Hart en vaatstelsel: verschil tussen versies

Bij [[eencellige]]n en kleine [[meercellige]]n zijn de afstanden tussen de organen zo klein dat directe [[diffusie]] voldoende is voor de aan- en afvoer van alle stoffen en een aparte circulatie ontbreekt dan ook. Bij iets grotere dieren gaat diffusie te langzaam en is aanvullend [[convectie]] of stromingstransport nodig, een circulatie. Bij hele kleine dieren kan een bloedvat als langwerpig hart fungeren, maar ontbreken verdere vaten. Bij verschillende soorten ontbreken in het voorste deel van dit bloedvat de spieren, waarmee dit feitelijk een [[aorta]] is. Bij verdere centralisatie van de pompfunctie kan het hart ingekort worden, wat gepaard gaat met een stelsel van [[slagader]]s. De circulatie terug naar het hart gaat bij kleinere organismen niet via [[Ader (anatomie)|aders]], maar [[extracellulair]], wat dit een [[open bloedsomloop]] maakt zoals ook het [[lymfevatenstelsel]]. Bij complexere organismes als [[gewervelden]], [[ringwormen]] en [[inktvissen]] zijn er wel aders, waarmee er een [[gesloten bloedsomloop]] is. Bij [[Vissen (dieren)|vissen]] is dit een [[enkelvoudige bloedsomloop]], terwijl [[zoogdieren]] en vogels een [[dubbele bloedsomloop]] bezitten. Deze dubbele bloedsomloop is opgedeeld in de [[kleine bloedsomloop]] met zuurstofarm bloed en de [[grote bloedsomloop|grote bloedsomloop]] met zuurstofrijk bloed. De complexiteit van het hart neemt bij deze achtereenvolgende omlopen toe. Een gesloten vaatstelsel is opgedeeld in de aanvoerende [[slagader]]s ([[arterieel stelsel]]) en de afvoerende [[ader (medisch)|aders]] ([[veneus stelsel]]). De grootste hoeveelheid [[bloed]] bevindt zich in de aderen ([[ader (medisch)|venen]])., Binnenbinnen het veneuze stelsel heerst een relatief lage [[bloeddruk]]. In de slagaders of arteriën bevindt zich maar een relatief klein deel van het bloed, maar hier heerst een hoge druk. Dit is de reden waarom bij een [[slagaderlijke bloeding]] ook vrij snel een hoog bloedverlies optreedt en de levensbedreigende situatie [[shock]] kan optreden.

De arteriolen monden op hun beurt uit in de [[haarvat]]en (capillairen). Dit zijn heel dunne bloedvaatjes waar het bloed slechts erg traag doorheen kan stromen. Hierdoor kan er [[diffusie| of uitwisseling]] plaatsvinden van zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen met de [[weefsel (biologie)|weefsels]] waar deze capillairen doorheen lopen.

De [[long (orgaan)|longen]] vervullen de belangrijke taak zuurstof en koolstofdioxide [[diffusie|uit te wisselen]] aan de bloedbaan (via arteriolen, capillairen en venulen).

De andere groep met een hart en een gesloten bloedsomloop is Vertebrata, de [[gewervelden]]. Deze beschikken ook over samentrekkende vaten, maar gebruiken de contracties niet om het bloed te verpompen. Via [[vasodilatatie]] – het verwijden van de bloedvaten door [[vasculaire gladde spier]]en om de bloeddruk te verlagen – en [[vasoconstrictie]] – het vernauwen van de bloedvaten om de bloeddruk te verhogen – kan het [[autonoom zenuwstelsel]] de toevoer naar de organen regelen. Vasoconstrictie kan ook compenseren voor een bloedtekort en kan voor [[thermoregulatie]] worden toegepast, aangezien vernauwde bloedvaten minder warmte kunnen afgeven aan de omgeving en ook minder kunnen opnemen als de [[luchttemperatuur]] hoger is dan de [[lichaamstemperatuur]]. Bij gewervelden verzorgt alleen het hart de samentrekkingen die nodig zijn om het bloed te verpompen.