallery widths="150" heights="150">

Bestand:Maastricht - rijksmonument 26789 - Boschstraat 83 20100710.jpg|Boschstraat 83

Bestand:Maastricht - rijksmonument 26761 - Boschstraat 45 20100710.jpg|Boschstraat 45

</gallery>

 

=== Industriële gebouwen ===

Het noordelijk deel van de Boschstraat wordt gekenmerkt door robuuste, industriële gebouwen, die soms scherp contrasteren met de woonhuizen uit de 17e, 18e en 19e eeuw elders in de straat. Van de vroegste industriële expansie resteert vrijwel niets; het oudste bouwwerk is de neoclassicistische fabriekspoort uit ca. 1865, naast het moderne kantoorgebouw. Het gebouwencluster aan de noordoostzijde van de Boschstraat wordt meestal aangeduid als [[Timmerfabriek]], hoewel de timmerwerkplaats slechts een klein onderdeel daarvan is. Het complex bestaat grotendeels uit loodsen met [[sheddak]]en. Aan de zuidkant, grenzend aan het Bassin, ligt de voormalige glas- en kristalshowroom uit 1905 met een fraai gestuct interieur. Aan de overkant, op de noordwesthoek van de Boschstraat, ligt een cluster van fabrieksgebouwen, die alle uit de late 19e, of vroege 20e eeuw stammen. De fabrieksmuur met poort (hoek Boschstraat-[[Frontensingel]]) dateert uit 1873.

 

 

<gallery widths="150" heights="150">

</gallery>

 

* In 1898 werd, met gemeentelijke toestemming, onder de Boschstraat een tunnel en een korte spoorlijn aangelegd. De tunnel was bedoeld voor goederentransport tussen de Sphinx-fabrieken en de aan de overkant van de straat gelegen magazijnen. Over deze tunnel ontstonden in de loop der tijd allerlei verhalen. Zo zou de tunnel gebruikt zijn door de Regouts om controles op kinderarbeid te ontduiken.<ref>Zie discussie 'Maastrichtse Mythen' op [https://web.archive.org/web/20140304042252/http://forum.mestreechonline.nl/showthread.php?p=40257#post40257 forum.mestreechonline.nl].</ref>

* De zuidelijke Boschstraat, het breed uitwaaierend deel achter het standbeeld van Minckeleers, is elke vrijdag het toneel van de [[Vismarkt (handel)|vismarkt]], een belangrijk onderdeel van de algemene [[Markt (winkel)|warenmarkt]].

 

{{Appendix||2=

* {{aut|Kruisinga, S., S. Langeweg, S. Minis en W. Mes}} (2000): ''Het Sphinxterrein'' (WIAM deelrapport 5). Stichting Werkgroep Industriële Archeologie Maastricht, Maastricht. {{ISBN|90-71583-04-X}}

* {{aut|Martin, M.}} (2000): ''Opkomst van de moderne stad. Ruimtelijke veranderingen in Maastricht 1660-1905''. Waanders Uitgevers, Zwolle. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist. {{ISBN|90-400-9323-7}}

* {{aut|Ubachs, P.J.H., en I.M.H. Evers}} (2005): ''Historische Encyclopedie Maastricht''. Walburg Pers, Zutphen. {{ISBN|90-5730-399-X}}

----

}}

{{Commonscat|Boschstraat (Maastricht)}}