|
== Tweepartijenstelsel ==
Een '''tweepartijenstelsel''' is een politiek stelsel waarin twee [[Parlementairpolitieke systeempartij|parlementairpartijen]] stelselde [[politiek]] waarbijdomineren. tweeIn grotezo'n systeem heeft een van beide partijen steeds een [[politieke partijmeerderheid]]en in het electoraal[[parlement]], veldterwijl dominerende andere grote partij op dat moment de [[oppositie]] vormt. DeNaast tegenhangerstweepartijenstelsels vanbestaan heter tweepartijensysteemstaten zijnmet heteen [[eenpartijstelsel]] of één dominante partij en hetstaten met een [[meerpartijenstelsel]].
Een tweepartijstelsel ontstaat wanneer vertegenwoordigers verkozen worden in [[kiesdistrict]]en volgens een [[meerderheidsstelsel]]. In de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] bijvoorbeeld vaardigt elk [[congresdistrict]] één vertegenwoordiger af, die bij de verkiezing een pluraliteit moet behalen in zijn kiesdistrict. Zo'n meerderheidsstelsel ontmoedigt kleine of nieuwe partijen en bevordert de tweestrijd tussen twee grote blokken. In andere landen, zoals het [[Verenigd Koninkrijk]] en [[Australië]], is er een meerpartijenstelsel waarin twee partijen doorgaans toch dominant zijn. De ontwikkeling en instandhouding van een tweepartijenstelsel op plaatsen met een meerderheidsstelsel en kiesdistricten wordt de [[wet van Duverger]] genoemd. Naast deze wet zijn er nog factoren die bepalend zijn voor de vorming van een tweepartijenstelsel.
De exacte betekenis van de term varieert in verschillende landen. In landen zoals de [[Verenigde Staten]], [[Malta (land)|Malta]] en [[Jamaica]] beschrijft het tweepartijensysteem de situatie waarbij nagenoeg alle verkiesbare functies naar een van de twee grote partijen gaan, en waar zogenaamde ''[[Third party (politiek)|third parties]]'' zelden zetels winnen in de [[legislatuur]]. In zulke landen is het tweepartijensysteem het gevolg van het ''[[winner takes all]]''-principe, ook wel ''[[first past the post]]'' genaamd. Dit gaat vaak samen met een districtenstelsel, omdat het idee hierachter is dat de gekozen vertegenwoordigers daadwerkelijk hun district vertegenwoordigen en geen verlengstuk zijn van de nationale politiek. Ook een hoge kiesdrempel zoals in Duitsland kan een tweepartijenstelsel in de hand werken of in ieder geval de vorming van grote blokken bevorderen. Het proces zal zichzelf uiteindelijk in stand houden, want het ''winner takes all'' principe afschaffen is niet in het belang van de twee partijen die elkaar in de macht afwisselen.
{{meebezig}}
Het [[Verenigd Koninkrijk]] en [[Australië (land)|Australië]] kennen een minder rigide variant. Hier domineren twee partijen de verkiezingen, maar zijn er sterke ''third parties'' die ook zetels behalen en in uitzonderlijke gevallen in coalitie met een van de dominante partijen treden. Dergelijke partijen liggen meestal ofwel ideologisch tussen beide grotere partijen in, of hebben een zeer sterke regionale basis. Wanneer beide grote partijen net onder de 50% blijven steken, kan een dergelijke derde partij ondanks diens kleine aanhang een onevenredig grote invloed uitoefenen. Dit komt omdat de grote partijen vaak niet samen willen regeren en iedere coalitie dus op de derde partij is aangewezen. De Duitse [[Freie Demokratische Partei|FDP]] verkeerde in een dergelijke positie toen de Duitse politiek door de [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]] en de [[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|CDU]] werd gedomineerd. In [[Spanje]] was er na de invoering van de democratie in 1978, na de dood van [[Francisco Franco|Franco]], ook sprake van een tweepartijenstelsel waarin andere partijen in de marge voorkwamen. Dit systeem is echter opengebroken in 2015, als bij de [[Spaanse parlementsverkiezingen 2015|parlementsverkiezingen van dat jaar]] twee nieuwkomers ongeveer net zo groot worden als de twee bestaande leidende partijen, en er dus vier grote blokken in het [[Congres van Afgevaardigden|congres]] plaatsnemen.
== Eigenschappen ==
De algemene trend bij een tweepartijenstelsel blijkt te zijn dat de ene partij [[rechts (politiek)|rechts]] en de andere partij [[links (politiek)|links]] is waardoor er een dichotome opdeling bestaat. Zo is er de [[Partit Nazzjonalista|Nationalistische Partij]] in [[Malta (land)|Malta]] ten opzichte van de [[Malta Labour Party]], de [[Republikeinse Partij (Verenigde Staten)|Republikeinen]] tegenover de [[Democratische Partij (Verenigde Staten)|Democraten]] in de Verenigde Staten, de [[Liberal Party of Australia]] ten opzichte van de [[Australian Labor Party]] en de [[Conservatives]] ten opzichte van de [[Labour Party (Verenigd Koninkrijk)|Labour Party]] in het [[Verenigd Koninkrijk]].
* Eenvoudig besturen, geen nood aan coalitievorming
* Onderdrukken van extreme standpunten, centripetaal
* Soms dramatische beleidsverschuivingen na verkiezingen
* Beperkte keuze voor kiezers
* Minderheidsstandpunten raken niet vertegenwoordigd
;Specifiek voor meerderheidsstelsels
* Geheel van afgevaardigden is niet representatief voor de hele bevolking
* Ontmoedigen van nieuwe of kleine partijen
== Voordelen ==
== Nadelen ==
Hier kan tegen worden ingebracht dat feitelijk een groot deel van de politieke voorkeuren die niet binnen de twee partijen vallen, niet aan bod komt. Hoewel een partij wel degelijk heterogeen kan zijn, wordt over het algemeen een partijprogramma gevolgd dat een compromis van de verschillende meningen binnen deze partij is. Wie het niet met een van de twee partijprogramma's eens is, heeft derhalve efectiefeffectief geen stem. Het grote nadeel van een tweepartijenstelsel is derhalve dat de keuzemogelijkheden van de kiezer sterk worden beperkt, waartegen men kan betogen dat dit een democratie kan aantasten. Een ander nadeel is dat de grote partijen dermate eraan gewend kunnen raken dat ze elkaar telkens aflossen in de macht, dat ze van hun kiezers kunnen vervreemden.
== Voorbeelden ==
| 