Polysynthetische taal: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Spelling "Peter Stephen Du Ponceau" naar EN:WP |
k sp. "porte-manteau" |
||
Regel 1:
Een '''polysynthetische taal''' is een taal die in zeer hoge mate [[synthetische taal|synthetisch]] is. Dit houdt niet alleen in dat er zeer veel [[gebonden morfeem|gebonden morfemen]] ([[affix]]en) zijn, maar ook dat deze morfemen meer dan één betekenis kunnen vertegenwoordigen, de zogeheten [[
De term "polysynthetisch" werd voor het eerst gebruikt door [[Peter Stephen Du Ponceau]] om de oorspronkelijke talen van [[Noord-Amerika]] te beschrijven.
Regel 12:
==== Affixale polysynthese ====
In affixaal-polysynthetische talen wordt alleen gebruikgemaakt van gebonden morfemen, waarvan de betekenis overeenkomt met die van afzonderlijke woorden in [[analytische taal|analytische talen]]. Deze gebonden morfemen worden [[productiviteit (taalkunde)|productief]] gebruikt. Ze verwijzen naar elementaire zaken als lichaamsdelen, [[realia (vertalen)|realia]] van de bijbehorende cultuur of bepaalde landschappelijke kenmerken. [[Deixis]] en andere ruimte-/tijdrelaties worden in affixaal-polysynthetische talen eveneens uitgedrukt door middel van gebonden morfemen.
Regel 22 ⟶ 21:
==== Compositionele polysynthese ====
In compositioneel-polysynthetische talen kan een woord meer dan één [[vrij morfeem]] bevatten, waardoor met behulp van incorporatie van zelfstandige naamwoorden en werkwoordserialisering extreem lange [[neologisme]]n kunnen worden gevormd. Deze talen kennen evenveel gebonden affixen als de affixaal-polysynthetische, al is de functie van deze affixen hier minder relevant. Deze talen evolueren iets gemakkelijker richting een analytischer structuur doordat de ongebonden morfemen veranderen in lexemen (zie ook [[syncretisme (taalkunde)|syncretisme]]). Anderzijds is hun polysynthetische structuur duidelijker te herkennen.
Voorbeelden van compositioneel-polysynthetische talen zijn het [[Aino (taal)|Aino]], [[Sora (taal)|Sora]], [[Tsjoektsjisch]], [[Tonkawa (taal)|Tonkawa]] en de meeste [[Amazonetaal|Amazonetalen]].
Het is waarschijnlijk dat de compositioneel-polysynthetische het oudst zijn en dat de affixaal-polysynthetische talen zich later hieruit hebben ontwikkeld doordat er een soort van [[univerbatie]] plaatsvond; de van oudsher vrije morfemen werden omgevormd tot gebonden affixen. Dit verklaart tevens waarom de compositioneel-polysynthetische talen de grootste geografische spreiding kennen; toen de [[Europese kolonisatie]] van [[Noord-Amerika]] in de 15e eeuw begon, waren alle affixaal-polysynthetische talen geconcentreerd in de buurt van de [[Pacific Rim (geografie)|Pacific Rim]].
| |||