Hypatia: verschil tussen versies

 

[[Iamblichus (filosoof)|Iamblichus]] (245-325), een Syrische filosoof en leerling van Porpyhrius, formuleerde zijn eigen 'iamblichaanse neoplatonisme'. Hij benadrukte de praktijk van '[[theürgie]]', een reeks rituelen, die de menselijke ziel zuiverden en een moment de geest deden opstijgen naar de 'hemelse wereld van de zuivere gedachte'. Deze praktijk ging samen met de theorie van 'het heilige boek' de '[[Chaldeïsche orakelen]]', geopenbaard aan [[Julianus de Theürgist]] en [[Orfisme (religie)|orphische]] geschriften. Eind vijfde eeuw was het iamblichaanse neoplatonisme uitgegroeid tot de belangrijkste filosofie in het oostelijke Middellandse Zeegebied. Het zou het byzantijnse Platonisme helpen vormgeven, als wel het Platonisme van de [[Renaissance]]. Iamblichus' leer werd naar Athene verspreid en [[Plutarchus van Athene|Plutarchus]] vestigde er een school, die een concurrent werd van Hypatia's school in Alexandrië. Er kwamen ook iamblichaanse neoplatoonse leraren naar de Egyptische stad, waar ze te maken kregen met de nieuwe wetten tegen openbare heidense offers en rituelen. Dit leidde tot de ramp van 392 op de heuvel van het [[Serapeum]].

 

===Theophilus en de verwoesting van het Serapeum===

Orestes zocht naar een manier om de rust in de stad te herstellen en zocht naar raadgevers en leden van de stedelijke elite om hem daarbij te adviseren. Orestes wendde zich tot Hypatia om deze coalitie te formeren. Zij kon als neutrale scheidsrechter optreden en, volgens de oude Griekse traditie, als wijze filosoof de publieke zaak dienen. Zij had geen rol gespeeld in de machtsstrijd tussen Timotheüs en Cyrillus en had geen conflict met Cyrillus. Zij had altijd gestaan voor een heidens-christelijke samenwerking en samenleving. Toen de vergaderingen begonnen, gingen Orestes en andere christelijke leiders niet meer naar kerkdiensten van Cyrillus. Volgens Damascius was Cyrillus jaloers op de menigte, die zich voor Hypatia's huis verdrong en de invloed die ze in de stad leek te hebben. De aanhangers van Cyrillus vreesden dat er tegen Cyrillus een complot werd gesmeed en begonnen geruchten te verspreiden dat Hypatia de gouverneur zou hebben behekst met 'pythagorese muziek, astrolaben en magie'. De volgelingen konden noch de monniken de schuld geven, noch Orestes, want dat zou landverraad betekenen. Daarom kreeg Hypatia er als enige de schuld van dat de situatie in de stad was verslechterd.

 

[[File:Mort de la philosophe Hypatie.jpg|thumb|Dood van de filosofe Hypatia]]In de moderne tijd is Hypatia voornamelijk in herinnering gebleven vanwege de gruwelijke manier waarop zij vermoord werd. In maart van het jaar [[415]] werd zij door een door christelijke ijveraars opgejutte menigte op beestachtige wijze vermoord. Op de details van de moord en de achtergronden daarvan bestaan verschillende visies. Socrates Scholasticus schrijft in het vervolg van het bovenstaande citaat het volgende:

 

:''En een aantal gelovigen verhief zich onder leiderschap van de raadsheer Peter — deze Peter was een volledig rechtzinnig aanhanger Jezus Christus — en zij trokken eropuit, om de heiden te zoeken, die het volk en de prefect met haar hekserij betoverd had. En toen ze erachter kwamen waar zij was, drongen zij zich voor haar en vonden haar in een draagstoel zittend; en ze dwongen haar uit te stappen en sleepten haar mee en brachten haar naar de grote kerk van Caesarion. Het was vastentijd. Ze scheurden haar de kleren van het lijf en sleepten haar door de straten, totdat ze dood was. Toen brachten ze haar naar een plaats, die Cinaron heette, en verbrandden haar lichaam met vuur. En het hele volk verzamelde zich om de patriarch Cyrillus en noemden hem de nieuwe [[Theophilus van Alexandrië|Theophilus]], omdat hij de laatste resten van de afgodenverering in de stad vernietigd had.''

 

Wat de oorzaak van de volkswoede was en door wie ze aangewakkerd werd, is niet helemaal verklaard. De overwegende mening is dat aan de voorbeeldig geënsceneerde heidenenvervolging van Hypatia een sluimerend conflict tussen het hoofd van de stad Orestes en de later heilig verklaarde bisschop [[Cyrillus van Alexandrië]] ten grondslag lag. Orestes was ambtelijk bestuurder van Alexandrië aangesteld door het keizerlijk hof van [[Constantinopel]]. De byzantijnse bestuurders werden echter steeds meer als onderdrukkers van Egypte gezien en ook groeiden de theologische geschillen tussen de patriarchaten van Constantinopel en Alexandrie steeds verder uiteen. Hypathia, die goede relaties met Orestes had, was voor vele Alexandrijnen, met als prominentste Cyrillus, dan ook een 'verraadster' die heulde met de vijand. Hypatia leefde ook in een tijd van hevige machtsstrijd tussen gematigde heidenen en christenen in Alexandrië aan de ene kant en fanatieke fundamentalistische christenen aan de andere, welke de eenduidige vernietiging van het heidendom eisten. In [[391]] n.Chr. had de patriarch [[Theophilus van Alexandrië]] de vernietiging van alle heidense tempels verordonneerd, zoals een decreet van keizer [[Theodosius I]] verlangde. Mogelijkerwijs is bij deze vernietigingsactie ook het [[Museion]] als tempel van de [[Muzen]] geslachtofferd. Dit lot overkwam in ieder geval het [[Serapeum|Serapion]] — tempel en filiaal van de grote [[Bibliotheek van Alexandrië|bibliotheek]].

 

De film [[Agora (film)|Agora]] uit 2009 verhaalt deze geschiedenis.

 

== Literatuur ==

* {{Aut|Maria Dzielska}} (1995): ''Hypatia of Alexandria'', Harvard University Press.