Wikipedia

1510-1519: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k Link naar doorverwijspagina Fuggerei gewijzigd in Fuggerei (Augsburg) met DisamAssist.
Regel 9:
* In 1519 en 1520 houden Maarten Luther, [[Johannes Eck]] en Andreas Bodenstein (vaak [[Andreas Karlstadt]] genoemd) godsdienstgesprekken, de zogeheten [[Leipziger Disputation]]. Een poging van [[Petrus Mosellanus]] om tussen de partijen te bemiddelen, mislukt.
 
=== Italiaanse Oorlogen ===
;Europa
*1510 De: Venetiaans-pauselijke[[Oorlog alliantie groeit uit totvan de [[Liga van Kamerijk|Heilige Liga]]. die[[Paus FrankrijkJulius inII]] 1512zoekt uittoenadering Italiëmet verdrijftde [[Republiek Venetië]].
*1511 : [[Concilie van Pisa (1511)|Concilie van Pisa]]. Koning [[Lodewijk XII van Frankrijk]] roept een concilie bijeen om de paus af te zetten.
* Echter, onenigheid over de verdeling van het veroverde gebied zorgt ervoor dat Venetië een alliantie aangaat met Frankrijk. Onder [[Frans I van Frankrijk]], die ondertussen Lodewijk heeft opgevolgd, zullen de Fransen en Venetianen door hun overwinning in de [[Slag bij Marignano]] in [[1515]] het terrein heroveren dat ze hebben verloren. De [[Verdrag van Noyon|verdragen van Noyon]] en [[Verdrag van Brussel|Brussel]] zorgen ervoor dat de kaart van Italië weer die van de status quo van 1508 is.
*1511 : [[Heilige Liga]]. Paus Julius II vraagt steun aan de Spanjaarden, Engelsen en het Heilig Roomse Rijk.
* [[Antoine Duprat]], de eerste minister van de jonge koning [[Frans I van Frankrijk]], wordt na de dood van zijn vrouw tot priester gewijd en is binnen een jaar kardinaal. Hij sluit met de paus het [[Concordaat van Bologna]], dat de Franse koning het recht geeft bisschoppen te benoemen.
*1512 : [[Ferdinand II van Aragon]] verovert het [[Koninkrijk Navarra]], zonder [[Neder-Navarra]].
* In [[Florence (stad)|Florence]] komen de [[Medici]] weer aan de macht.
*1512 : Kardinaal Giovanni de' Medici herovert de macht in de [[Florentijnse Republiek]].
* De Franse stad [[Doornik]] wordt van 1513 tot 1519 door de Engelsen bezet.▼
*1513 : [[Verdrag van Blois (1513)|Verdrag van Blois]]. De Republiek Venetië kiest nu de zijde van Frankrijk.
* Als de koning van Navarra [[Johan van Albret]] in 1512 een verdrag sluit met de Fransen, valt [[Ferdinand II van Aragon]] hem aan en met hulp van de [[Beaumonteses]] bezet hij Navarra. Een poging van Johan in 1516 om zijn land te heroveren wordt door de Spaanse regent kardinaal [[Jimenez de Cisneros|Cisneros]] met Franse steun verijdeld.
*1513 : Paus Julius II sterft, Giovanni de' Medici wordt [[Paus Leo X]].
*1514 : Lodewijk XII huwt met [[Maria Tudor (1496-1533)|Maria Tudor]], de zus van koning [[Hendrik VIII van Engeland]].
*1514 : [[Claude van Frankrijk|Claude van Bretagne]], dochter van Lodewijk XII, trouwt met [[Lijst van graven en hertogen van Angoulême|graaf]] Frans I van Angoulême.
*1515 : Lodewijk XII sterft, hij wordt opgevolgd door zijn schoonzoon [[Frans I van Frankrijk]].
*1515 : [[Slag bij Marignano]]. De Fransen en Venetianen heroveren het terrein dat ze hebben verloren.
*1516 : [[Vrede van Noyon]] zorgt ervoor dat de kaart van Italië weer die van de status quo van 1508 is.
*1517 : [[Oorlog van Urbino]].
 
=== Ottomaanse Rijk ===
;Azië
*1512 : [[Selim I]] komt aan de macht in het [[Osmaanse Rijk]] met hulp van de [[Janitsaren]].
* [[Selim I|Selim de Barse]], die in het [[Osmaanse Rijk]] aan de macht komt met behulp van de [[Janitsaren]], is sultan van [[1512]] tot [[1520]]. Er breekt in [[1514]] oorlog uit tussen de twee islamitische grootmachten, het [[Perzische Rijk]] van de Safaviden en het Osmaanse Rijk van de [[Turken]]. De laatsten weten de gemeenschappelijke grens een stuk naar het oosten te verschuiven.
*[[1514]] : [[Slag bij Chaldiran]]. Selim I verslaat de [[Safawieden]] uit Perzië. De gemeenschappelijke grens wordt naar het oosten verschoven.
* Selim verovert verder [[Syrië]], [[Palestina (regio)|Palestina]] en [[Ottomaans Egypte|Egypte]], waar hij een eind maakt aan het sultanaat van de [[Mamlukken]]. Het Turkse grondgebied is in acht jaar verdrievoudigd.
*[[1516]]-[[1517]] : Selim verovert [[Syrië]], [[Palestina (regio)|Palestina]] en [[Ottomaans Egypte|Egypte]], waar hij een eind maakt aan het sultanaat van de [[Mamlukken]]. Het Turkse grondgebied is in acht jaar verdrievoudigd. De laatste kalief van Bagdad wordt gedwongen zijn waardigheid af te staan aan Selim, die nu immers de meeste moslims regeert.
 
;Christendom
Regel 31 ⟶ 38:
* [[1512]] - Huurlingen van de hertog van Gelre vallen de [[Lastage]] binnen, het gebied langs de Oude Waal, waar de Amsterdamse scheepsbouw en scheepsreparatie is geconcentreerd en dat tevens dienstdoet als laad- en losplaats en als winterhaven. De Lastage wordt door de Gelderse troepen verwoest, de schepen die er liggen worden in brand gestoken. de [[montelbaanstoren]] wordt in 1516 gebouwd als deel van de stadsverdediging, die na deze inval door troepen van de hertog van Gelre wordt aangelegd. Er wordt een brede verdedigingsgracht gegraven, de huidige [[Oudeschans (Amsterdam)|Oudeschans]], en met de grond die daarbij vrijkomt, legt men een wal aan. De kosten worden gedragen door de stadsbevolking, namelijk via een verhoging van de accijns op bier.
* [[Maarten van Rossem (militair)|Maarten van Rossem]] verovert in 1514 Arnhem door zijn soldaten te verbergen in een wagen met hooi. In 1516 brandt hij dorpen in de [[Alblasserwaard]] plat, onder andere [[Bleskensgraaf]]. In deze fase van de [[Gelderse Oorlogen]] werkt hij samen met de Friese opstandelingenleiders [[Pier Gerlofs Donia]] (Grote Pier) en [[Wijerd Jelckama]] (Grote Wierd).
▲* De Franse stad [[Doornik]] wordt van 1513 tot 1519 door de Engelsen bezet.
 
=== Azië ===
*1510 : [[Slag bij Merv]]. Shah [[Ismail I (Safawiden)|Ismail]] van Perzië verslaat khan [[Moehammad Shajbani]] van het [[Kanaat van Buchara]].
*1510 : Stichting van het [[Portugees-Indië]].
 
=== Ontdekkingsreizen ===
;Scheepvaart en handel
*1511 : De gouverneur van [[Portugees-Indië]], [[Afonso de Albuquerque]], bezet in 1511 de havenstad [[Malakka (stad)|Malakka]] en stuurt [[Francisco Serrão]] met drie schepen naar de Indische archipel om specerijen te halen.
*1512 Deze: [[Francisco bereiktSerrão]] in 1512ontdekt als eerste de [[Banda-eilanden]] en [[Ternate (eiland)|Ternate]].
*1513 : [[Vasco de Balboa]] steekt [[Panama (land)|Panama]] over en bereikt de [[Grote Oceaan]]. Hij neemt deze in bezit voor Spanje. Hij noemt hem Mar del Sur (Zuidzee), omdat hij de oceaan vanaf dat punt alleen naar het zuiden kan zien.
*1519 : [[Ferdinand Magellaan]] begint aan zijn [[Circumnavigatie|reis rond de wereld]].
 
;Amerika
Regel 40 ⟶ 54:
*De Spanjaarden beginnen in [[1511]] de verovering van [[Cuba (land)|Cuba]]. Hun gouverneur [[Diego Velázquez de Cuéllar]] geeft toestemming voor verkenningen naar het westen, zoals aan [[Francisco Hernández de Córdoba (Yucatán)|Francisco Hernández de Córdoba]]'s expeditie naar Yucatán in 1517 en de expeditie van [[Hernán Cortés]] naar Mexico in 1519.
 
;== Kunst en cultuur ==
* [[1516]] - [[Leonardo da Vinci]] gaat werken voor koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] van Frankrijk in het [[Chateau Amboise|Koninklijk Paleis te Amboise]].
 
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/1510-1519"