Wikipedia

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
kGeen bewerkingssamenvatting
Aparte koppen "Koloniën", "Sociale ontw", "Economische ontw"
Regel 36:
| Volkslied=[[Wien Neêrlands bloed]]
| Talen=''[[Nederlands|Nederduits]]'', [[Frans]], [[Nedersaksisch]], [[Limburgs]], [[Luxemburgs]], [[Westerlauwers Fries|Fries]], [[Duits]]
| Religie=[[Rooms-Katholieke Kerk|Rooms-katholiek]], [[protestants]]
| Noten=
}}
Regel 43:
{{Zijbalk geschiedenis van de Nederlanden}}
 
Het '''Verenigd Koninkrijk der Nederlanden''' was een historische staat die [[België (hoofdbetekenis)|België]] en [[Nederland]] omvatte van 1815 tot 1830, en die ook in een [[personele unie]] met het [[groothertogdom Luxemburg (1815-1890)|groothertogdom Luxemburg]] stond. Het woord "verenigd" is achteraf toegevoegd door historici, om het onderscheid te maken met het hedendaagse [[Koninkrijk der Nederlanden]].
 
== Ontstaan ==
Regel 51:
 
== Grondgebied ==
[[Bestand:1815-VerenigdKoninkrijkNederlanden.svg|thumb|250px|De provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, van de territoriale eenmaking (1816) tot het uiteenvallen (1830). Met het groothertogdom Luxemburg bestond een politieke en personele unie.]]
[[Bestand:Het Koninkrijk der Nederlanden (1816).jpg|thumb|250px|De provinciale indeling in 1816. De westgrenzen van [[Luik (provincie)|Luik]], [[Namen (provincie)|Namen]] en [[Luxemburg (provincie)|Luxemburg]] wijzigden na 1839.]]
De landsgrenzen werden vastgelegd in 1815, maar pas in 1817 waren alle grensbetwistingen (met de [[koninkrijk Pruisen|Pruisische]] [[Rijnprovincie]]) opgelost. Krachtens de grondwet was het koninkrijk opgebouwd uit 17 provincies:
{|
Regel 78 ⟶ 76:
 
Het voormalige [[hertogdom Luxemburg]] werd in 1815 een zelfstandige staat binnen de [[Duitse Bond]], maar werd ''de facto'' bestuurd als een achttiende provincie. Het was namelijk onlosmakelijk verbonden met het koninkrijk, enerzijds door een politieke unie – ook Luxemburg was vertegenwoordigd in de [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden|Staten-Generaal]] – anderzijds door een [[personele unie]] – de koning van de Nederlanden was tegelijkertijd de [[groothertog]] van Luxemburg.
 
Tijdens de [[Franse revolutionaire en napoleontische oorlogen|napoleontische oorlogen]] had [[Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland|Groot-Brittannië]] alle Nederlandse koloniën preventief bezet. In de zomer van 1814 gaf het de meeste weer terug: [[Nederlands-Indië]], [[Suriname (kolonie)|Suriname]] en de [[Curaçao en Onderhorigheden|Nederlandse Antillen]]. Het hield enkel vast aan [[Ceylon (VOC-gebied)|Ceylon]], de [[Kaapkolonie]] en de overige delen van [[Nederlands-Guiana]].▼
 
Het plaatsje [[Kelmis]], met zijn belangrijke groeve voor [[smithsoniet|zinkspaat]], gold als een Nederlands-Pruisisch [[condominium (staatsvorm)|condominium]] genaamd "[[Neutraal Moresnet]]". Beide landen stelden commissarissen aan om hier soevereiniteit uit te oefenen.
 
Het hoogstgelegen punt van het Verenigd Koninkrijk was de [[Baraque Michel]] (674 m [[Tweede Algemene Waterpassing|TAW]]).
 
<gallery>
1815-VerenigdKoninkrijkNederlanden.svg|Kaart van de provincies
TMK vierlandenpunt.jpg|Het ministaatje Neutraal-Moresnet
</gallery>
 
== Koloniën ==
 
▲Tijdens de [[Franse revolutionaire en napoleontische oorlogen|napoleontische oorlogen]] had [[Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland|Groot-Brittannië]] alle Nederlandse koloniën preventief bezet. In de zomer van 1814 gaf het de meeste weer terug: [[Nederlands-Indië]], [[Suriname (kolonie)|Suriname]] en de [[Curaçao en Onderhorigheden|Nederlandse Antillen]]. Het hield enkel vast aan [[Ceylon (VOC-gebied)|Ceylon]], de [[Kaapkolonie]] en de overige delen van [[Nederlands-Guiana]].
 
In 1822 richtte koning Willem de ''[[Generale Maatschappij|Algemeene Nederlandsche Maatschappij ter Begunstiging van de Volksvlijt]]'' op. Deze maatschappij had als doel de groei van de welvaart in het Zuiden te stimuleren. In 1825 richtte de koning, met kapitaal uit beide landsdelen en uit eigen portemonnee, de [[Nederlandsche Handel-Maatschappij]] op, ter bevordering van de handel op de koloniën. Vlak daarop brak de bloederige [[Java-oorlog]] uit. Daarna werd in [[Nederlands-Indië]] het [[cultuurstelsel]] ingevoerd, waarbij voortaan één vijfde van de oogsten aan de Nederlandse overheid viel.▼
 
== Bestuur ==
Regel 90 ⟶ 97:
De koning drong erop aan dat het [[Nederlands]] de algemene bestuurstaal was, maar in de politiek was het [[Frans]] gangbaar. Alle Zuiderlingen in de [[Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden|Staten-Generaal]] spraken Frans, en dit werd ook verstaan door de Noorderlingen. Om beter verstaan te worden door de [[Vlaanderen|Vlaamse]] en vooral [[Wallonië|Waalse]] collega's, spraken de Noorderlingen ook zelf soms Frans, hetgeen ze schertsend ''défendre les intérêts nationaux en langue étrangère'' (De nationale belangen verdedigen in een vreemde taal) noemden.
 
<gallery>
Ruim 60% van de totale bevolking woonde in het Zuiden. Van de hoge ambtenaren en de officieren was evenwel de meerderheid afkomstig uit het Noorden.
Willem I in kroningsmantel.jpg|Koning Willem I
Ancien Palais Royal-cropped.jpg|Het [[Koninklijk Paleis van Brussel]] werd begonnen door Willem I
</gallery>
 
== Economische en socialeSociale ontwikkelingen ==▼
In het begin kreeg vooral het Noorden te maken met veel werkloosheid en armoede, ten gevolge van een toevloed aan Britse goederen. Eén op de negen mensen leefde er van een soort bijstand, nauwelijks genoeg om van te overleven. VerzwakteArbeiders arbeidersuit deze groep werden vervangen door frisse, geschoolde werknemers uit het buitenland, wat het werkloosheidscijfer verder opjoegomhoog dreef. Via een nieuwe instelling, de [[Maatschappij van Weldadigheid]], werden [[weeshuis|weeshuizen]] opgericht. In nieuwe [[veenkolonie|veenkoloniën]] in [[Drenthe]] konden duizenden verpauperde mensen onder barre omstandigheden aan het werk. Dankzij de hereniging van de Nederlanden werd de zware schuldenlast van het Noorden verlicht.▼
 
Het Zuiden was financieel stabiel, maar was verplicht ommoest de grote schuldenlastschulden van het Noorden mee te dragenafbetalen. Anderzijds profiteerde het mee van de opbrengsten en afzetmogelijkheden in de [[Nederlandse koloniën]]. Toch had ook het Zuiden te maken met grote verschillen tussen rijk en arm. De grote winsten in de handel en nijverheid werden meteen weer geïnvesteerd of verdwenen in de zakken van de directeurendirecteurs. Eén zevende van de bevolking leefde er in grote armoede. Het grootste obstakel voor de ontwikkeling van het Zuiden was het onderwijs, dat enkel toegankelijk was voor de elite. De overheid richtte staatsscholen op, en damde zo de [[analfabetisme|ongeletterdheid]] in.▼
▲== Economische en sociale ontwikkelingen ==
▲In het begin kreeg vooral het Noorden te maken met veel werkloosheid en armoede, ten gevolge van een toevloed aan Britse goederen. Eén op de negen mensen leefde er van een soort bijstand, nauwelijks genoeg om van te overleven. Verzwakte arbeiders werden vervangen door frisse, geschoolde werknemers uit het buitenland, wat het werkloosheidscijfer verder opjoeg. Via een nieuwe instelling, de [[Maatschappij van Weldadigheid]], werden [[weeshuis|weeshuizen]] opgericht. In nieuwe [[veenkolonie|veenkoloniën]] in [[Drenthe]] konden duizenden verpauperde mensen onder barre omstandigheden aan het werk.
 
== Economische ontwikkelingen ==
▲Het Zuiden was financieel stabiel, maar was verplicht om de grote schuldenlast van het Noorden mee te dragen. Anderzijds profiteerde het mee van de opbrengsten en afzetmogelijkheden in de [[Nederlandse koloniën]]. Toch had ook het Zuiden te maken met grote verschillen tussen rijk en arm. De grote winsten in de handel en nijverheid werden geïnvesteerd of verdwenen in de zakken van de directeuren. Eén zevende van de bevolking leefde er in grote armoede.
 
Met succes werden vele initiatieven genomenondernomen om de handel te bevorderen. Nieuwe in- en uitvoertarieven werden vastgelegd. DeOm koningde richtteeenheid hettussen [[Amortisatiesyndicaat]]de op,regio's waarmeete hij – naar eigen goeddunkenbevorderen, want hij hield het buitenvoerde de controle van de Staten-Generaal – economische projecten financierde. Vooral inkoning het Zuiden was de industrie in opmars (o.a. [[steenkool|kolen]],metrisch [[gietijzer|ijzerstelsel]] enopnieuw [[vlas (gewas)|vlas]])in. DeEen gemoderniseerdeuitgebreid [[havennetwerk van Antwerpen]]verharde exporteerdelandwegen [[lakenindustrie|laken]],werd [[wapenhandel|wapens]]aangelegd, ijzerwarenmaar enook importeerdenieuwe [[wol]]waterwegen enzoals [[katoen]]. De handelsvloot van Antwerpen groeide aan tot 117 schepen. Het Noorden kende zijn primeur dankzij oud-officierhet [[Paul vanNoordhollandsch VlissingenKanaal]], die eenhet [[stoombootKanaal Charleroi-Brussel]] introduceerdeen voorde [[veerboot|veerdienstenZuid-Willemsvaart]]. MetHet Engelse hulp richtte hij bovendien de machinefabriekuitgestrekte [[FijenoordHaarlemmermeer]] opwerd drooggelegd.
 
Vooral in het Zuiden was de industrie in opmars (o.a. [[steenkool|kolen]], [[gietijzer|ijzer]] en [[vlas (gewas)|vlas]]). De gemoderniseerde [[haven van Antwerpen]] exporteerde [[lakenindustrie|laken]], [[wapenhandel|wapens]], ijzerwaren en importeerde [[wol]] en [[katoen]]. De handelsvloot van Antwerpen groeide aan tot 117 schepen. Het Noorden kende zijn primeur dankzij oud-officier [[Paul van Vlissingen]], die een [[stoomboot]] introduceerde voor [[veerboot|veerdiensten]]. Met Engelse hulp richtte hij bovendien de machinefabriek bij [[Fijenoord]] op.
Het was een tijd van grootschalige modernisering. Een uitgebreid netwerk van verharde landwegen werd aangelegd. Nieuwe waterwegen zoals het [[Noordhollandsch Kanaal]], het [[Kanaal Charleroi-Brussel]] en de [[Zuid-Willemsvaart]] vergemakkelijkten het goederentransport. Het uitgestrekte [[Haarlemmermeer]] werd drooggelegd. Het onderwijs damde de [[analfabetisme|ongeletterdheid]] in, die vooral in het Zuiden bestond. Om meer eenheid te brengen, voerde de koning het [[metrisch stelsel]] opnieuw in. Door al deze initiatieven nam de welvaart toe. Voorts profiteerde het Noorden van de verlichting van de staatsschuld.
 
De koning stichtte het [[Amortisatiesyndicaat]], waarmee hij – naar eigen goeddunken, want hij hield het buiten de controle van de Staten-Generaal – economische projecten financierde. In 1822 richtte hij ook een ''[[Generale Maatschappij|Algemeene Nederlandsche Maatschappij ter Begunstiging van de Volksvlijt]]'' op. Deze maatschappij had als doel de groei van de welvaart in het Zuiden te stimuleren.
▲In 1822 richtte koning Willem de ''[[Generale Maatschappij|Algemeene Nederlandsche Maatschappij ter Begunstiging van de Volksvlijt]]'' op. Deze maatschappij had als doel de groei van de welvaart in het Zuiden te stimuleren. In 1825 richtte de koning, met kapitaal uit beide landsdelen en uit eigen portemonnee, de [[Nederlandsche Handel-Maatschappij]] op, ter bevordering van de handel op de koloniën. Vlak daarop brak de bloederige [[Java-oorlog]] uit. Daarna werd in [[Nederlands-Indië]] het [[cultuurstelsel]] ingevoerd, waarbij voortaan één vijfde van de oogsten aan de Nederlandse overheid viel.
 
== Aanleidingen voor de scheiding ==
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Verenigd_Koninkrijk_der_Nederlanden"