Dieren (Gelderland): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
rev
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
{{Infobox plaats in Nederland
| naam = Dieren
| provincie = {{NL-vlag|Gelderland}}
| gemeente = {{NL-vlag|Rheden}}
| opp =
| postcode = 6950 - 6953
| netnummer = 0313
| inwoners = 15.500
| datum inwoners = 3-1-2013
| dichtheid =
| web =
| bestandsnaam wapen =
| lat_deg = 52
| lat_min = 3
Regel 19:
| image = Dieren - Hoflaan.jpg
| caption = De Hoflaan met monumentale panden
| woonplaatscode = 1504
}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Dieren (Gelderland)-article.ogg|21057123}}
[[File:Dieren, de Dierense toren GM0275-122 foto4 2014-03-10 12.08.jpg|Dieren, de Dierense toren|{{Largethumb}}]]
[[Bestand:RM42121 Dieren - Kerkstraat 41.jpg|{{Largethumb}}|[[Dorpskerk (Dieren, Gelderland)|Dorpskerk]]]]
'''Dieren''' is een voormalige gemeente en plaats in de [[gemeente (bestuur)|gemeente]] [[Rheden (gemeente)|Rheden]] ([[provincie]] [[Gelderland]]). Dieren ligt ingeklemd tussen de heuvelachtige bossen van de [[Veluwe]]zoom en de rivier de [[IJssel]]. Het dorp wordt doorsneden door de spoorlijn [[Arnhem]] - [[Zutphen (stad)|Zutphen]] en de drukke provinciale weg [[Provinciale weg 348|N348]]. Ook komt het zuidelijke stuk van het [[Apeldoorns kanaalKanaal]] er op de [[IJssel]] uit. Het heeft 18.500{{Statistiek woonplaats Nederland inwoners|1504}} inwoners (1{{Statistiek januariwoonplaats 2016Nederland inwoners|TXT=Date}}).
 
== Geschiedenis ==
De eerste vermelding van Dieren stamt uit 838, als ''"Theothorne"''.<ref>{{nl}}[http://deetere.nl/hbdiet.htm ''De herkomst en betekenis van plaatsnaam Diteren'']. Website "Heerlijkheid Deetere"</ref>
In Dieren stond eeuwenlang een uit de [[middeleeuwen]] daterend jachtslot: ''Hof te Dieren''. Aanvankelijk was dit eigendom van de ridders van de [[Duitse Orde]], later kwam het in handen van de [[Huis Oranje-Nassau|OranjeOranjes]]s. In de 17e en 18e eeuw verbleven de diverse Willems er veelvuldig voor de jacht. Om zeker te zijn van succes bij de jacht werd een enorm stuk bos en heide omsloten met een houten schutting. Binnen deze wildbaan konden dan herten en zwijnen worden losgelaten. Tijdens de Franse bezetting is het grote jachtslot door feestende Franse soldaten afgebrand. Begin 19e eeuw was er een kleiner gebouw voor in de plaats gekomen.
 
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] hebben de Duitse bezetters dit gebouw net voor de bevrijding moedwillig in brand gezet. De ruïne is midden jaren zestig afgebroken. Het nog altijd bestaande park en de resterende gebouwen zijn eigendom van de Stichting Twickel en zijn niet vrij te bezichtigen. Wel toegankelijk zijn de op het terrein gelegen kwekerij en de naastgelegen biologische wijngaard, domein [[Hof te Dieren]]. Deze [[wijngaard]] geldt als de grootste ommuurde wijngaard van Nederland met 14 soorten druiven en vele bekroonde biologische wijnen. Op 5 september 1944, [[Dolle Dinsdag]], is hier Nederlands verzetsstrijder [[Theo Dobbe]] omgekomen.
Regel 35 ⟶ 36:
Op 1 januari 1812 werd de gemeente Rheden verdeeld in twee nieuwe gemeenten: Dieren en [[Velp (Gelderland)|Velp]]. Op 1 januari 1818 werd de oude situatie hersteld en werd de gemeente opgeheven.
 
Het dorp Dieren bleef eeuwenlang een vrij kleine gemeenschap. In de 19e eeuw werd het dorp ontsloten door de komst van de [[Spoorlijn Arnhem - NijmegenLeeuwarden|spoorlijn Arnhem - Zutphen]] en later de spooraftakking naar Apeldoorn ten behoeve van [[Paleis Het Loo]]. Ook werd het [[Apeldoorns kanaalKanaal]] gegraven, waarna een deel van de ingezette arbeiders in Dieren bleef wonen. In de 20e eeuw zorgden een aantal lokale industrieën zoals de fietsenfabriek [[Gazelle (bedrijf)|Gazelle]], de EDY ('''E'''mailleerfabriek '''D'''ieren aan de '''Y'''ssel) en de zadelfabriek Lepper maar ook diverse houtzagerijen voor een economische opleving en een sterke groei van de bevolking.
 
Na de Tweede Wereldoorlog groeide het dorp verder ten koste van de heide- en bosgebieden aan de noordkant van de spoorlijn. Dieren werd steeds meer een forensendorp, waar onder andere veel medewerkers van de [[ENKA (bedrijf)|ENKA]]- (later [[Akzo Nobel|AKZO (Nobel)AkzoNobel]]-)fabriek te Arnhem kwamen wonen. In de [[1980-1989|jaren tachtig]] kwam er een einde aan de grootschalige bouw van huizen, omdat verdere aantasting van de natuur niet meer werd toegestaan. Door de eenzijdige groei van het dorp in noordelijke richting is het oude centrum van het dorp (thans Dieren-zuid) door de spoorlijn en drukke autoweg enigszins geïsoleerd van de nieuwe wijken. Het winkelaanbod verschoof in de [[1970-1979|jaren zeventig]] naar de noordzijde en het oude deel is daardoor sterk van karakter veranderd.
 
== Toerisme ==
Dieren ligt aan de rand van het [[Nationaal Park Veluwezoom]] en biedt de mogelijkheid tot het maken van urenlange wandelingen en fietstochten. Prinsen hadden hier hun jachtdomein - nu nog herkenbaar aan de lange [[laan (weg)|alleeën]], waardoor het jachtgezelschap snel op de bestemming kon komen. Een markant punt is de [[Carolinaberg]] met zijn 14 lanen.
 
In Dieren bevinden zich [[De Spelerij - Uitvinderij|de Spelerij en Uitvinderij]], een populaire bestemming voor schoolreisjes. Op [[station Dieren]] begint het traject van de [[VeluwseVeluwsche Stoomtrein Maatschappij]] (VSM) dat via Eerbeek en Beekbergen eindigt in Apeldoorn.
 
== Bezienswaardigheden ==
Regel 62 ⟶ 63:
== Geboren in Dieren ==
* [[Julia Burgers-Drost]] - schrijfster
* [[Prinses Marilène van den Broek]] - prinses
* [[Ilse Starkenburg]] - schrijfster
* [[Lalla Weiss]] - woordvoerder Sintigemeenschap in Nederland
Regel 68 ⟶ 69:
 
== Begraven in Dieren ==
* [[Paul Adriaan Daum|P.A. Daum]], schrijver en journalist
* [[Jan Ligthart]], onderwijsvernieuwer en schrijver
* [[Chris Meijer]], controversiële soldaat