Markt (Maastricht): verschil tussen versies

| locatie = [[Maastricht]]

| stadsdeel =

| begin =

| eind =

| portaal = Maastricht

}}

 

[[Bestand:Markt1649.jpg|{{largethumb}}|De Markt in 1649 met Lakenhal, stadsmuur en Gevangenenpoort]]

[[Bestand:Van af het Observatorium der Hogere Burger School - Maastricht - 20147440 - RCE.jpg|{{largethumb}}|Zicht op de Markt vanaf het observatorium van de (gesloopte) Hogere Burger School op het Dominicanenkerkplein, vóór 1900]]

 

 

 

In 1695 werd aan de zuidzijde van de stadhuistrap een [[schandpaal]] geplaatst, waaraan mannen die iets misdaan hadden aan de kaak werden gesteld. Voor vrouwen die de wet hadden overtreden werd aan de noordzijde een "draeyhuysken", een draaibare houten kooi, geplaatst. Op de Markt werden ook executies van ter dood veroordeelden uitgevoerd, voor het laatst in 1860.

De meeste huizen aan de Markt zijn in de 17e en 18e eeuw gebouwd. In veel gevallen betrof het '[[Verstening (bouwkunde)|verstening]]' van bestaande middeleeuwse huizen. Voorbeelden zijn de hoekpanden Markt-[[Hoenderstraat (Maastricht)|Hoenderstraat]] en Markt-Heilige Geest, waar de stenen invulling van het [[Vakwerk (wandconstructie)|vakwerkbouwskelet]] in beide gevallen duidelijk zichtbaar is. Veel huizen rondom de Markt vallen op door monumentale, (deels) [[Blauwe hardsteen|hardstenen]] gevels en hoge daken.

 

De Markt veranderde in 1930 drastisch van aanzicht door de bouw van de [[Wilhelminabrug (Maastricht)|Wilhelminabrug]]. Om het verkeer vanaf de nieuwe brug te laten doorstromen, sloopte men de bebouwing tussen de Markt en de [[Maas]], waardoor twee straten en drie bouwblokken compleet werden weggevaagd. Ter plekke van de verdwenen Kwadevliegenstraat en de Drieëmmerstraat werd een nieuwe, brede straat aangelegd, de Stadhuisstraat. Het gebied lag jarenlang braak.

 

Aan het eind van de twintigste eeuw stond de gemeente voor de keuze om de kantoren aan de Stadhuisstraat drastisch te renoveren of nieuwbouw te plegen. De behoefte om de stedebouwkundige fouten uit het verleden te herstellen en het gat in de oostelijke Marktwand te dichten, gecombineerd met de weerstand die de architectuur van de gebouwen opriep, gaf de doorslag en men besloot tot sloop en nieuwbouw. Van 2002 tot 2007 werd het grootschalige nieuwbouwcomplex [[Mosae Forum]] naar plannen van [[Jo Coenen]] en [[Bruno Albert]] gerealiseerd, waardoor het "Marktgat" thans deels is gedicht. In Mosae Forum zijn naast de gemeentekantoren een winkelcentrum en een grote ondergrondse parkeergarage opgenomen. Door de opheffing van de Stadhuisstraat moest de aanlanding van de Wilhelminabrug bij die gelegenheid worden gewijzigd, zodat het verkeer naar de [[Maasboulevard (Maastricht)|Maasboulevard]] in plaats van de Markt kon worden geleid. De Markt werd daarna [[autoluw]] ingericht, waarbij alle bovengrondse parkeerplaatsen verdwenen. Door de strategische aanplant van bomen werd het oorspronkelijke inrichtingsplan van Pieter Post alsnog uitgevoerd.

 

{{Zie ook|Zie ook [[Lijst van rijksmonumenten in Maastricht/Markt]]}}

 

 

 

Het complex [[Mosae Forum]], onderdeel van het Maas-Marktproject, is een voorbeeld van moderne architectuur, waarbij getracht is de nieuwbouw te laten aansluiten bij de monumentale omgeving. Het masterplan en het grijze, noordelijke bouwdeel zijn van de hand van de in Maastricht woonachtige architect [[Jo Coenen]]. Het lichtbruine, zuidelijke gebouw is ontworpen door de [[Luik (stad)|Luikse]] architect [[Bruno Albert]].

 

Aan de noordkant van de Markt, bij het begin van de Boschstraat, staat sinds 1904 het [[standbeeld]] van de Maastrichtse uitvinder van het [[lichtgas]], [[Jan Pieter Minckeleers]], met in zijn hand een eeuwig brandende toorts.<ref>Over de kosten van de gasrekening ontstond in 2011 commotie in de gemeenteraad, nadat de sponsor van de eeuwig brandende vlam zich had teruggetrokken. Een prijsvraag leverde het idee van een muntautomaat op, waarbij men door een kleine donatie de vlam in werking kan stellen.</ref> Het bronzen standbeeld van [[Bart van Hove (beeldhouwer)|Bart van Hove]] staat op een hoge, hardstenen sokkel met bronzen plaquettes. In 2006 werd het beeld enige tientallen meters zuidwaarts verplaatst. Aan de zuidkant van de Markt staat een hardstenen fontein met het standbeeld van het ''Mooswief'' van [[Charles Vos (Maastricht)|Charles Vos]] uit 1954. Het beeld brengt hommage aan de groentenvrouwen, die eertijds vanuit de dorpen rondom Maastricht hun waren op de markt kwamen aanbieden. Op de Markt bevindt zich verder een hardstenen [[waterpomp]] uit 1824 op een 17e-eeuwse sokkel.<ref>{{aut|Boetskens, F.}} (1983): ''Beeldig Maastricht'', p. 3. Uitgegeven in eigen beheer i.s.m. Instituutssecretariaat Vijverdal, Maastricht</ref>

 

 

=== Markten, winkels ===

Op de Markt vinden tweemaal per week [[markt (winkel)|warenmarkten]] plaats, te weten:

* de vrijdagmarkt: dit is de belangrijkste warenmarkt in Maastricht. De vrijdagmarkt is tot in de wijde omgeving van Maastricht bekend en trekt veel publiek uit het omringende buitenland (met name [[België|Belgen]]). De vismarkt is een bekend onderdeel van deze markt.

Op de Markt bevindt zich een grote concentratie van [[horeca]]gelegenheden, met name aan de noord- en zuidzijde van het plein. Aan de zuidzijde domineren de [[fastfood]]zaken; aan de noordkant bevinden zich enkele hotels. Veel cafés en restaurants hebben terrassen aan het plein. Een typisch Maastrichtse horecazaak die ook bij bezoekers grote bekendheid geniet, is friture Reitz ("''frietsje mèt zoervlèis''") tegenover het Mooswief aan de zuidkant van de Markt.

 

* De laatste [[Doodstraf in Nederland|terechtstelling in Nederland]] vond op 31 oktober 1860 op de Markt plaats. [[Johannes Nathan]] uit Sittard, veroordeeld wegens moord op zijn schoonmoeder, werd door [[scherprechter]] Dirk Jansen uit Amsterdam opgehangen.

* Al vóór de invoering van de [[euro]] kon er op de Maastrichtse markt met zowel [[Nederlandse gulden]]s als [[Belgische frank]]en worden betaald.

* Het Mooswief is het symbool van het [[Carnaval in Maastricht|Maastrichts carnaval]]. Op de eerste dag van het carnaval wordt op het [[Vrijthof (Maastricht)|Vrijthof]] een replicapop van het beeld omhooggetakeld. Het beeld op de Markt krijgt bij die gelegenheid een krans van groenten omgehangen.

 

{{Appendix||2=

}}

{{Commonscat|Markt (Maastricht)}}