Zelda Fitzgerald: verschil tussen versies

'''Zelda Fitzgerald''', geboren '''Sayre''', ook wel ''Zelda Fitzgerald Sayre'' ([[Montgomery (Alabama)|Montgomery]], [[24 juli]] [[1900]] - [[Asheville]] ([[North Carolina]]), [[10 maart]] [[1948]]) was een [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] schilderes en schrijfster. Haar bekendste werk vanis de [[Autobiografie|autobiografische]] [[Novelle (proza)|novelle]] ''Save Me the Waltz'' (1932). Ze wordt beschouwd als de verpersoonlijking van de [[Flapper|Flapper-girls]] uit de jaren twintig. Ze was van 1920 tot zijn dood in 1940 getrouwd met de schrijver [[F. Scott Fitzgerald]], die haar vereeuwigde als 'Nicole' in zijn beroemde [[Roman (literatuur)|roman]] ''[[Tender Is the Night (roman)|Tender is the Night]]'' uit 1934.

Zelda Sayre werd geboren als jongste van zes kinderen. Haar vader was een prominent jurist. Ze ging naar [[High School]] maar bleek een weinig geïnteresseerde leerling. Daarentegen was ze sociaal uitermate actief, vooral gericht op jongens, en bijzonder druk met dansen, waarop ze zich spoedig volledig zou richten. In 1918 ging Zelda, tot verontwaardiging van haar familie, werken als danseres bij een Country Club. Daar leerde ze al snel de schrijver Francis Scott Fitzgerald kennen. Fitzgerald werd smoorverliefd, aanbad haar en nadat Zelda hem een paar keer aan het lijntje had gehouden (ze kon het flirten met andere mannen niet laten) traden ze in 1920 in het huwelijk. Vervolgens werden ze zo'neen beetjevan hetde beroemdste koppelkoppels van [[New York (stad)|New York]] en Zelda werd de belichaming van de jongensachtige, kortharige [[Flapper|flapper-girl]].

In 1921 kregen ze een dochter, Frances (“Scottie”), maar Zelda was verre van een ideale moeder. Ze wilde zo veel mogelijk haar actieve, mondaine leventje vervolgen, begon inmiddels ook zelf stukjes en korte verhalen te publiceren in een aantal tijdschriften<ref>Enkele. nkele van haar verhalen werden later, postuum, samen met verhalen van Scott, in boekvorm gepubliceerd onder de titel ''Bits of Paradise'',.<ref>F. Nederlands:Scott en Zelda Fitzgerald, ''Neerslag uit het Paradijsparadijs'', uitg. W&L Boeken, 1983. {{ISBN|978-90-6756081-8}}</ref> en liet haar dochter graag over aan de nanny. Toen ze in 1922 opnieuw zwanger werd, liet ze (naar algemeen wordt aangenomen) abortus plegen.

In 1924, toen Scott Fitzgerald na de slechte ontvangst van zijn stuk ''The Vegetable'' depressief raakte, vertrokken de Fitzgeralds naar Frankrijk, eerst naar [[Parijs]], later naar de [[Franse Rivièra]], waar Zelda’s man aan ''[[The Great Gatsby (1926)|The Great Gatsby]]'' werkte. Ze maakten er deel uit van een groep schrijvers die later tot de zogenaamde "[[Lost Generation]]" zouden worden gerekend. Hun huwelijk kwam echter steeds meer onder spanning te staan, onder meer vanwege een vermeende relatie van Zelda, die liefst wilde zwemmen of naar het Casino ging, met de Franse piloot Jozuan, en later vanwege haar afkeer van haar mans vriend, de schrijver [[Ernest Hemingway]]. Ze beschuldigde Scott er zelfs van een homoseksuele affaire te hebben met Hemingway, waarna deze om zijn mannelijkheid te bewijzenhij met een prostituee naar bed ging om zijn mannelijkheid te bewijzen. “The"De Fitzgeralds hadden een voortdurende behoefte aan drama”drama", vertelde Jozuan later aan Zelda’s biograafbiografe Nancy Milford, “en"en zo nodig verzonnen ze de dingen zelf, waardoor ze in zekere zin slachtoffer werden van hun eigen rijke verbeelding”verbeelding".

Ondanks haar schijnbaar actieve leventje verveelde Zelda zich in Frankrijk, vooral tijdens de periodes datwaarin haar man zich afzonderde in zijn schrijven. Ze kon haar eigen creativiteit in elk geval onvoldoende kwijt. Een hernieuwde poging om dansen en ballet op te pakken mislukte, onder meer omdat Scott heter nietniets zagin zittenzag. In psychisch opzicht ging het eind jaren twintig steeds slechter met Zelda, die altijd al vrij labiel was geweest, eind jaren twintig steeds slechter. In 1930 werd ze uiteindelijk opgenomen in eende psychiatrische privékliniek in''Les Rives de [[Prangins]]'' aan het [[Meer van Genève]] in Zwitserland. Daar werd door de psychiater Dr. Oscar Forel [[hypnotherapie]] toegepast. Zijn diagnose was [[schizofrenie]].<ref> In die tijd werd de diagnose schizofrenie nogal snel gesteld. <ref>Op basis van de beschreven symptomen zou Zelda tegenwoordignaar huidige inzichten waarschijnlijkmogelijk de diagnose [[bipolaire stoornis]] hebben gekregen</ref>

In 1931 keerde ze (samen met haar man) terug naar de [[Verenigde Staten]] om haar stervende vader bij te staan, maar in 1932 was ze alweer opgenomen in een psychiatrische kliniek te [[Baltimore (Maryland)|Baltimore]]. Daar kreeg ze aanvankelijk nog een opmerkelijke uitbarsting van creativiteit, begon met schilderen en schreef in zes weken haar autobiografie ''Save Me the Waltz'', die door critici nog steeds wordt geprezen om haar literaire kwaliteiten.<ref>HetZelda werk werd onder de titelFitzgerald, ''Mag ik de Wals?'', inAtlas hetContact, Nederlands vertaald1975. doorvertaling [[Joyce & Co]]. {{ISBN|9789025464400}}</ref> Delen van ''Save Me the Waltz'' overlappen met het in 1934 verschenen ''Tender is the Night'' van haar echtgenoot, die haar nog verweet met zijn materiaal aan de haal te zijn gegaan.

Na 1932 ging het verder bergafwaarts met de Fitzgeralds. Francis Scott Fitzgerald raakte steeds zwaarder aan de drank, Zelda kwam niet meer weg uit de inrichtingen<ref>Zelda verbleef van 1930 tot 1934 met regelmaat in diverse psychiatrische inrichtingen, van 1936 tot 1940 en vervolgens van 1943 tot haar dood in het “HighlightHighlight Mental Hospital”Hospital te Asheville</ref>. Ondanks hun voortdurende conflicten en Scotts affaires (onder anderemeer met columniste [[Sheilah Graham]]), bleven beiden emotioneel sterk aan elkaar gebonden. enScott bleef Scott met hun dochter 'Scotty' altijd dicht bij Zelda in de buurt wonen, totdat hij in 1940 stierf aan een beroerte,.

Zelda inScott 1940. ZeldaFitzgerald overleed op 47-jarige leeftijd tijdens een brand in het “HighlightHighlight Mental Hospital”Hospital te Ashville,Asheville tijdens een brand waarbij nog acht andere patiënten om het leven kwamen.