|
==Aanleg==
[[FileBestand:Beijing city wall map vectorized.svg|thumb|300px250px|Oud stadsplan. Het plein beslaat de ruimte tussen Tienanmen en Zhengyangmen]]
De reusachtige dimensies van het plein dateren van na de stichting van de [[Volksrepubliek China]] in 1949. Bij de toenmalige werkzaamheden ging een deel van het oude stadshart tegen de vlakte. De Zhonghuamen (''poort van China''), die voordien op het midden van het plein stond, werd in 1954 afgebroken. Na de dood van [[Mao Zedong]] werd op dezelfde plaats een mausoleum voor hem gebouwd.
==Gebouwen==
===Poort van de Hemelse Vrede===
Tiananmen ([[Poort van de Hemelse Vrede]]), dat nu het staatssymbool van de [[Volksrepubliek]] is, dateert uit 1417 en heette toen de Poort van het Keizerrijk. De poort gaf toegang tot de erachter gelegen [[Keizerlijke Stad]], waarbinnen de [[Verboden Stad]] gelegen wasligt met het vroegereoude keizerlijk paleis en het [[Zhongnanhai]], een oude paleistuin en tegenwoordig een partij- en regeringscomplex. De poort was van hout en brandde tot twee keer toe af. Na de brandschade in 1465 werd de poort van steen gemaakt. De tweede keer werd de poort herbouwd in 1651. <br />Hier proclameerde [[Mao Zedong]] op 1 oktober 1949 de [[Volksrepubliek China]].
Hier proclameerde Mao op 1 oktober 1949 de [[Volksrepubliek China]].
Op de voorkant, boven de poortdoorgang, hangt het portret van voorzitter Mao. Het werd op [[7 juli]] [[1949]] aangebracht om de overwinning te vieren in de [[Tweede Chinees-Japanse Oorlog]]. Elk jaar op 1 oktober wordt het vernieuwd, vanwege de [[smog]]. Dit gebeurt sinds 1977 door telkens dezelfde schilder, [[Ge Xiaoguang]]. Af en toe wordt het portret beklad omwille van de symboolwaarde. Het meest beruchte incident vond plaats tijdens de [[Tiananmenprotest|demonstraties van 1989]]: drie dissidente kunststudenten bekogelden het portret met eieren gevuld met verf.<ref>[http://vorige.nrc.nl/buitenland/article1656846.ece/De_besmeurder__van_Mao_komt_vrij De ‘besmeurder’ van Mao komt vrij], nrc.nl, 22 februari 2006</ref> Ze werden opgepakt en veroordeeld. Twee van hen, Yu Zijian en Lu Decheng, 'bekenden' hun fout en werden op vrije voeten gesteld. Yu Dongyue deed dit niet en zou zeventien jaar in gevangenschap doorbrengen. ▼
▲Op de voorkant, boven de poortdoorgang, hangt het portret van voorzitter Mao. Het werd op [[7 juli ]] [[1949 ]] aangebracht om de overwinning te vieren in de [[Tweede Chinees-Japanse Oorlog]]. Elk jaar op 1 oktober wordt het vernieuwd, vanwege de [[smog]]. Dit gebeurt sinds 1977 door telkens dezelfde schilder, [[Ge Xiaoguang]]. Af en toe wordt hetdit portret beklad omwille van de symboolwaarde. Het meest beruchte incident vond plaats tijdens de [[Tiananmenprotest|demonstraties van 1989]]: drie dissidente kunststudenten bekogelden het portret met eieren gevuld met verf.<ref>[http://vorige.nrc.nl/buitenland/article1656846.ece/De_besmeurder__van_Mao_komt_vrij De ‘besmeurder’ van Mao komt vrij], nrc.nl, 22 februari 2006</ref> Ze werden opgepakt en veroordeeld. Twee van hen, Yu Zijian en Lu Decheng, 'bekenden' hun fout en werden op vrije voeten gesteld. Yu Dongyue deed dit niet en zoubracht zeventien17 jaar in gevangenschapde doorbrengengevangenis door. <ref>{{en}} USA Today [https://eu.usatoday.com/story/news/nation/2013/07/17/ex-chinese-dissident-missing-in-indiana/2524089/ Ex-Chinese dissident Yu Dongyue safe in Indiana, 17 juli 2013], geraadpleegd op 18 januari 2019</ref>
===Mausoleum en obelisk===
In het midden van het plein staat het [[mausoleum]] waar Mao Zedong sinds 1976 opgebaard ligt. Bezoekers staan op het plein in een lange rij die langzaam vooruit schuifelt. Eenmaal binnen schuifelt de rij voorbij de kist, stilstaan mag niet. Veel Chinezen willen het mausoleum ten minste eenmaal in hun leven bezoeken.
Tegenover het mausoleum staat een granieten [[Obelisk (bouwkunst)|obelisk]]. Dit is het ''Monument voor de Volkshelden''. Het werd op 1 mei 1958 opgedragen aan de soldaten die sneuvelden tijdens de Revolutie. Onderlangs wordt de geschiedenis van de Chinese Revolutie afgebeeld van de eerste [[Opiumoorlog]] (1839-1842) tot de oprichting van de Volksrepubliek China. Aan één kant staat een inscriptie van Mao: 'Eeuwige roem aan de Volkshelden', aan de andere zijde een tekst van [[Zhou Enlai]]. De obelisk is 37 meter hoog en weegt 70 ton.{{Bron?||2012|10|16}}
===Grote Hal van het Volk===
{{zie hoofdartikel|Grote Volkszaal}}
Aan de westkant van het plein staat de [[Grote Volkszaal]]. Het gebouw is 310 meter breed en heeft over bijna de gehele lengte zuilen. Bovengenoemde obiliskobelisk staat er midden voor. In deze Hal bevindt zich het [[Nationaal Volkscongres|Chinese parlement]] en de departementen. Er kunnen vergaderingen worden gehouden met 10.000 deelnemers. Aan een banket kunnen 5000 mensen aanzitten.
===Station===
<gallery heights="125px" widths="175px">
Bestand:Tiananmenpoort.JPG|Poort van de Hemelse Vrede (Tiananmen)
Bestand:BeijingTiananmenSquare.jpg|Tiananmen-plein met obelisk en het mausoleum van Mao
Bestand:Poort van de Hemelse Vrede.JPG|De zuidelijke Zhengyangmenpoort
Bestand:Velký_sál_lidu,_Peking.jpg|Grote Hal van het Volk
Bestand:Procession of the Imperial Court to the Palace.jpg|Processie door de verdwenen Keizerlijke Poort
</gallery>
===1919: studentenprotest===
Op [[4 mei]] [[1919]] verzamelde zich hier een grote massa studenten voor de Poort van de Hemelse Vrede. Ze stelden het [[Westerse]] en [[Japan]]se [[imperialisme]] aan de kaak maar ook de [[corruptie]] van de eigen heersende elite. Hun eis van modernisering en democratie zou een blijvende inspiratie uitoefenen doorheen de 20e eeuw. Men ging spreken over de [[4 mei-beweging]].
===1949: uitroeping van de volksrepubliek===
===1976: manifestatie===
Een grootscheepse manifestatie vond plaats op [[5 april]] [[1976]]. De mensen waren bijeengekomen voor om de dood van [[Zhou Enlai]] te herdenken,. maarZij keerden zich tegen de [[totalitarisme|totalitaire]] [[tiran]]nie van Mao. De Grote Roerganger lagdie toen op sterven lag. 's Nachts werden de enkele duizenden manifestanten die nog aanwezig waren, gewapenderhand verdreven. Zestig van hen werden onthoofd in de Grote Volkshal.<ref>{{aut|Jan Wong}} (2008) [1995], ''Red China Blues. Mijn lange mars van Mao tot nu'', blzp. 165–171</ref> Het neerslaan van de protesten werd mee beslist door Mao's vrouw [[Jiang Qing]]. Ze greep de gebeurtenissen aan om premier [[Deng Xiaoping]] onder huisarrest te plaatsen.
===1979: Pekinese Lente===
===1989: Tiananmenprotest===
[[FileBestand:蒲志強19890510.jpg|thumb|Betoger voor [[vrije meningsuiting]] (1989)]]
{{Zie hoofdartikel|Tiananmenprotest}}
Het plein kwam internationaal in het nieuws toen op [[4 juni]] [[1989]] een studentenprotest, waaraan naar schatting een miljoen studenten en burgers deelnamen, bloedig werd neergeslagen. Daarbij kwamen drieduizendbijna 3000 mensen om het leven. Het was het eerste massale protest tegen de [[Communistische Partij van China]] en zijn instellingen na het einde van de [[Culturele Revolutie]].
De protesten ontstonden na het overlijden in april [[1989]] van [[Hu Yaobang]], de hervormingsgezinde secretaris-generaal van de communistische partij. Hu Yaobang was al in [[1987]] afgezet omdat hij te lankmoedig was opgetreden tegen studentenprotesten in [[1986]]. De hele maand mei hielden de studenten het plein bezet, waarop zelfs een replica van het Amerikaanse [[Vrijheidsbeeld (New York)|Vrijheidsbeeld]] werd geplaatst. In de nacht van 3 op 4 juni verpletterde het leger[[Volksbevrijdingsleger]] met tanks in opdracht van [[Deng Xiaoping]] een onbekend aantal demonstranten. De schattingen over het aantal doden lopen uiteen van 400-800 (Amerikaanse [[Central Intelligence Agency]]) tot 2600 ([[Chinese Rode Kruis]]).
===2013: aanslag===
{{Zie hoofdartikel|Aanval op het Plein van de Hemelse Vrede}}
In 2013 vielen op het plein vijf doden en enkele tientallen38 gewonden bij wat waarschijnlijk een [[aanslag (misdrijf)|aanslag]] was, uitgevoerd door met een auto op een menigte in te rijden.<ref>Knack [https://www.knack.be/nieuws/wereld/5-doden-na-mysterieus-ongeluk-op-tiananmenplein/article-normal-113450.html 5 doden na mysterieus ongeluk op Tiananmenplein, 29 okotber 2013], geraadpleegd op 18 januari 2019</ref> In 2014 werden drie mannen, waarvan twee [[Oeigoeren]], ter dood veroordeeld voor deze aanslag door een Chinese rechtbank in de westelijke stad [[Urumqi]].<ref>NRC [https://www.nrc.nl/nieuws/2014/06/16/china-doodstraf-voor-actie-op-tiananmen-plein-1389305-a963376?utm_source=NRC&utm_medium=banner&utm_campaign=Paywall Doodstraf voor actie op Tiananmen-plein, 16 juni 2014], geraadpleegd op 18 januari 2019</ref>
{{Commonscatklein|Tiananmen Square}}
| 