Heiligdomsvaart van Maastricht: verschil tussen versies

De naam heiligdomsvaart ('reis naar de heiligdommen of relieken') is waarschijnlijk afgeleid van de oudere termen 'Roomse' en 'Akense vaart', de middeleeuwse bedevaarten naar [[Rome (stad)|Rome]] en [[Aken (stad)|Aken]]. De Maastrichtse vaart werd vanouds gecombineerd met die van Aken en [[Abdij van Kornelimünster|Kornelimünster]], waar eveneens belangrijke relieken werden getoond. Uit een pauselijke bul van 1249 is af te leiden dat rond de veertiende juli veel pelgrims naar de Sint-Servaaskerk kwamen. In 1289 verleende [[wijbisschop]] Bonaventura van Luik een aflaat aan gelovigen die rond deze tijd de Sint-Servaaskerk bezochten.<ref>De la Haye (1990), p. 107.</ref> De oudste vermelding van een 'heiligdomskermis' in Maastricht, samenvallend met de 'Akense vaart' ([[Middelnederlands]]: ''aexse vaert''), dateert van 1391. De term 'heiligdomsvaart' (''heyldomsvaert'') wordt paswerd in 1440 voor het eerst opgetekend.<ref name=ue219>Ubachs/Evers (2005), p. 219: 'heiligdomsvaart'.</ref> De grote bloeitijd vond plaats in de 15e eeuw toen meer dan 100.000 pelgrims op de heiligdomsvaarten in Maastricht en Aken afkwamen.<ref>De la Haye (1990), p. 113.</ref>

Tijdens de twee weken durende heiligdomsvaart bezochten tienduizenden pelgrims de stad, waarvanvan wie de meesten na enkele dagen verder reisden, bijvoorbeeld naar Aken.<ref group=noot>Exacte bezoekcijfers voor de Maastrichtse vaart zijn niet bekend. In Aken kwamen in 1496 142.000 pelgrims, waarvan het merendeel waarschijnlijk ook Maastricht zal hebben aangedaan. De la Haye (1990), p. 113.</ref> Omdat de beide pelgrimsgasthuizen de toestroom van de zieken niet aankonden, werden deze ook in andere gasthuizen toegelaten. Velen zochten onderdak in kloosters en herbergen in en buiten de stad, of bij particulieren.<ref>Koldeweij (1990), p. 99.</ref> De bedevaartgangers, die vaak meerdere bestemmingen per reis combineerden, waren afkomstig uit onder andere de [[Lage Landen|Nederlanden]], [[Frankrijk]] (vooral uit [[Normandië]] en [[Bretagne (regio)|Bretagne]], waar Sint-Servaas speciale verering genoot), [[Duitsland]], [[Scandinavië]], [[Bohemen]], [[Hongarije]] en [[Engeland]].<ref group=noot>Maastrichtse pelgrimstekens zijn gevonden in onder andere Duitsland, Frankrijk, Engeland en Scandinavië. In een graf bij de ruïne van de benedictijner abdij in het Noorse [[Selje]] werden in 1937 vijf door oxidatie aan elkaar geklonterde pelgrimsinsignes uit Maastricht, Frankrijk en Italië gevonden, waarschijnlijk uit de vroege 14e eeuw. Het ligt voor de hand dat deze allemaal op één pelgrimsreis zijn verzameld. Koldeweij (1990), pp. 90-91, 100-101.</ref> Voor de stad waren al die bezoekers uiteraard van groot economisch belang. Tijdens de heiligdomsvaart mocht iedere burger vreemde valuta wisselen en spijs en drank verkopen, buiten de gebruikelijke bepalingen van stadsbestuur en [[Gilde (beroepsgroep)|ambachten]] om.<ref>Ubachs/Evers (2005), p. 566: 'Vrijheid van Sint Servaas'.</ref> Ook de ambachten zelf hadden meer vrijheid: zo mochten de brouwers in 1440 alle soorten bier brouwen en de bakkers mochten elk soort brood verkopen. Als souvenir werden aangeboden pelgrimshoorns van aardewerk, [[pijpaarde]]n pelgrimsflesjes en, vooral, tinnen [[pelgrimsinsigne]]s, die in heel Europa zijn teruggevonden. Vanaf de 16e eeuw werden deze in toenemende mate verdrongen door medailles, vaantjes, boekjes, prenten, toningsformulieren en biecht- en bedevaartbewijzen. Vaak waren deze voorwerpen versierd met afbeeldingen van zowel Maastrichtse als Akense en Kornelimünsterse relieken, zodat die ook daar verkocht konden worden.<ref>Koldeweij (1990), pp. 102-104.</ref>