|
Naar het zuiden ligt de provincie [[Noord-Brabant]], met de Brabantse hoofdstad [['s-Hertogenbosch]] direct aan de overzijde van de Maas. Naar het noordoosten bevindt zich het [[Land van Maas en Waal]], naar het westen het [[Land van Heusden en Altena]] (Noord-Brabant) en naar het noorden de [[Tielerwaard]].
{{Panorama|Bommelerwaard.png|650px800px|De Bommelerwaard ''(klik voor vergroting)''}}
De woonkernen in de Bommelerwaard zijn:
* aan de Waal, van west naar oost: [[Brakel (Zaltbommel)|Brakel]], [[Zuilichem]], [[Nieuwaal]], [[Gameren]], [[Zaltbommel (stad)|Zaltbommel]], [[Hurwenen]] en [[Rossum (Gelderland)|Rossum]];
Water en rivieren zijn heel belangrijk in de geschiedenis van de Bommelerwaard. Hoewel het gebied geheel omgeven is door water en klein genoeg is om zich als een eiland te gedragen, is de Bommelerwaard nooit een echte eenheid geweest. Hiervoor zijn vier belangrijke redenen: een grote juridische en bestuurlijke versnippering in een kader dat groter is dan de Bommelerwaard, de functie van de rivieren als transportroute ten opzichte van de lange tijd moeilijk begaanbare [[komgrond]]en, landgoederen aan beide zijden van de rivieren die tot dezelfde eigenaar behoorden en de neiging van de dorpen om zelf hun waterkering te regelen (en daarbij hun buurdorpen met wateroverlast op te zadelen).
De rivieren die nu de Bommelerwaard begrenzen hebben niet altijd op dezelfde plaats gelegen. De Maas aan de oost- en zuidzijde van de Bommelerwaard is sinds pakweg het begin van de [[3ederde eeuw]] actief, en de Waal aan de noordkant van de Bommelerwaard sinds pakweg de [[4evierde eeuw]]. Voor die tijd werden andere rivierbeddingen gebruikt die dwars door het huidige gebied van de Bommelerwaard konden lopen. Tijdens de [[12etwaalfde eeuw]] maakte de Maas nabij [[Woudrichem (plaats)|Woudrichem]] verbinding met de Waal. Men begon rond die tijd rivierdijken te bouwen, eerst in het oosten (bovenstrooms) en later ook in het westen (benedenstrooms). Rond het begin van de [[14e eeuw]] was de [[dijkring]] gereed, zoals blijkt uit de dijkrechten die graaf [[Reinald II van Gelre]] op 8 december [[1327]] aan de Bommelerwaard (boven de Meidijk) schonk. Naast de rivierdijken werd ook de [[Meidijk]] aangelegd, een binnendijk die in het westelijke deel van de Bommelerwaard tussen de Waaldijk en de Maasdijk lag en daarmee het laagste westelijke deel van de Bommelerwaard scheidde van het hogere oostelijke deel.
Dijken houden niet alleen rivierwater buiten, maar ook regenwater binnen, dus waren ook weteringen nodig om overtollig water af te kunnen voeren naar de Maas. Op 21 augustus [[1320]] gaf Reinald toestemming om de [[Drielse wetering]] aan te leggen, en op 5 juni [[1321]] voor de Bommelse Wetering.
De mens heeft sindsdien de loop van de rivieren nog veranderd door bochten ([[meander (waterloop)|meanders]]) af te snijden, zoals (in de Maas) bij [[Heusden (vestingstad)|Heusden]] rond [[1460]], [[Hedikhuizen]] rond [[1475]], [[Veen (Aalburg)|Veen]] rond [[1500]], en [[Alem (Nederland)|Alem]] rond [[1935]], en (in de Waal) bij [[Hurwenen]] rond [[1639]] (waarbij de ''[[Kil van Hurwenen]]'' ontstond, nu een natuurgebied), [[Waardenburg]] [[1655]], en [[Tuil (dorp)|Tuil]] [[1680]]. Hierbij zijn stukken land in de Bommelerwaard komen te liggen (zoals Bern en Alem), of juist erbuiten ([[Gelderse Waarden]]). In [[1958]] vond in dit kader een aantal [[Gelders-Brabantse grenscorrecties van 1958|grenscorrecties tussen Gelderland en Noord-Brabant]] plaats.
Er waren nog regelmatig [[overstroming]]en na [[dijkdoorbraak|dijkdoorbraken]]. In ten minste de volgende jaren braken een of meer dijken van de Bommelerwaard door: [[1595]], [[1634]] (bij Well en Poederoijen), [[1651]], [[1658]] (het Dronkaardswiel bij Hedel), [[1662]] (Zaltbommel, Kluit, Nieuwaal), [[1666]] (Nieuwaal en Zuilichem), [[1674]] (Zaltbommel), [[1697]] (de Brakelse dwarsdijk en de Meidijk), [[1709]] (Zuilichem en Nieuwaal), [[1757]] (het Nieuwe Wiel bij Hedel), [[1764]] (Hurwenen), [[1781]] (Brakel), [[1799]] (Zuilichem en de Meidijk), [[1809]] (Brakel en de Meidijk), ten westen van de Meidijk (in [[1820]], [[1833]], [[1849]], [[1850]], en [[1855]]), en in [[1861]] (Nieuwaal, Zuilichem, Brakel, Poederoijen).
In [[1850]] stelden inspecteurs van de waterstaat Ferrand en Van der Kun voor om de waterhuishouding te verbeteren door de Waal en de Maas van elkaar te scheiden. Daartoe werd in [[1856]] de verbinding tussen de Waal en de Maas aan de noordoostkant van de Bommelerwaard gedicht door het Kanaal van Sint-Andries met een sluis erin aan te leggen, en werd in [[1904]] het stuk van de Maas tussen Heusden en Woudrichem afgedamd (dit heet sindsdien de Afgedamde Maas) en werd de [[Bergsche Maas]] gegraven van Heusden naar de [[Amer (rivier)|Amer]].
Begin [[1995]] dreigde er opnieuw een overstroming, waarna besloten werd tot de [[evacuatie van het Rivierenland]]. De dijken hielden het die winter echter. ▼
▲Begin [[1995 ]] dreigde er opnieuw een overstroming, waarna besloten werd tot de [[evacuatie van het Rivierenland |evacuatie van alle bewoners]]. De dijken hielden het diemaar winternet, echterde dreigende calamiteit was in de jaren er na aanleiding voor grootscheepse maatregelen in het kader van het project [[Ruimte voor de rivier]].
=== Oorlog ===
[[Bestand:Church in Ammerzoden with the Dutch flag.jpg|thumb|Ammerzodense Rooms-katholieke kerk uit [[1953]]]]
=== Stroomstoring ===<!-- Dit moet verwerkt worden in een veel bredere subparagraaf -->
Op [[12 december]] [[2007]] kwam de Bommelerwaard in het nieuws doordat een [[AH-64 Apache|Apache-helikopter]] van de [[Koninklijke Luchtmacht]] een [[Stroomuitval#Grote Nederlandse stroomstoringen|stroomstoring]] in het gebied veroorzaakte die ruim twee dagen duurde.
== Bestuurlijke indeling ==
De Bommelerwaard valt al sinds de [[14e eeuw]] geheel onder Gelders gezag, in de [[Hertogdom Gelre|Gelrese tijd]] onder het [[Kwartier van Nijmegen]]. De enige uitzondering was, zoals hierboven besproken, Slot Loevestein, dat tot 1811 Hollands was.
Tussen [[1799]] en [[1801]] was er ééneen [[Bommelerwaard (gemeente)|gemeente Bommelerwaard]], waar de hele Bommelerwaard onder viel, met uitzondering van Zaltbommel.
De Bommelerwaard was sinds [[1821]] verdeeld in dertien [[gemeente (bestuur)|gemeenten]], te weten [[Ammerzoden]], [[Brakel (Zaltbommel)|Brakel]], Driel (sinds 1944 [[Maasdriel]]), [[Gameren]], [[Hedel (Gelderland)|Hedel]], [[Heerewaarden]], [[Hurwenen]], [[Kerkwijk]], [[Nederhemert]], [[Poederoijen]], [[Rossum (Gelderland)|Rossum]], [[Zaltbommel (gemeente)|Zaltbommel]] en [[Zuilichem]]. Per 1 juli [[1955]] werden Gameren en Nederhemert bij Kerkwijk gevoegd, Hurwenen bij Rossum, en Poederoijen en Zuilichem bij Brakel, zodat er nog acht gemeenten waren. Per 1 januari [[1958]] werd de provinciegrens met [[Noord-Brabant]] weer in het midden van de door de [[Maasverbetering]]swerken gekanaliseerde Maas gelegd. Het voorheen Noord-Brabantse [[Alem (Nederland)|Alem]] werd bij de gemeente Maasdriel gevoegd. Per 1 januari [[1999]] werden Brakel en Kerkwijk bij Zaltbommel gevoegd, en Ammerzoden, Hedel, Heerewaarden en Rossum bij Maasdriel. Sindsdien is de Bommelerwaard over twee gemeenten verdeeld.
== Verkeer en vervoer ==
Bezienswaardige kerken zijn onder meer de [[Sint-Martinuskerk (Zaltbommel)|Sint-Martinuskerk]] in Zaltbommel, de [[Hervormde kerk (Ammerzoden)|ruïnekerk van Ammerzoden]] en de oude kerkjes van Kerkwijk, Bruchem en Rossum. De grotere dorpen hebben elk een eigen museum; Zaltbommel heeft het [[Maarten van Rossumhuis]].
== Evenementen ==
De jaarlijkseJaarlijkse activiteiten diezijn vermeldingmet verdienen, isname de viering van [[Koningsdag (Nederland)|Koningsdag]], de [[Nieuwjaar|jaarwisseling]] (met name in de protestantse dorpen) en [[carnaval]] (in de katholieke dorpen). Elke eerste maandag van november na [[allerheiligen]] vindt in Hedel de [[Paardenmarkt Hedel|Paardenmarkt van Hedel]] plaats, een van de grootste in Europa.
== Sport ==
Jaarlijks wordt in de Bommelerwaard de [[Two Rivers Marathon]] gehouden met start en finish in [[Zaltbommel (stad)|Zaltbommel]].
== Media ==
Nieuws over de Bommelerwaard staat in het ''[[Brabants Dagblad]]'', het weekblad ''[[De Toren (weekblad)|De Toren]]'' en ''de Bommelerwaardgids'' datdie om de andere week verschijnt. Ondanks datHoewel de Bommelerwaard niet in de provincie [[Noord-Brabant]] ligt, verschijnt het ''Brabants Dagblad'' daar,er omdatvanwege het feit dat de streek gericht is op [['s-Hertogenbosch]].
== Externe link ==
| 