|
De Rijksstraatweg verdeelt het dorp in een noordelijk, lommerrijk gedeelte en een zuidelijk stuk met dichtere bouw.
Leersum was tot 1 januari 2006 een zelfstandige [[Gemeente (bestuur)|gemeente]]. Per deze datum is Leersum samen met de gemeenten [[Maarn]], [[Amerongen]], [[Driebergen]] en [[Doorn (Utrecht)|Doorn]] opgegaan in de nieuwe gemeente Utrechtse Heuvelrug. Leersum is in omvang de 3ederde dorpskern van de gemeente.
== Geschiedenis ==
* De naam Leersum komt als "Hlarasheim" voor het eerst voor in de 11e eeuw, in een goederenregister van de abdij van [[Essen-Werden|Werden]] (in het [[Ruhrgebied]]). Later lezenschrijft we vaker de vormenmen "Laresheim" of "Laresheem". TotDe betekenis van de naam heeft betrekking op de dagligging vanin vandaagde komenbossen. weBij deze"leer" naamof in"laar" dezemoet regiogedacht overigensworden tegenaan (bijvoorbeeldeen bijbos dedat lokaledoor tennis-,omwonenden turn-,gebruikt biljart-werd en(om badmintonverenigingonder andere hout te verzamelen), terwijl "Larsheimheim") woonplaats betekent.
* De betekenis van de naam heeft betrekking op de ligging in de bossen. Bij "leer" of "laar" moeten we denken aan een bos dat door de bewoners die er dichtbij woonden gebruikt werd (om onder andere hout te verzamelen), terwijl "heim" woonplaats betekent.
* Leersum dankt zijn ligging aan de [[Darthuizerpoort]]. Dit is een van de dalen die vele tienduizenden jaren geleden ontstonden op de Utrechtse Heuvelrug door schuivende ijslagen en smeltwater. Getuigen hiervan zijn de [[Zuilensteinse Berg]] (52 m) en de [[Darthuizerberg (heuvel)|Darthuizerberg]] (48 m). Op de hogere plaatsen werd het warmer en ontstond weelderige plantengroei, waaruit veenlagen voortkwamen. Door natuurrampen en vooral door menselijke ontginning ging veel bos verloren en ontstonden zandverstuivingen die bewoners in hun bestaan bedreigden. [[Bebossing|Herbebossing]] in de 19e eeuw bracht redding op de Heuvelrug. Nieuwe bossen zorgden voor handel en nijverheid en lokten veel natuurliefhebbers naar Leersum.
* De bewoners woonden destijds voornamelijk rond het kruispunt van Rijksstraatweg, Kerkweg en Scherpenzeelseweg en in een aantal verspreid liggende boerderijen.
*De bewoners woonden destijds voornamelijk rond het kruispunt van de huidige Rijksstraatweg, Kerkweg en Scherpenzeelseweg en in een aantal verspreid liggende boerderijen. In 1905 liet rentmeester H.G. van Dam een stuk heide ontginnen en bos aanplanten. Bij de ingang van het terrein (Lombok) werden vier sierpalen gezet, die in 2003 in originele staat zijn teruggezet. Op het hoogste punt van het Lombokbos werd een uitkijktoren gebouwd "[[Uilentoren|Pyramide Lombok]]", met op de vier punten uilen, later kreeg hij zijn naam Uilentoren. In 1926 werd deze uilentoren eigendom van de gemeente.
* Op het hoogste punt van het Lombokbos werd een uitkijktoren gebouwd "[[Uilentoren|Pyramide Lombok]]", met op de vier punten uilen, later kreeg hij zijn naam Uilentoren. In 1926 werd deze uilentoren eigendom van de gemeente.
* Tussen Amerongen en Leersum ligt [[kasteel Zuylenstein]]. Begin 17e eeuw was dit kasteel in handen van de [[Godard van Reede]]. In 1630 werd het gekocht door stadhouder [[Frederik Hendrik van Oranje|Frederik Hendrik]], die in 1632 de [[Heerlijkheid Leersum]] als rechtsgebied erbij krijgt. Van het oorspronkelijke kasteel zijn alleen nog het oude poortgebouw, de oranjerie, het speelhuis en enkele dienstwoningen blijven staan. De rest werd in 1945 per vergissing door de geallieerden vernield. Het huidige kasteel werd rond 1980 als een kopie herbouwd.
* Naast de oude Hervormde Kerk uit ca. 1500 staat de herberg "King William" (uit ca 1690). [[Willem III van Oranje|Stadhouder Willem III]] zou hier gelogeerd hebben in 1697, toen hij zijn vriend niet thuis trof op huis Zuylenstein. Het werd oorspronkelijk als rechthuis gebouwd.
* Na jarenlange discussie over een [[Gemeentelijke herindelingen in Nederland|gemeentelijke herindeling]], komt er vanuit Gedeputeerde Staten van Utrecht in april 2004 een concreet voorstel tot samenvoeging van de gemeenten Leersum, Maarn, Amerongen, Driebergen en Doorn tot één nieuwe gemeente. Leersum stemt tezamen met Driebergen-Rijsenburg (na een opinieonderzoek onder de bevolking) tegen deze plannen. Desondanks wordt er uiteindelijk op 13 september 2005 door de Eerste Kamer besloten tot herindeling. De gemeente Leersum houdt daarmee per 1 januari 2006 op te bestaan.
== Bezienswaardigheden ==
[[Bestand:Graftombe Van Nellestein Leersum 2.jpg|thumb|150px|Graftombe familie Nellesteijn]]
[[Bestand:folly_leersum_2019.jpg|thumb|250px|[[Uilentoren|Uilentoren]]]]
* Als men naar Amerongen rijdt, valt de [[Michaëlkerk (Leersum)|Michaëlkerk]]<ref>[http://reliwiki.nl/index.php?title=Leersum%2C_Rijksstraatweg_78_-_Michael Michaëlkerk]</ref>, de Hervormde kerk het meest op in Leersum. De geschiedenis van de kerk gaat terug tot ca. 1300, in die tijd kwam er een klein romaans gebouwtje te staan dat gewijd werd aan de [[Michaël (aartsengel)|aartsengel Michaël]]. Later kwam er een slanke toren (1500) aan vast en werd de kerk uitgebreid met één transept. Binnen staat er een preekstoel uit 1676 en een orgel van de firma Reil uit 1971.
* [[Kasteel Broekhuizen (Leersum)|Kasteel Broekhuizen]] (even westelijk van Leersum), dateert van 1650. Het is na een grote brand in 1906 zo veel mogelijk in de oude stijl herbouwd. De voorgevel draagt het wapen van de familie van Broeckhuysen, die al in 1294 bezittingen in dit gebied had. In de tuin van dit kasteel werd van 2013 tot 2016 het tv-bakprogramma [[Heel Holland Bakt]] opgenomen. Omdat dit kasteel in 2016 een hotel werd, moest het programma in 2017 uitwijken naar [[Maarsbergen (huis)|Kasteel Maarsbergen]] omdat de hotelgasten anders de deelnemers al konden zien voordat het programma werd uitgezonden, wat niet de bedoeling zou zijn. ▼* De [[Graftombe van Nellesteyn|Graftombe van de familie van Nellesteijn]] is een monument op het hoogste punt van de [[Donderberg (Leersum)|Donderberg]] (36 m), met aan de voet ervan de grafkelder van de familie Van Nellesteijn. De graftombe is 14 m hoog en geeft een mooi uitzicht over de omgeving. De tombe is opengesteld op zondag tussen 12.00 en 16.00 uur. ▼* De folly [[Uilentoren]] aan de ''Lomboklaan'' op de [[Lombokheuvel]]. ▼* [[Grafheuvels op de Zuilensteinse Kop]] ▼
▲* [[Kasteel Broekhuizen (Leersum)|Kasteel Broekhuizen]] (even westelijk van Leersum), dateert van 1650. Het is na een grote brand in 1906 zo veel mogelijk in de oude stijl herbouwd. De voorgevel draagt het wapen van de familie van Broeckhuysen, die al in 1294 bezittingen in dit gebied had. In de tuin van dit kasteel werd van 2013 tot 2016 het tv-bakprogramma [[Heel Holland Bakt]] opgenomen. Omdat dit kasteel in 2016 een hotel werd, moest het programma in 2017 uitwijken naar [[Maarsbergen (huis)|Kasteel Maarsbergen]] omdat de hotelgasten anders de deelnemers al konden zien voordat het programma werd uitgezonden, wat niet de bedoeling zou zijn.
▲* De [[Graftombe van Nellesteyn|Graftombe van de familie van Nellesteijn]] is een monument op het hoogste punt van de [[Donderberg (Leersum)|Donderberg]] (36 m), met aan de voet ervan de grafkelder van de familie Van Nellesteijn. De graftombe is 14 m hoog en geeft een mooi uitzicht over de omgeving . De tombe is opengesteld op zondag tussen 12.00 en 16.00 uur.
▲* De folly [[Uilentoren]] aan de ''Lomboklaan'' op de [[Lombokheuvel]].
▲* [[Grafheuvels op de Zuilensteinse Kop]] .
Elk derde weekend van augustus vindt het Leersumse bloemencorso plaats. Dit evenement trekt jaarlijks ongeveer 25000 toeschouwers. De lokale bouwgroepen 'konten, plakken en prikken' elk jaar zo'n 1,5 miljoen [[Dahlia|dahlia's]] op hun praalwagens. Er worden prijzen uitgereikt aan bouw- en jeugdgroepen voor de mooiste wagens.
Ook wordt er elk jaar een ''bloemenkoningin'' gekozen voor de promotie van het corso en van evenementen in de nabije regio.
== Natuur ==
[[Bestand:Voorzomerdrukte in de natuur Weeknummer 57-24 - Open Beelden - 11406.ogv|thumb|250px|Bioscoopjournaal uit mei 1957: Lente in het Leersumse Veld, met oa een jonge ransuil, een mierenleeuw die een mier vangt, bloeiend wollegras en broedende kokmeeuwen bij de Leersumse Plassen.]]
[[Bestand:Utrechtse Heuvelrug Leersumse veld.jpg|thumb|250px|[[Leersumse Veld]]]]
* [[Staatsbosbeheer]] Heuvelrug-Zuid beheert een natuurterrein van 610 ha groot, met overwegend [[naaldhout]]. Het bestaat uit de complexen Leersums Veld en De Hoogstraat. In het [[Leersumse Veld]] was vroeger een kokmeeuwenreservaat. Ondanks dat nu alle kokmeeuwen zijn verdwenen, heeft men wel de broedperiode aangehouden om het terrein met al zijn vogels rust te gunnen (het is dan ook nog steeds van 15 maart tot 15 juli gesloten). Heuvels in de natuurgebieden bij Leersum zijn de [[Darthuizerberg]], [[Donderberg (Leersum)|Donderberg]], [[Lombokheuvel]], [[Leersumse Berg]], [[Geerenberg]] en de [[Zuilensteinse Berg]].
*De Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen-Leersum beheert de [[Londotuin]], een [[heemtuin]] bij [[kasteel Broekhuizen (Leersum)|kasteel Broekhuizen]].
== Geboren ==
* [[Arend van den Brandhof]] (1793), predikant
* [[Henk Groener]] (1960), handballer en handbalcoach
* Schoollijn 695 tussen [[Maarsbergen]] en [[Wijk bij Duurstede]]
== Zie ook ==
* [[Lijst van burgemeesters van Leersum]]
* [[Lijst van rijksmonumenten in Leersum]]
* [[Lijst van beelden in Utrechtse Heuvelrug]]
== Externe links ==
* [http://www.gemeenteutrechtseheuvelrug.nl Website van de gemeente Utrechtse Heuvelrug]
* [http://www.bloemencorsoleersum.nl/ Site van stichting Bloemencorso Leersum]
{{Appendix}}
| 