|
| status = actief
| url = [//www.wikipedia.org/ wikipedia.org]
Wikipediaqsfqsdfqsfqlskuhfqsfj;; is in de basis opgezet in de vorm van een [[wiki]], hetgeen betekent dat elke inhoudelijkekoudelijke pagina door iedere willekeurige bezoeker bewerkt kan worden. Voor Wikipedia is een apart programma ontworpen. De software, [[MediaWiki]], is [[opensourcesoftware]] die ook gebruikt wordt door de andere projecten van de Wikimedia Foundation en door talloze andere projecten en bedrijven. ▼}}
'''Wikipedia''' is een meertalige [[internetencyclopedie]], die door auteurs op [[Vrijwilligerswerk|vrijwillige basis]] wordt geschreven. Wikipedia wordt gepubliceerd onder een [[Vrije kennis|vrije licentie]], waardoor de inhoud elders opnieuw te gebruiken is. De [[website]] is eigendom van de [[Wikimedia Foundation]]; het is het oudste en bekendste project van deze organisatie.
▲Wikipedia is in de basis opgezet in de vorm van een [[wiki]], hetgeen betekent dat elke inhoudelijke pagina door iedere willekeurige bezoeker bewerkt kan worden. Voor Wikipedia is een apart programma ontworpen. De software, [[MediaWiki]], is [[opensourcesoftware]] die ook gebruikt wordt door de andere projecten van de Wikimedia Foundation en door talloze andere projecten en bedrijven.
== Vijf zuilen ==
Op Wikipedia gelden vijf principes, zuilen genoemd:<ref>{{Citeer journal|date=31 maart 2017|title=Wikipedia:Five pillars|journal=Wikipedia|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Five_pillars&oldid=773179264|taal=en}}</ref>
# Wikipedia combineert eigenschappen van gespecialiseerde encyclopedieën, almanakken en geografische woordenboeken. Wikipedia is geen platform voor reclame of roddels. Wikipedia is ook geen zeepkist. Wikipedia is geen verzameling van willekeurige informatie. Wikipedia is geen krant en ook geen verzameling van brondocumenten, hoewel zusterprojecten hier wel eigenschappen van hebben.
# Wikipedia wordt geschreven vanuit een [[neutraal standpunt]]. Wikipedia streeft ernaar dat artikelen de verschillende standpunten voor zover relevant uitlegt, waarbij zij onderling gewicht krijgen met een onpartijdige toonzetting. In alle artikelen wordt gestreefd naar verifieerbaarheid en nauwkeurigheid, waarbij betrouwbare, gezaghebbende bronnen geciteerd worden. Dit krijgt met name nadruk als het onderwerp controversieel is, of als het over levende personen handelt.verifieerbaasdqfqsdfqsdf
# Wikipedia bevat vrije content die iedereen kan gebruiken, bewerken en verspreiden.
Naast deze drie zuilen gelden twee interne zuilen:
#<li value="4"> De bewerkers van Wikipedia dienen elkaar beleefd en respectvol te behandelen.
# Er zijn geen harde regels, maar er is wel beleid en er bestaan richtlijnen.
Wikipedia was de eerste serieuze, algemene, digitale encyclopedie waarbij met het wiki-[[Ontwerp|concept]] gewerkt werd. In vergelijking met andere concepten om informatie te verzamelen heeft dit tot gevolg dat Wikipedia, daar waar het actuele informatie betreft, in het algemeen snel bijgewerkt is. Daar verwijst het eerder genoemde woord ''wiki'' ook naar.
Kenmerkend voor het project en het succes ervan is tevens het feit dat de inhoud deels rechtenvrij is. Alle tekst en media worden door Wikipedia door middel van de [[GNU-licentie voor vrije documentatie|GFDL-]] (en sinds 2008) [[Creative Commons|CC-BY-SA]]-licentie vrijgegeven en beschikbaar gesteld voor het publiek. Iedere auteur blijft eigenaar van zijn bijdrage, maar anderen kunnen voortbouwen op individuele bijdragen. De vrijgave van bijdragen onder de CC-BY-SA-licentie is definitief en kan niet ingetrokken worden. Eenieder is daarmee gerechtigd de inhoud kosteloos te verspreiden en/of te wijzigen, terwijl niemand de toegang tot een uit Wikipedia overgenomen en eventueel gewijzigde inhoud kan worden onthouden. Wikipedia presenteert zich daarbij uitdrukkelijk als een encyclopedie en niet als bijvoorbeeld een woordenboek, discussieforum ofqsdfqsdfqsdfqsdfe webportaal.stichting Voorleeft [[lexicografie|lexicografische]]bijna informatieuitsluitend isvan hetdonaties zusterprojecten [[Wiktionary]]had anno 2017 (in hetde NederlandsVerenigde ''WikiWoordenboek'')Staten inongeveer 280 betaalde medewerkers. Wikipedia zelf wordt echter door vrijwilligers hetbeheerd levenen geroepengeschreven.
Wikipedia kan zowel op (personal) [[personal computer|computer]]s als op [[smartphone]]s en [[tabletcomputer|tablets]] worden geraadpleegd, mits die een internetverbinding en een [[webbrowser]] hebben. Voor mobiele apparaten zijn ook speciale [[mobiele app|apps]] beschikbaar.
=== Voorgeschiedenis ===
Over de documentering van de menselijke kennis wordt al vele jaren nagedacht. Onder andere de [[Bibliografie|bibliograaf]] [[Paul Otlet]], bedenker van de [[UDC (classificatiesysteem)|Universele Decimale Classificatie (UDC)]], wijdde zijn leven aan de vraag hoe gegevens en kennis toegankelijk gemaakt kunnen worden in een ''Universeel Boek'' of een vernuftig kaartsysteem met behulp van een machinaal systeem.<ref>Joseph Michael Reagle Jr.: ''Good faith collaboration. The culture of Wikipedia'', MIT Press 2010</ref> Later streefde [[Herbert George Wells]] naar een ''World Brain'',<ref>H.G. Wells, World Brain, 1938</ref> een samenvatting van alle kennis op [[microfilm]]. Ook [[Vannevar Bush]] dacht dat de toekomst van volledige documentatie lag in een systeem met microfilm: ''[[Memex]]''.<ref>Vannevar Bush: ''As We May Think'', 1945.</ref> In 1960 begon [[Ted Nelson]] met zijn ''[[Project Xanadu]]'' dat gebruikmaakte van [[hypertekst]]. De ''Compton's Interactive Encyclopedia'' van Philips' CDI (1992) en [[Microsoft Encarta|Encarta]] (1993) van [[Microsoft]] waren de eerste encyclopedieën op cd-rom die gebruikmaakten van hyperlinks. Wikipedia is een modern antwoord en maakt gebruik van de nieuwe mogelijkheden van [[Wereldwijd web|www]], [[internet]] en [[software]] voor samenwerking.
=== Oprichting ===
Wikipedia werd in 2001 opgericht door de Amerikaanse ondernemer [[Jimmy Wales]], samen met zijn medewerker [[Larry Sanger]]. In 2003 droeg Wales zijn rechten op de naam Wikipedia, de website zelf en de [[server]]s waarop deze draaide over aan de Wikimedia Foundation, een stichting die hij oprichtte om het behoud en de verdere ontwikkeling van Wikipedia langdurig mogelijk te maken. De stichting leeft bijna uitsluitend van donaties en had anno 2017 in de Verenigde Staten ongeveer 280 betaalde medewerkers. Wikipedia zelf wordt echter door vrijwilligers beheerd en geschreven.
=== Eerste opzet ===
=== Groei ===
De oorspronkelijke qsdfqsdfqsdfde Klingon Wikipedia|bezochtdatum=6 oktober 2016|auteur=|datum=|uitgever=Meta-Wiki}}</ref> Een aantal van deze Wikipedia's bleek echter over onvoldoende vaste bijdragers te beschikken om de projecten draaiende te houden. Deze weinig levensvatbare projecten zijn inmiddels weer gesloten en/of in de [[Wikimedia Incubator]] beland.
De oorspronkelijke en verreweg de grootste van alle Wikipedia's is de [[Engelstalige Wikipedia|Engelstalige]] versie, die van start ging op 15 januari 2001. Het oorspronkelijke doel was te komen tot een minimum van 100.000 artikelen. Toen dat aantal eenmaal was bereikt, ging de groei echter nog volop door.
Vanaf de zomer van 2001 zijn er naast de oorspronkelijke Engelstalige versie steeds meer Wikipedia's in andere talen gestart. Na de Engelstalige waren in 2015, gemeten naar het aantal individuele artikelen, de [[Duitstalige Wikipedia|Duits-]], [[Franstalige Wikipedia|Frans-]], [[Nederlandstalige Wikipedia|Nederlands-]] en [[Zweedstalige Wikipedia|Zweedstalige]] Wikipedia's het grootst. Opgemerkt moet worden dat dit niets zegt over de grootte, de (gemiddelde) kwaliteit of de diversiteit van de artikelen. In totaal waren er in februari 2015 meer dan 34 miljoen artikelen te vinden in 288 verschillende talen.
Er zijn ook enkele Wikipedia's opgestart in [[minderheidstaal|minderheidstalen]], [[dialect]]en en inmiddels [[dode taal|uitgestorven]] talen (zoals het [[Latijn]] en [[Oudengels]]). Zo bevatte de Wikipedia in het [[Zazaki]] begin 2010 ongeveer 2800 artikelen. Er zijn eveneens versies begonnen in enkele bekende [[kunsttaal|kunsttalen]], zoals het [[Esperanto]] en het [[Klingon (taal)|Klingon]].<ref>{{Citeer web|url=https://meta.wikimedia.org/wiki/History_of_the_Klingon_Wikipedia/nl|titel=Geschiedenis van de Klingon Wikipedia|bezochtdatum=6 oktober 2016|auteur=|datum=|uitgever=Meta-Wiki}}</ref> Een aantal van deze Wikipedia's bleek echter over onvoldoende vaste bijdragers te beschikken om de projecten draaiende te houden. Deze weinig levensvatbare projecten zijn inmiddels weer gesloten en/of in de [[Wikimedia Incubator]] beland.
De meeste opslagcapaciteit is nodig voor de afbeeldingen en andere media die op Wikipedia gebruikt worden. Op 15 januari 2009 meldde [[Wikizine]] dat er 48 [[terabyte]] opslagruimte beschikbaar was gekomen voor Wikimedia Commons. Op dat moment werd daar 5 terabyte van gebruikt.<ref>[https://web.archive.org/web/20140718071838/http://www.wikizine.org/anno-domini-mmix-week-iii-number-civ/ Anno Domini MMIX Week III Number CIV], Wikizine</ref>
==== Culturele samenwerking ====
Vanaf 2005 begonnen de bewerkers (''users'', in het Nederlands vaak "gebruikers" genoemd) op Wikipedia steeds meer samen te werken met culturele instellingen en andere organisaties om meer materiaal beschikbaar te krijgen voor het gebruik op Wikipedia. Er wordt samengewerkt met onder andere musea, galeries, archieven en bibliotheken om zo meer specialistische informatie en vooral ook beeldmateriaal om meer artikelen hiervan te kunnen voorzien. In Nederland leverde bijvoorbeeld het [[Tropenmuseum]] meer dan 8.000 afbeeldingen over de [[Marrons]], [[Suriname]] en [[Indonesië]],<ref>[http://www.parool.nl/parool/nl/12/CULTUUR/article/detail/257190/2009/08/05/Tropenmuseum-en-Wikipedia-gaan-samenwerken.dhtml Tropenmuseum en Wikipedia gaan samenwerken], ''[[Het Parool]]'', 5 augustus 2009</ref><ref>[http://ultimategerardm.blogspot.nl/2010/06/objects-from-tropenmuseum-for-wikipedia.html Objects from the #Tropenmuseum for #Wikipedia], 16 juni 2010</ref> het [[Nationaal Archief]] in Den Haag en [[Spaarnestad Photo]] te Haarlem doneren ruim 1100 foto's van Nederlandse politici en belangrijke gebeurtenissen in Nederland<ref>[https://web.archive.org/web/20101103223824/http://www.nu.nl/internet/2297323/nationaal-archief-geeft-fotos-wikipedia.html Nationaal Archief geeft foto's aan Wikipedia], [[NU.nl]], 21 juli 2010</ref> en het [[Amsterdam Museum]] doneerde in 2011 zijn digitale collectie van 55.000 foto's.<ref>[http://blog.amsterdammuseum.nl/?p=4500 Amsterdam Museum doneert 55.000 foto’s aan20qsdfqsdfqsfaan Wikimedia.], blog Amsterdam Museum, 20 januari 2011</ref> De [[Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed]] (RCE) heeft in september 2012 van de 555.000 afbeeldingen van haar collectie er 465.000 vrijgegeven met een maximale pixelgrootte van 1200 pixels onder de cc-by-sa-3.0-nl licencie.
===== Wikipedian in Residence =====
==== Erasmusprijs ====
Op 15 januari 2015 kreeg de Wikipediagemeenschap de [[Erasmusprijs]] toegekend, "omdat zij de verspreiding van kennis heeft bevorderd door een allesomvattende, voor ieder toegankelijke encyclopedie op te zetten".<ref>{{en}}[https://blog.wikimedia.org/2015/01/15/wikipedia-turns-14-receives-erasmus-prize/ Wikipedia turns 14, receives prestigious Erasmus Prize 2015]</ref><ref>Programmaboekje bij prijsuitreiking op 25 november 2015</ref> Volgens de organisatie van de prijs droeg Wikipedia door haar open karakter bij aan het besef dat bronnenqsdfqsdfbronnen van kennis niet neutraal zijn en steeds gewogen moeten worden. Met deze kritische aandacht sloot Wikipedia goed aan bij het gedachtegoed van [[Desiderius Erasmus|Erasmus]]. Op 25 november 2015 reikte koning [[Willem-Alexander der Nederlanden|Willem-Alexander]] deze prijs uit aan drie vertegenwoordigers van de gemeenschap.<ref>{{Citeer web|url=http://tweakers.net/geek/106501/wikipedia-community-neemt-erasmusprijs-in-ontvangst.html|title=Wikipedia Community neemt Erasmusprijs in ontvangst|author=Krijn Soeteman|date=25 november 2015|work=Tweakers}}</ref>
==== Prinses van Asturiëprijs ====
[[Bestand:WMF Strategic Plan Survey.svg|{{largethumb}}|Resultaat van onderzoek van de Wikimedia Foundation naar enkele kenmerken van bewerkers van Wikipedia.]]
Wikipedia wordt bewerkt door vrijwilligers en heeft een open structuur. In principe kan iedereen daardoor meewerken aan de encyclopedie. In de praktijk blijkt er echter geen sprake van een volledige afspiegeling van de maatschappij. Zo komt uit onderzoek van de Wikimedia Foundation naar enkele kenmerken van bewerkers van Wikipedia naar voren dat de meerderheid van de bewerkers mannelijk is en geen partner en kinderen heeft. Ongeveer de helft valt in de leeftijd tussen 18 en 30 jaar oud, terwijl de groep jonger dan 18 zo'n 25% bedraagt.sdqfqsdfsdqf
Het dominante profiel van de bewerkers heeft - algemeen gesproken - gevolgen voor het soort en aantal artikelen en daarnaast ook voor de inhoud van artikelen, wat [[Dale Hoiberg]], voormalig hoofdredacteur van de ''[[Encyclopædia Britannica]]'', een [[systematische fout]] of ''bias'' noemt. In vergelijking met traditionele encyclopedieën is er dan ook meer aandacht voor [[sporter]]s, [[informatica]] en [[popcultuur]], terwijl onderwerpen als [[natuurwetenschap]], [[taal]], [[kunst]] en [[Afrika]] soms ondervertegenwoordigd zijn. Zo was bijvoorbeeld [[:en:Calvin and Hobbes|het artikel over de stripfiguren Casper en Hobbes]] op de [[Engelstalige Wikipedia]] een tijdlang uitgebreider dan [[:en:William Shakespeare|dat over William Shakespeare]]. ''[[The Guardian (krant)|The Guardian]]'' gaf in 2014 aan dat een artikel op de Engelstalige Wikipedia met een [[:en:List of pornographic actresses by decade|lijst van porno-actrices]] meer voetnoten kende dan dat met een [[:en:List of women writers|lijst van schrijfsters]].<ref>[https://www.theguardian.com/commentisfree/2014/aug/07/guardian-view-wikipedia-evolving-truth The Guardian view on Wikipedia: evolving truth], ''[[The Guardian (krant)|The Guardian]]'', 7 augustus 2014</ref> Dit werd al vroeg onderkend, zoals bleek uit projecten als [[:en:Wikipedia:CROSSBOW|CROSSBOW]] en het [[Wikipedia:Wikiproject/Systematische bias|wikiproject systematische bias]], die echter niet van lange duur waren.
[[Bestand:User - demography.svg|{{largethumb}}|[[Demografie]] per Wikipedia]]
=== Negatieve economische waarde en gevolgen voor traditionele encyclopedieën ===
In ''[[Het Financieele Dagblad]]'' verscheen in 2016 een artikel waarin werd gesteld dat Wikipedia negatief bijdraagt aan de [[economische groei]].<ref group="noot">"Het is een gratis dienst, heeft geen prijs en voegt dus niets toe in de vorm van meetbare productie. Gratis is niets waard volgens de systematiek van het [[bruto binnenlands product]]. Daarentegen zal de opkomst van Wikipedia ten koste zijn gegaan van de omzet van naslagwerken. Een daling van de omzet en daarmee dus negatieve groei", aldus Lukas Daalder in het FD van 29 februari 2016.</ref><ref>[http://fd.nlfdqsdfqsdfhttp:/beurs/1141246/wikipedia-remt-de-groei ''Wikipedia remt de groei''], door Lukas Daalder in ''Het Financieele Dagblad'', 29 februari 2016www. Geraadpleegd op 29 februari 2016nature.<com/nature/peerreview/ref> Wikipedia werd al eerder gezien als een oneerlijke concurrent voor traditionele encyclopedieëndebate/nature04992.html [[Nicholas| Carr]]work viel in ''The amorality of= [[Web 2.0Nature]]'' (2005, ''Web 2.0 is amoreel'') websites met [[user-generated content|gebruikersbijdragen]] alsaccessdate=10 Wikipediaoktober aan, omdat ze beroepsschrijvers (die volgens hem superieur zijn) het brood uit de mond kunnen stoten, want "gratis wint altijd van kwaliteit". Carr schreef: "De geestdriftige visioenen van Web 2.0 gaan er stilzwijgend van uit dat de amateur de overhand krijgt. Maar ik kan me niets angstaanjagenders voorstellen".2006}}</ref>{{Citeer web| title = The amorality of Web 2.0
| url = http://www.roughtype.com/archives/2005/10/the_amorality_o.php | date=3 oktober 2005
| work = Rough Type | accessdate=15 juli 2006 | lang=en}}</ref> Anderen bestrijden dat Wikipedia of iets dergelijks de traditionele publicaties volledig gaat verdringen. [[Chris Anderson (auteur)|Chris Anderson]], hoofdredacteur van ''[[Wired|Wired Magazine]]'', beweerde in het natuurwetenschappelijke tijdschrift ''[[Nature]]'' dat Wikipedia met haar gebruik van groepsverstand (''wisdom of crowds'') de [[Wetenschappelijk tijdschrift|wetenschappelijke toptijdschriften]] niet zal vervangen, vanwege de andere rol en strenge procedures voor [[peerreview|collegiale toetsing]] van die tijdschriften.<ref>{{en}}{{Citeer web| title = Technical solutions: Wisdom of the crowds | url = http://www.nature.com/nature/peerreview/debate/nature04992.html | work = [[Nature]] | accessdate=10 oktober 2006}}</ref>
=== Inhoudelijke censuur ===
=== Engelstalige Wikipedia ===
In 2005 publiceerde ''Nature'' de resultaten van een vergelijkend onderzoek naar de kwaliteit van artikelen in de Engelse Wikipedia (WP) en de ''[[Encyclopædia Britannica]]'' (EB).<ref>{{en}} [http://www.nature.com/nature/journal/v438/n7070/full/438900a.html Nature 438 (2012), p. 900-901]</ref> Universitaire deskundigen bogen zich over natuurwetenschappelijke teksten, zonder te weten uit welke encyclopedie ze kwamen. In 42 paren van overeenkomstige artikelen uit beide encyclopedieën vonden ze zowel in WP als in EB totaal acht ernstige fouten. Gemiddeld bevatte een WP-artikel vier en een EB-artikel drie foutjes, weglatingen of misleidende beweringen. ''Nature'' concludeerde dat hoewel de schrijfstijl van de ''Britannica'' veel beter was, de Wikipedia op natuurwetenschappelijk gebied bijna net zo goed was als de ''Britannica''. Orlowski formuleerde het als volgt: de kwaliteit van informatie in deze artikelen was in Wikipedia daarmee ''31 procent minder'' dan in de ''Britannica''.<ref>{{Citeer web |url=http://www.theregister.co.uk/2005/12/16/wikipedia_britannica_science_comparison/ |titel=Wikipedia science 31% more cronky than Britannica's |datum=16 december 2005 |author=Andrew Orlowski |publisher=[[The Register]] |bezochtdatum=1 oktober 2010|taal=en}}</ref> Het betrof hier een betrekkelijk kleine selectie van artikelen over exacte wetenschappen en techniek en veel van de aangetroffen 'fouten' betroffen meningsverschillen tussen de onderzoekers van ''Nature'' en de redacteuren van de ''Britannica'' over welke feiten vermeld zouden moeten worden in een encyclopedie.<ref>{{Citeer web |url=http://www.theregister.co.uk/2006/03/23/britannica_wikipedia_nature_study |titel=Nature mag cooked Wikipedia study, Britannica hits back at junk science |datum=23 maart 2006 |auteur= Andrew Orlowski|publisher=[[The Register]] |bezochtdatum=1 oktober 2010|taal=en}}</ref> In maart 2006 publiceerde de ''Encyclopædia Britannica'' onder de titel "Fatally Flawed" een weerlegging van de onderzoeksresultaten van Nature.<ref>{{Citeer web |url=http://corporate.britannica.com/britannica_nature_response.pdf |titel=Fatally Flawed. Refuting the recent study on encyclopedic accuracy by the journal Nature |datum=maart 2006 |publisher=''[[Encyclopædia Britannica]]'' |bezochtdatum=6 oktober 2016|taal=en}}</ref>sdqfqsdf
== Afgeleide sites ==
=== Spiegelsites ===
Inmiddels bestaan er op het internet een aantal [[Klonen (biologie)|klonen]] – ook wel ''mirrors'' of spiegelsites genoemd – van Wikipedia. Dit zijn [[website]]s die de inhoud van Wikipedia-artikelen of een deel hiervan (vrijwel) letterlijk overnemen. Enkele bekende voorbeelden zijn [[DBpedia]], [[Wikiwand]] en (specifiek in het Nederlands) [[Encyclo.nl]]. Ook sommige teksten op [[WordPress.com]] zijn min of meer letterlijk afkomstig van Wikipedia. Daarnaast wordt veel van de vrij beschikbare inhoud van Wikipedia door allerlei individuele sites overgenomen en hergebruikt, al dan niet in de vorm van letterlijk gekopieerde tekstpassages. Regelmatig laten deze sites na om de bron van deze informatie correct weer te geven, waardoor de vereiste auteursrechtelijke kennisgevingen niet gerealiseerd worden.
Een belangrijk neveneffect van dergelijke "kloonwebsites" en andere sites die zich primair op Wikipedia baseren is dat ze ervoor zorgen dat informatie op het internet steeds eenzijdiger wordt. Het is inmiddels geen zeldzaamheid dat vijf van de eerste tien zoekresultaten op [[Google]] allemaal hetzelfde artikel bevatten, op verschillende sites. Foutieve informatie kan op deze manier snel over het internet worden verspreid. Critici van Wikipedia zien dit als een zorgelijke ontwikkeling.
{{Navigatie Wikimedia}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Wikipedia-article.ogg|11885157}}
F+ck
[[Categorie:Encyclopedie Wikipedia| ]]
[[Categorie:Wikimedia]]
[[Categorie:Vrijwilligerswerk]]
| 