Verraad van Maastricht: verschil tussen versies

== Voorgeschiedenis ==

[[Bestand:Frederic-Maurice de la Tour d'Auvergne, Duc de Bouillon LACMA AC1992.147.2.jpg|thumb|160px|left|[[Frederik Maurits de La Tour d'Auvergne|De la Tour d'Auvergne]], de in 1637 katholiek geworden [[Lijst van gouverneurs van Maastricht|gouverneur van Maastricht]]]]

Maastricht was sinds het zeer bloedig verlopen [[Beleg van Maastricht (1579)]] in Spaanse handen gekomen en was dat tijdens het verdere verloop van de [[Tachtigjarige Oorlog]] gebleven. In de jaren daarna werd de stad onder leiding van de [[jezuïeten]] [[Contrareformatie|gerekatholiseerd]]. In 1632 werd Maastricht opnieuw belegerd, ditmaal door de Staatse troepen van prins [[Frederik Hendrik van Oranje]]. Na het geslaagde [[Beleg van Maastricht (1632)]] werd de vanouds [[Tweeherigheid van Maastricht|tweeherige stad]] een vooruitgeschoven post van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. De tweeherigheid van het stadsbestuur werd gerespecteerd; in de raad moest het aantal Brabantse (eigenlijk: Staatse) vertegenwoordigers steeds gelijk zijn aan het aantal [[Prinsbisdom Luik|Luikse]]. Bij de overgave van de stad was bedongen dat de [[calvinisten]] dezelfde rechten zouden hebben als de (veel talrijkere) katholieken. Zo moesten de katholieken twee van de vier [[parochiekerk]]en afstaan aan de calvinisten.

 

Dat de uitkomst van het beleg van 1632 door beide oorlogvoerende partijen niet als een vaststaand gegeven werd gezien, moge blijken uit een Spaans vredesvoorstel uit 1633 om [[Breda (hoofdbetekenis)|Breda]] te ruilen tegen Maastricht plus een grote som geld. In 1634 deed de Spaanse interim-landvoogd [[Francisco de Moncada]] een poging [[Beleg van Maastricht (1634)|Maastricht te heroveren]]. In 1635 stelde [[Cornelis Musch]], [[Griffier van de Staten-Generaal van de Nederlanden|griffier]] van de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]], voor om Maastricht en de vesting [[Limburg (Belgische stad)|Limburg]] in te ruilen tegen [[Geldern]] en de [[Schenkenschanz]]. Nog in 1646, twee jaar voor de [[Vrede van Munster]], trachtte de Franse diplomaat [[Godefroi d'Estrades]] (30 jaar later [[Lijst van gouverneurs van Maastricht|gouverneur van Maastricht]]) [[Frederik Hendrik van Oranje|Frederik Hendrik]] ertoe te bewegen Maastricht in te ruilen tegen [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Frederik Hendrik wilde wel, maar de [[Staten van Holland en West-Friesland]] waren fel tegen.<ref>Morreau, p.XLI.</ref>

 

De Spanjaarden waren na 1632 vastbesloten Maastricht te heroveren en bouwden daartoe ten zuiden van de stad, langs de [[Maas]] nabij [[Eijsden (plaats)|Eijsden]] het fort Navagne, ook wel [[Elvenschans]] genoemd, waardoor de Maasvaart vrijwel onmogelijk werd.<ref>Ubachs/Evers (2005), p.368, 'Navagne, fort'.</ref> In 1637 kregen de Spanjaarden [[Roermond (stad)|Roermond]] en [[Venlo (stad)|Venlo]] in handen, waardoor hun greep op de Limburgse Maasstreek vrijwel hersteld was. In hetzelfde jaar bekeerde de voorheen [[Nederduits Gereformeerde Kerk (later Nederlandse Hervormde Kerk)|Nederduits-gereformeerde]] gouverneur van Maastricht, [[Frederik Maurits de La Tour d'Auvergne]], tevens commandant van het [[Staatse leger]], zich tot de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. De Spaanse opmars in de regio en de religieuze ommezwaai van hun gouverneur moet de Spaansgezinde katholieken in Maastricht vertrouwen hebben gegeven dat de stad spoedig weer in Spaanse handen zou komen en het katholicisme weer zijn oude, dominante positie zou gaan innemen.

 

== Het verraad ==

In het voorjaar van 1638 werd de commandant van de vesting Maastricht door zijn krijgsraad erop geattendeerd dat een Franse soldaat, Claude de la Court of Lacourt genaamd, kwistig met geld strooide, meer dan waarover hij op grond van zijn soldij zou kunnen beschikken. De soldaat bekende op de [[pijnbank]] dat hij door de commandant van het Spaanse [[Elvenschans|Fort Navagne]] was omgekocht om de stad in handen van de vijand te spelen. Daartoe had hij de bierbrouwer Lansman overgehaald om op zekere nacht een in zijn tuin gelegen dichtgemetseld poortje in de stadsmuur open te breken en de Spanjaarden daardoor binnen te laten.

 

Uiteindelijk werden er tien verdachten schuldig bevonden, van wie er negen op de Houtmarkt (de huidige [[Markt (Maastricht)|Markt]]) of op het [[Vrijthof (Maastricht)|Vrijthof]] werden onthoofd. De metselaar Jan Rompen wist tijdig naar het Fort Navagne te ontvluchten en ontliep daarmee zijn terechtstelling. Pater Vinck, wellicht de bekendste van de negen, werd op 7 juni op de Houtmarkt onthoofd omdat hij Lansman had aangemoedigd en een briefje uit het Fort Navagne voor hem had meegenomen. Het hoofd van deken Sylvius rolde twee weken later op het [[schavot]] op het Vrijthof, omdat hij van het voorgenomen verraad op de hoogte was geweest zonder de krijgsraad daarover in te lichten. Agnes de Bourien, de vrouw van de soldaat, werd om diezelfde reden terechtgesteld.

 

Van de drie veroordeelde jezuïeten is later wel aangenomen dat ze geen schuld hadden en niet op de hoogte waren van het verraad, maar dat hun koppen moesten rollen omdat ze als jezuïeten bekendstonden als vurige bestrijders van de [[reformatie]] en aanhangers van de Spaanse koning.<ref>Ubachs/Evers (2006), p. 135.</ref> Rector Boddens (geboren in 1596 te [[Brugge (hoofdbetekenis)|Brugge]]), was bovendien [[aalmoezenier]] geweest in het Spaanse leger en ging prat op zijn vriendschappen met onder anderen prins [[Frederik Hendrik van Oranje]], [[Constantijn Huygens]] en gouverneur De la Tour d'Auvergne. Deze laatste zou onder zijn invloed katholiek zijn geworden.<ref>Ubachs/Evers (2005), p. 80: 'Boddens'.</ref> Het hoofd van broeder Philippe Nottin viel op 14 juli, dat van pater Gerard Pasman en dat van Boddens op 20 juli.

 

 

In de 20e eeuw werden vergeefse pogingen ondernomen om enkele van de terechtgestelde geestelijken, met name pater Vinck en overste Boddens, [[Zaligverklaring|zalig]] te laten verklaren. In de lokale geschiedschrijving van met name de periode 1920-'40 werd de procesvoering in 1638 veroordeeld als een [[anti-katholiek]]e maatregel, voortkomend uit de vermeende haat tussen 'Hollanders' en Maastrichtenaren.<ref>Ubachs/Evers (2006), p.136.</ref> Een nabijgelegen verdedigingstoren in de walmuur werd na de restauratie in 1906-'07 genoemd naar een van de terechtgestelden, de [[Pater Vincktoren]].

Bestand:OudeMinderbroedersklooster04.jpg|Kloostervleugel [[Oude Minderbroederskerk (Maastricht)|Oude Minderbroedersklooster]]

Bestand:Maastricht - rijksmonument 27975 - Slavante 2 - klooster Slavante 20100724.jpg|Klooster [[Slavante]] op de [[Sint-Pietersberg]]

Bestand:Pater-Vinktoren.jpg|[[Pater Vincktoren]]

</gallery>

{{References|2=2|85%}}

}}

{{Navigatie Tachtigjarige Oorlog}}

{{Navigatie gevechten Maastricht}}