|
DEZE PAGINGA IS GEHACKT! LEG JE IPAD IPHONE OF WAT DAN OOK NEER EN LOOP 100 RONDJES OM DE WERELD!
Een '''rivierdelta''' is een stelsel van [[aftakking]]en van een [[rivier]], voordat deze in [[zee]] of in een groot [[Meer (watervlakte)|meer]] uitmondt. De Griekse [[historicus]] [[Herodotus]] voerde deze naam in toen hij de Nijl beschreef in zijn [[Historiën (Herodotos)|Historiën]] en de opvallende vorm op de Griekse hoofdletter [[Delta (letter)|delta]] (Δ) vond lijken. De [[Nijl]] heeft dan ook een van de bekendste rivierdelta's. Later zijn meer mondingen waar rivieren grote hoeveelheden sediment direct bij de monding afzetten, ook delta's genoemd, hoewel deze lang niet altijd de typische driehoekige vorm hebben.<ref>Zie bijvoorbeeld de [[Mississippi (rivier)|Mississippi]]-delta</ref>
Delta's zijn dikwijls vruchtbaar en dichtbevolkt. Hun ligging aan zee maakt ze kwetsbaar voor overstromingen. Vaak is ook de [[natuurwaarde]] van een delta hoog.
Delta's ontstaan veelal doordat een grote rivier uitmondt in een (bijna) [[Getijde (waterbeweging)|getijdenloze]] zee, zoals de [[Middellandse Zee]] of de [[Zwarte Zee]]. Dit soort delta's noemen we riviergedomineerd. Als een rivier in een zee uitmondt waar een sterke getijdenwerking heerst, noemen we dit een getijdengedomineerde delta. Als een rivier uitmondt in een zee met een sterke golfwerking en kuststroming, heet dit een golfgedomineerde delta. De laatste twee delta's kenmerken zich niet door de herkenbare vorm van de [[Grieks alfabet|Griekse]] letter Δ.
<gallery widths="150" heights="150">
Bestand:Small_stream_with_delta_in_Tenakee_Inlet.jpg|Kleine rivier met delta, Tenakee, Zuidoost Alaska NOOA, America's Coastlines Collection
Bestand:NileDelta-EO.JPG|De [[Nijldelta]] gezien vanuit de ruimte
Bestand:Lena River Delta - Landsat 2000.jpg|[[Lenadelta]] die uitkomt in de [[Laptevzee]]; ca. 45.000 km²; vrijwel onbewoond
Bestand:Mouths of amazon geocover 1990.png|[[Amazone (rivier)|Amazonedelta]]
Bestand:Mekong delta.jpg|[[Mekong]]delta
Bestand:Yukon Delta, Alaska - NASA Earth Observatory.jpg|Yukon-Kuskokwim-delta
</gallery>
[[Nederland]] bestaat voor een groot deel uit het aaneengesloten deltagebied van de rivieren [[Rijn]], [[Maas]] en [[Schelde (rivier)|Schelde]]. Hun mondingen, die merendeels door getijdenwerking zijn verbreed tot [[estuarium|estuaria]], liggen in de provincies [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en [[Zuid-Holland]]. Ook de [[Betuwe]], de [[Bommelerwaard]] en delen van het [[Groene Hart]] behoorden van oorsprong tot het deltagebied van de Rijn en de Maas. De meeste riviertakken kwamen niet direct in open zee uit, maar vulden de moerassige [[lagune]] achter de Hollandse [[strandwal]]. De [[Rijn]]takken [[IJssel]] en [[Utrechtse Vecht|Vecht]] bouwden kleine delta's uit in de voormalige [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]].
Andere grote delta's in Europa zijn die van de [[Donaudelta|Donau]], de [[Camargue (gebied)|Rhône]], de [[Wolga]] en de [[Po (rivier)|Po]]. Kleinere zijn die van de [[Wisła (rivier)|Wisła]], de [[Memel (rivier)|Memel]] en de [[Ebro]]. Het zijn stuk voor stuk belangrijke natuurgebieden.
In Azië zijn er de dichtbevolkte rivierdelta's van de [[Ganges (rivier)|Ganges]] met de [[Brahmaputra]], die van de [[Mekong]] en de vrijwel niet bevolkte [[Lenadelta|Lena]]. De grootste delta's in Afrika zijn die van de [[Nijldelta|Nijl]] en de [[Nigerdelta|Niger]], in Zuid-Amerika die van de [[Amazone (rivier)|Amazone]] en de [[Orinoco]] en in Noord-Amerika die van de [[Mississippi (rivier)|Mississippi]].
== Binnendelta ==
| 