Breda: verschil tussen versies

'''Breda''' ({{Audio|182_Breda.ogg|<small>uitspraak</small>}}{{IPA|'bre.da}}) is een Nederlandse [[Lijst van Nederlandse plaatsen met stadsrechten|stad]] in het westen van de provincie [[Noord-Brabant]]. Breda is van oudsher de voornaamste stad van [[Noord-Brabant|West-Brabant]]. Het was de hoofdstad van de [[Baronie van Breda]], waaronder onder meer ook [[Roosendaal (stad)|Roosendaal]], [[Etten-Leur]] en [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]] ressorteerden. De [[Breda (gemeente)|gemeente Breda]] telde per 1-1-2019:{{Statistiek gemeente 184.069Nederland inwoners|TXT=Year}} {{Statistiek gemeente Nederland inwoners|0758}} inwoners, en was daarmee in grootte de derde gemeente van Noord-Brabant en de [[Lijst van grootste gemeenten in Nederland|negende]] gemeente van Nederland.

* [[1534]] - grote [[Stadsbrand van Breda (1534)|stadsbrand]] in Breda

* [[1646]]: Opening van de [[Illustere school en Collegium Auriacum te Breda|Illustere school en Collegium Auriacum (Breda)]]

Een nieuwe bloeiperiode begon in de tweede helft van de 19e eeuw. Breda kreeg, buiten de omwalling, een station in 1864, waarna het uiteindelijk tot een spoorwegknooppunt werd. Vanaf 1869 werden de vestingwerken ontmanteld naar plannen van F.W. van Gendt, zodat ruimte vrijkwam voor de bouw van woningen, industrie, kazerne- en kloostercomplexen. Tussen de binnenstad en het station, en aan de zuidzijde, werden monumentale woningen gebouwd. Pas in 1927 was het mogelijk om grote delen van de omliggende gemeenten te annexeren, waarop tal van uitbreidingsplannen tot stand konden komen. Zo ontstond de wijk [[Zandberg (Breda)|Zandberg]], met typische jaren 30 stijl gebouwde huizen, op geannexeerd gebied van Teteringen en werd de toenmalige Burgemeester Verdaasdonkstraat omgedoopt tot de Wethouder Romboutsstraat naar degene die de annexatie had geïnitieerd. Nadat in 1942 ook de gemeenten Ginneken en Princenhage bij Breda waren gevoegd, konden deze kernen eveneens met nieuwbouwwijken omsloten worden. De dorpskernen zijn echter als zodanig nog bewaard gebleven.

In de [[1960-1969|jaren 60]] van de 20e eeuw vonden er grootschalige ingrepen plaats, zoals de aanleg van een ''cityring'' om de binnenstad, en het dempen van de [[Haven (Breda)|Oude Haven]] in 1966. In 2008 werd deze echter weer in gebruik genomen, na opnieuw te zijn uitgegraven. Ook de sloop van de neogotische kerken in de binnenstad vond plaats in de [[1970-1979|jaren 70]] van de 20e eeuw. Ondertussen werden vele van de traditionele fabrieken, die langs het spoor waren verschenen, gesloten en gesloopt: de [[Kwatta (merk)|Kwatta]], de [[Etna (merk)|Etna]], [[Corbion (bedrijf)|CSM]] suikerfabriek, [[ENKA (bedrijf)|ENKA]], Bierbrouwerij [[Drie Hoefijzers (bedrijf)|De Drie Hoefijzers]], [[De Faam]] suikerwerken, [[Machinefabriek Breda]], [[Loda (bedrijf)|Loda]], [[Molenschot]] weegwerktuigen, [[Hero (bedrijf)|Hero]] frisdranken en conserven. Dit proces vond tot in het eerste decennium van de 21e eeuw plaats. Daarnaast werden in 1993 een aantal grote historische kazernecomplexen door de militairen verlaten. Deze complexen kregen eveneens een nieuwe functie.

Eind 20e eeuw was Breda opnieuw uitgegroeid tot een belangrijk knooppunt halverwege de havensteden [[Rotterdam (hoofdbetekenis)|Rotterdam]] en [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Vanaf de [[1980-1989|jaren 80]] van de 20e eeuw werden ook omvangrijke uitbreidingsplannen ten noorden van de stad uitgevoerd, met name [[Haagse Beemden (wijk)|Haagse Beemden]], waar woningen en kantoren verrezen. In 1988 werd daar ook [[Stationstation Breda-Prinsenbeek]] geopend. De bouw van het nieuwe [[Station Breda|Centraal Stationstation Breda]] duurt tot medio 2016. GebruikenGebruikten medio 2012 nog elke dag circa 27.000 mensen het station, in 2020 zal dit ongeveer 57.000 zijn. Het nieuwe station telt daarom zes sporen en drie perrons, waar per uur zestien treinen aankomen en vertrekken. Vier van die zestien zijn hogesnelheidstreinen.

In het begin van de oorlog kwam er nog een Franse troepenmacht uit België naar Breda, maar bereikte de stad niet. De nazi-Duitse bezetters maakten gebruik van het grote aantal militaire bouwwerken in de stad om onder meer militairen van de snel uitbreidende [[Fliegerhorst]] [[Gilze en Rijen|Gilze-Rijen]] te huisvesten, onder hen enkele tientallen '[[Wehrmachthelferin|Luftwaffehelferinnen]]', ook wel bekend als 'Blitzmädel', die werkten bij de verbindingsdiensten.

De stad was een belangrijke [[garnizoensstadGarnizoen|garnizoens-]] en [[vestingstad]], en speelt nog steeds een zichtbare rol binnen de [[Nederlandse krijgsmacht]] door de aanwezigheid van de [[Koninklijke Militaire Academie]] en het hoofdkwartier van de [[Koninklijke Luchtmacht]]. <brZij />is sedert [[1853]] de zetel van het gelijknamige [[Bisdom Breda|bisdom]]. De aanwezigheid eerst van de Heren van Breda, maar later ook van de [[Kamer van koophandel]], de [[Rechtbank]] en het [[Bisdom Breda|Bisdom]] hebben ervoor gezorgd dat Breda zowel traditioneel als heden ten dage het politieke, administratieve en [[Bisdom Breda|religieus-bestuurlijke]] hart van [[West-Brabant]] vormt. De stad bezit vanouds ook veel handel en industrie. Zij ligt aan een knooppunt van water-, spoor- en autowegen.

Breda is de laatste decennia (ongeveer vanaf 1970) ook meer specifiek een onderwijsstad en [[student]]enstad geworden. In 2012 telde de stad 27.000 studenten in het [[middelbaar beroepsonderwijs|middelbaar]] en [[hoger beroepsonderwijs]], zijnde het totaal aantal ingeschrevenen bij [[Avans Hogeschool]], [[NHTVBreda internationaalUniversity hogerof onderwijsApplied BredaSciences|NHTVBUas]] (voorheen NHTV), de [[Nederlandse Defensie Academie]] (NLDA, voorheen KMA) en de Bredase mbo-opleidingen van het [[ROC West-Brabant]] en [[De Rooi Pannen]] (afdelingen MBO Horeca en MBO Toerisme/Recreatie). Er zijn ook veel instellingen voor [[voortgezet onderwijs]] gevestigd. De stad is door INOP ([[Instituut voor Nationale Onderwijs Promotie]]) en het bestuur van de Nationale OnderwijsWeek gekozen als Onderwijsstad van het Jaar 2012 en 2013.

Door de historische band met het [[huis Nassau]] (tot 1795 waren de burgers van Breda onderdanen van de [[heer van Breda]], die vanaf 1403 tevens [[Lijst van heersers van Nassau|graaf van Nassau]] en, vanaf 1538, de [[prins van Oranje-Nassau]] was) is Breda een [[Unie van Oranjesteden|Oranjestad]], waaraan het mogelijk mede een van haar bijnamen, ''[[Geschiedenis van Breda#Het Haagje van het Zuiden|Haagje van het Zuiden]]'', dankt. Breda heeft een belangrijke historische stadskern, die zich over de eeuwen heeft gevormd rond het [[kasteel van Breda]], de zetel van de heren van Breda.

In de Bredase binnenstad bevinden zich onder meer de gotische [[Grote of Onze-Lieve-VrouwekerkKerk (Breda)|Onze-Lieve-Vrouwekerk]], het [[Begijnhof (Breda)|Begijnhof]], het [[Spanjaardsgat]], het [[Oude stadhuis (Breda)|Oude Stadhuis]] en de [[Prinsenkade]]. Zowel vanwege zijn historisch stadsschoon als om zijn fraaie, bosrijke omgeving wordt Breda in zijn [[De Paarse Heide|volkslied]] ook wel de ''Parel van het Zuiden'' genoemd.

In of dicht bij de gemeente Breda liggen de volgende dorpskernen: [[Bavel]], [[Effen]], [[Prinsenbeek]], [[Teteringen]], en [[Ulvenhout]], daarnaast [[Galder]] (in de gemeente [[Alphen-Chaam]]), [[Terheijden]] (in de gemeente [[Drimmelen (gemeente)|Drimmelen]]) en [[Dorst (Noord-BrabantNederland)|Dorst]] (in de gemeente [[Oosterhout (gemeente)|Oosterhout]]). De vroegere dorpen [[Ginneken]] en [[Princenhage]] zijn al langer (sinds 1942) opgenomen en geheel geïntegreerd in de stad Breda.

De middeleeuwse kerken zijn omstreeks 1648 grotendeels in handen van de hervormden gekomen en gebleven. De kloosters werden opgeheven. De katholieken kregen in de 19e eeuw hun waterstaatskerken en bouwden daarna een aantal [[neogotiek|neogotische]] kerken en, naarmate de stad zich uitbreidde, tal van kerken in de diverse bouwstijlen die in de eerste helft van de 20e eeuw gebruikelijk waren. Naast kerken werden ook tal van kloosters gesticht. Ook na de [[Tweede Wereldoorlog]] ontstonden een groot aantal nieuwe kerken in de nieuwe woonwijken, in stijlen zoals de Delftse School, de Bossche School en het modernisme. Sedert de [[1960-1969|jaren 60]] van de 20e eeuw trad de ontkerkelijking in. Dit had tot gevolg dat tal van kerken aan de eredienst werden onttrokken en een andere bestemming kregen, als ze al niet werden gesloopt.

* De [[Grote of Onze-Lieve-VrouwekerkKerk (Breda)|Grote- of Onze Lieve Vrouwekerk]] met onder andere het [[Praalgraf van Engelbrecht II van Nassau|praalgraf Graaf Engelbrecht II]] van [[Graafschap Nassau|Nassau]] en andere grafmonumenten van de [[Heer van Breda|heren van Breda]] op de [[Grote Markt (Breda)|Grote Markt]].

* Het oude [[Oude stadhuis (Breda)|stadhuis van Breda]], aan de Grote Markt, met voorgevel uit [[1768]]

In Breda is het [[Park Valkenberg|Valkenberg]] bij het [[kasteel van Breda]] het bekendste [[park]]. Het is een stadspark, maar het was vroeger de tuin van het kasteel. Aan de ingang van dit park bevindt zich het [[Baroniemonument]] uit 1905, dat werd ontworpen door architect [[Pierre Cuypers]] en werd onthuld door [[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]], mede om de bijzondere band tussen het Oranjehuis en Breda te benadrukken. Op [[Koningsdag (Nederland)|Koningsdag]] wordt in dit park een grote kinder[[vrijmarkt]] gehouden.<br />Een ander groot park bij het centrum is het [[Wilhelminapark (Breda)|Wilhelminapark]]. In dit park staat, ter herinnering aan de Poolse bevrijders, een Duitse [[PantherPanzerkampfwagen (tank)V Panther|Panthertank]] die door de Polen in 1945 aan de stad werd geschonken. Voorts zijn er nog het [[Burgemeester van Sonsbeeckpark]] in de wijk [[Boeimeer (Breda)|Boeimeer]], het [[Zaartpark]] en het [[Park Hoge Vucht]] in Breda Noord. In Breda Centrum bevindt zich de [[Willem Merkxtuin]], een kleine tuin achter de voormalige hofhuizen in de Catharinastraat.

In de omgeving van de stad vindt men de natuurgebieden [[De Rith]] nabij [[Effen]], het [[Liesbos]], het [[Mastbos]], de [[Teteringse Heide]], met het Cadettenkamp, de [[Vrachelse Heide]] en de [[Lage Vuchtpolder]]. Breda is befaamd om zijn bosrijke omgeving, vooral ten zuiden van de stad. Een ander natuurgebied is het [[Markdal]]. Het [[Mastbos]] is het oudste cultuurbos van Nederland. Het [[Liesbos]] bij [[Princenhage]] en het [[Ulvenhoutse Bos]] staan bekend om hun rijke flora. Naar het zuidoosten toe loopt het bosgebied over in de [[Chaamse Bossen]] en de [[Strijbeekse Heide]]. Tezamen vormt dit uitgestrekte geheel van cultuurbossen een grote toeristische trekpleister. In Breda-Noord bij de wijk de [[Asterd]] ligt het [[Haagse Beemdenbos]] en het natuur- en recreatiegebied de [[Vierde Bergboezem Breda]]. Bij [[Dorst (Noord-Brabant)|Dorst]] ligt de [[Boswachterij Dorst]]. In Breda-Zuid is een [[Bezoekerscentrum Wolfslaar]] waar regelmatig tentoonstellingen worden gehouden. Tevens is hier kinderboerderij Wolfslaar.

* [[Rat Verlegh Stadion|NAC Museum]]

* [[Stichting Princenhaags Museum]]

* [[Huis voor beeldcultuur|Gebouw C]]

Sinds november 2008 beschikt Breda over een [[Pathé Nederland|Pathé]]-bioscoop (voorheen MustSee Breda), een grote bioscoop met zeven filmzalen in het [[Turfschip (gebouw)|Turfschip]] aan het [[Chasséveld]] in [[Binnenstad (Breda)|Breda Centrum]]. De stad huisvest ook een groot theater, het [[Chassé Theater]]. In dit theater is ook Chassé Cinema te vinden, een bioscoop die voornamelijk [[Filmtheater|arthouse]]-films draait.

Breda is een bekende uitgaansstad, vooral rond de [[Havermarkt (Breda)|Havermarkt]] en de [[Grote Markt (Breda)|Grote Markt]]. Breda kent geen grote discotheken aan de rand van de stad, maar enkele, met discotheken vergelijkbare, kleine en middelgrote nachtcafés. In tegenstelling tot aangrenzende cafés zijn deze horecagelegenheden overdag gesloten. Overigens strekt de Bredase horeca zich uit tot buiten de binnenstad. Bijvoorbeeld de horeca aan de [[Ginnekenmarkt]] in het [[Ginneken]].

In Breda worden elk jaar verschillende evenementen verspreid over de stad gehouden. Een aantal vindt plaats in het [[CentrumBinnenstad (Breda)|centrum]] op de [[Grote Markt (Breda)|Grote Markt]] en op andere locaties en wijken van Breda.

Het [[Carnaval]] wordt in de gehele gemeente Breda gevierd. Elke voormalige gemeente heeft zijn eigen carnaval. Zo heet Breda zelf [[Kielegat]], Bavel heet [[Bavel|Baviaonenland]], Prinsenbeek heet Boemeldonck, Princenhage heet 't Aogje en Teteringen heet dan [[Totdenringen]]. De wijk Haagse Beemden heeft Giegeldonk als carnavalsnaam.

Vanaf 19 december 2008 tot en met 24 december 2008 stond het Glazen Huis van [[3FM Serious Request]] op de Grote Markt. Ook in 2016 werd Serious Request in Breda georganiseerd.<ref>[http://www.radiofreak.nl/nieuws/13752/3FM-Serious-Request-in-2016-in-Breda/ 3FM Serious Request in 2016 in Breda] - Radiofreak.nl 27 mei 2015</ref>

De plaatselijke voetbalclub [[NAC Breda]] komt uit in de [[Eredivisie (mannenvoetbal)|Eredivisie]] en speelt zijn wedstrijden in het [[Rat Verlegh Stadion]]. De club won eenmaal het landskampioenschap en de KNVB Beker. Ook [[VelocitasCVV BredaVelocitas|Velocitas]] heeft het bekertoernooi een keer gewonnen, maar de club werd in 1932 opgeheven. NAC heeft een trouwe aanhang die wekelijks op vrijdag of zaterdag het 'avondje NAC' komen bezoeken. Alleen risicowedstrijden worden meestal op zondag gespeeld. Op amateurniveau speelt onder meer [[VV Baronie]]. Deze club is meermaals kampioen geworden van de zondagamateurs en twee keer algeheel amateurkampioen.

Er zijn in de stad nog veel andere sportverenigingen. [[A.V. Sprint]] is bijvoorbeeld de grootste [[atletiek]]vereniging van Nederland, is gevestigd in Breda en komt met het vrouwenteam uit in de Eredivisie. BredaGym, die haar trainingsaccommodatie onder andere in Prinsenbeek en het Noorderlicht heeft, is de enige vereniging in de regio die binnen de acrobatische gymnastiek het hoogste niveau (A lijn) aanbiedt. Ook binnen het damesturnen komen zij uit in het hoogste landelijke niveau. De Burgst is de grootste volleybalvereniging van Breda, het eerste dames- en herenteam komen uit in de 2e divisie. [[PushB.H.V. (hockeyclub)Push|Bredase Hockey Vereniging Push]] is een bekende [[hockey]]vereniging. Daarnaast is er ook nog [[BH & BC Breda]], die vooral bekend staat om zijn gezelligheid, maar toch ook wel op topniveau hockeyt. Heren 1 speelt in de overgangsklasse en ook vaak minimaal 2 jeugdteams op Landelijk niveau. In [[Breda Noord]] is de De Bredase Rugby Club (BRC) gevestigd. [[Roeivereniging Breda]], gelegen ten Noorden van Breda aan de rivier de Mark in [[Terheijden]]. Zwemvereniging [[SBC 2000]] met als thuisbasis zwembad De Wisselaar in [[Breda Noord]]. In totaal telt de stad drie zwembaden. Niet ver van De Wisselaar bevindt zich het [[Schaats- en Racketcentrum Breda]], een groot sportcomplex. Breda telt één basketbalvereniging, namelijk [[Barons]].

* [[Hollandsche Kunstzijde Industrie]] (H.K.I.) (1921-1982), gedurende de jaren 20 opgegaan in [[ENKA (bedrijf)|Enka]] en sinds 1929 [[Algemene Kunstzijde Unie]] en later opgegaan in [[AkzoNobel|AKZO]]. De eerste sluitingsplannen dateerden van 1970 maar gingen vanwege heftige protesten niet door. Uiteindelijk werd de fabriek in 1982 alsnog gesloten.

* [[Perfetti Van Melle|Van Melle]] snoep, drop en suikerwaren (ongeveer 1983-heden. Na het vertrek van Enka.)

Breda is veranderd in vooral een dienstverlenende stad. Een groeiend aantal bedrijven kiezen ervoor om hun hoofdkantoor voor de Benelux in Breda onder te brengen. Enkele van deze ondernemingen zijn [[General Electric]], [[ExxonMobil]], [[Texaco]], [[Scania]], [[Toshiba]], [[Alfa Laval]], [[Krohne Oil]] en [[AMGen]]. Daarnaast is de foodindustrie sterk vertegenwoordigd met bedrijven als [[Hero (bedrijf)|Hero]], [[Perfetti Van Melle]] en [[Royal Cosun]]. Nieuwe initiatieven zijn onder andere de [[Binnenstad (Breda)|Triple O Campus]] en het stationsgebied. In de gemeente Breda zijn 30 bedrijventerreinen, waaronder De Krogten, Achter Emer, Emerlaken, Steenakker, Doornbos-Oost, Moleneind, Hoogeind, Heilaar, Posthoorn en Moskes. Het hoogste kantoorgebouw in Breda is de 72 meter hoge [[Luchtmachttoren (Breda)|Luchtmachttoren]] langs de A16 in Breda Noord-West, waar de leiding van de [[Koninklijke Luchtmacht]] is gehuisvest.

In de [[Binnenstad (Breda Centrum)|binnenstad]] liggen de bekende [[winkelstraat (algemeen)Winkelstraat|winkelstraten]] [[Ginnekenstraat (Breda)|Ginnekenstraat]], [[Houtmarktpassage]], [[Torenstraat (Breda)|Torenstraat]], [[Lange Brugstraat]] met winkelcentrum "[['t Sas]]", [[Korte Brugstraat]], [[Veemarktstraat]] en [[Halstraat]]. In de Lange Brugstraat is tevens het overdekte [[winkelcentrum]] "[[De Barones]]" met enkele bekende zaken gevestigd. Net buiten het, grotendeels autovrije, centrum vindt men verder de [[Ginnekenweg]],de [[Wilhelminastraat (Breda)|Wilhelminastraat]], de [[Haagdijk]] en de [[Boschstraat (Breda)|Boschstraat]]. Op donderdagavond is er in het centrum van Breda [[koopavond]]. In andere delen van de stad zoals de [[Haagse Beemden (wijk)|Haagse Beemden]] is dat op vrijdagavond. De eerste zondag van de maand is meestal [[koopzondag]].

Het [[Vereniging voor Vreemdelingenverkeer|VVV]] Breda bestaat sinds 1908 en bevindt zich vlak bij het [[Stationstation Breda]]. Tevens bevindt zich een vestiging van de VVV op de [[Grote Markt (Breda)|Grote Markt]]. Er zijn verschillende [[stadswandeling]]en in Breda mogelijk.

''Topografische kaart van Breda (woonplaats), dec.december 2014. Klik op de kaart voor een vergroting.''

Breda is makkelijk bereikbaar via de [[autosnelweg]] [[Rijksweg 16|A16]] vanuit [[Rotterdam]] en ligt niet ver van [[België (hoofdbetekenis)|België]] dat via de grensovergang [[Hazeldonk/Meer|Hazeldonk]] snel bereikbaar is. Breda is eveneens goed te bereiken vanuit [[Utrecht (stad)|Utrecht]] over de [[autosnelweg|snelweg]] [[Rijksweg 27|A27]] en vanuit [[Tilburg]] over de [[autosnelweg|snelweg]] [[Rijksweg 58|A58]] richting [[Etten-Leur]], [[Roosendaal (stad)|Roosendaal]] en verder naar [[Zeeland (provincie)|Zeeland]]. De [[Rijksweg 59|A59]] ([[Zierikzee]] - [[Oss]]) maakt het vierkant van snelwegen om de stad compleet.

Breda heeft twee [[treinstationSpoorwegstation|treinstations]]s, namelijk [[station Breda]] in het centrum en [[station Breda-Prinsenbeek]] in de Haagse Beemden. Station Breda is in [[2006]] uitgebreid met een extra [[eilandperron]]. Hiermee ontstond ruimte voor de aansluiting op de [[Hogesnelheidslijn Schiphol - Antwerpen|HSL-Zuid]], waardoor Breda een snelle verbinding heeft gekregen met [[Amsterdam]] en [[Brussel (stad)|Brussel]]. Als de verbindingsbogen naar de HSL in zuidelijke richting gebruikgebruikt gaan worden vanuit de stad, wordt Breda op het internationale netwerk aangesloten.

Tussen 2000 en 2010 is hard gewerkt aan de [[Hogesnelheidslijn Schiphol - Antwerpen|HSL-Zuid]] en de verbreding van de A16 rond Breda. De bereikbaarheid van Breda is hierdoor sterk verbeterd. Met de [[Intercityintercity direct]] is Breda sinds 2011 via de hogesnelheidslijn verbonden met [[Rotterdam]], [[Luchthaven Schiphol|Schiphol]] en [[Amsterdam]] in het noorden. Vanaf Aprilapril 2018 is daar de directe verbinding met [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] en [[Brussel (stad)|Brussel]] bij gekomen. Tot de definitieve treinen beschikbaar zijn en ingezet zullen worden gebeurt dit met een maximumsnelheid van 160&nbsp;km/uh. Na 2020 zal dit 200&nbsp;km/uh worden.

Er is een [[busstation]] in het centraal station en in het centrum van de stad. Er is een netwerk van [[stadsbus]]lijnen, genummerdmet 1lijnnummers tottussen en1 meten 1116, die allemaal via [[Stationstation Breda]] naar de diverse wijken in Breda rijden. Deze bussen worden verzorgd door [[Arriva Personenvervoer Nederland|Arriva]]. Met de omliggende gemeenten en steden in de regio zijn [[streekbus]]verbindingen. Verder rijden er bussen over de [[snelweg]] naar [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] en [[Utrecht (stad)|Utrecht]].

In Breda zijn veel soorten scholen, zowel voor [[Basisonderwijs (in Nederland)|basisonderwijs]], [[voortgezet onderwijs]], [[speciaal onderwijs]], [[middelbaar beroepsonderwijs]], [[hoger beroepsonderwijs]] en [[Universiteit|wetenschappelijk onderwijs]].

Het [[Amphia Ziekenhuis]] is een streekziekenhuis voor West-Brabant. Het heeft in Breda op dit moment nog twee vestigingen, op de locaties Molengracht en Langedijk; een derde staat in [[Oosterhout (Noord-Brabant)|Oosterhout]]. In Breda zijn de locaties Molengracht en Langedijk. In 2020 worden beide vestigingen gecombineerd in de totale (vernieuw)bouw van de locatie Molengracht. Ten zuiden van de stad is de inrichting Sensis (voorheen [[Blauwe Kamer (klooster)Sint-Catharinadal|De Blauwe Kamer]]), een woon- en behandelcentrum voor visueel-verstandelijk gehandicapten.

Voormalige ziekenhuizen zijn het [[Diaconessenhuis (Breda)|Diaconessenhuis]], het [[Laurensziekenhuis]] en het oude [[Sint Ignatius ziekenhuis (oud)|Sint Ignatius ziekenhuisIgnatiusziekenhuis]].

*Koning [[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]] voert de [[adel]]lijke titel ''Baron van Breda''. Zie [[Titels van de Nederlandse koninklijke familie#Titels van de Koning der Nederlanden|Titels van de Nederlandse koninklijke familie]].