|
}}
[[Bestand:Tugu untuk Menghormati Johannes Elias Teysmann di Kebun Raya Bogor.jpg|thumb|265 px|Een monument ter ere van Johannes Elias Teysmann in de botanische tuin van Bogor in Indonesië]]
'''Johannes Elias Teijsmann''' ([[Arnhem]] in [[Nederland]], [[1 juni]] [[1808]] – [[Bogor (stadsgemeente)|'s Lands Plantentuin Buitenzorg]] in [[Nederlands-Indië]], [[22 juni]] [[1882]]) was een [[tuinman]], [[plantkundige]], [[ontdekkingsreiziger]] en [[natuuronderzoeker]]. Hij werd vooral bekend omdat hij de botanische tuin is in [[Bogor (stadsgemeente)|Bogor]] ([[Kebun Raya Cibodas]]) heeft uitgebreid en tussen 1830 en 1869 als [[hortulanus]] heeft beheerd. Verder maakte hij vele reizen door Nederlands-Indië waarbij hij planten verzamelde en beschreef, waaronder meer dan honderd soorten uit [[Nieuw-Guinea]].
== Biografie ==
Zijn vader heette Hendrik Teijsman (1763-1860) en was afkomstig uit [[Gütersloh (stad)|Gütersloh]] ([[Noordrijn-Westfalen]]), zijn moeder heette Margaretha Apoldin. Ze hadden vijf kinderen, vier dochters en zoon Johannes Elias. Hendrik was tuinman op het landgoed ''De Menthenberg'' bij [[Arnhem]]. In 1838 werd hij gepensioneerd en woonde de rest van zijn leven in [[Den Haag]].
===Opleiding===
Teijsmann volgde de lagere school en hielp zijn vader (eenbij tuinman)zijn werk bij zijn werk op het landgoed; later verhuisde hij naar [[Voorburg (Zuid-Holland)|Voorburg]], waar hij zich als tuinknecht verhuurde en tradals van daarzodanig in dienst kwam bij Graaf(graaf) [[Johannes van den Bosch]]. AanOp het24 einde vanjuli 1829 vertrok hij naar Nederlands -Indië, in dienst als tuinman van dezijn danbaas pasdie benoemdetoen werd benoemd tot [[gouverneur-generaal]]. [[JohannesZijn vanbaas denhield Bosch]].een Inindrukwekkende intocht in januari 1830 werden Teijsmann werd eind 1830 officieel benoemd tot [[hortulanus]] van de plantentuin te Buitenzorg.
===Zijn verdere loopbaan===
De volgende 38 jaar wijdde hij zijn krachten volledig aan het onderhoud en de opbouw van de tuin (zie [[Kebun Raya Bogor]]). HijJohannes deedwas hiervooreen ookenergiek, eennon-conformistische grootman aantaldie reizengraag inzijn verschillendekennis afdelingendeelde vanen devooral Oostpubliceerde in Nederlands-Indische Archipeltijdschriften en omniet nieuwestreefde plantennaar tewetenschappelijke verzamelenroem. InHij 1868was werdlid invan overlegdiverse beslotenNederlands-Indische omwetenschappelijke dr.genootschappen [[Rudolphzoals Scheffer]]de voortaan"Vereeniging mettot de directiebevrodering van deGeneeskudige plantentuinWetenschappen tein belastenNederlandsch enOost-Indië". Teijsmann,In bij1854 besluitwerd vanhij 22"broeder" januarien 1869,in eervol1864 te"ridder" ontslaanin alsde hortulanus,[[Orde omvan voortaande belastNederlandse teLeeuw]]. blijvenIn met1858 hetwerd doenhij benoemd tot "Inspecteur honorair van reizencultures", zoweldat nog geen formele bevordering in hetrang belangwas. vanIn de1865 plantentuinwerd alshij incorresponderend datlid van handelde en[[Koninklijke nijverheidNederlandse Akademie van Wetenschappen|KNAW]].
Hij maakte in zijn hoedanigheid als inspecteur een groot aantal reizen door de Oost-Indische Archipel om nieuwe planten te verzamelen. In 1868 werd in overleg besloten om dr. [[Rudolph Scheffer]] voortaan met de directie van de plantentuin te belasten en Teijsmann, bij besluit van 22 januari 1869, eervol te ontslaan als hortulanus, om voortaan belast te blijven met het doen van reizen, zowel in het belang van de plantentuin als in dat van handel en nijverheid in de rang van Inspecteur van cultures, nu met een driemaal hogere bezoldiging (van f 250,- naar f 750,- per maand). Tijdens deze reizen verzamelde hi niet alleen planten, maar ook [[zoölogisch specimen|zoölogische specimens]], waaronder nieuwe vogelsoorten zoals de [[soembapapegaaiduif]] (''Treron teysmannii'').<ref>{{en}}{{aut|Schlegel, H.}}, 1879.''On a new species of Treron from the island of Sumba''. Notes from the Rijksmuseum van Natuurlijke Historie. 1 {{BHL|page/9630982 p.103}}</ref>
=== Privéleven ===
In 1830 trouwde hij met Dirkje van der Wal. Beiden zijn nooit meer terug geweest in Nederland, hoewel Dirkje soms last van heimwee had. Zij overleed in 1880. Johannes kreeg in 1881 pensioen en overleed een jaar later.
=== Zijn werk/nalatenschap ===
In 1856 werd op [[Sumatra]] de Aroidea (''[[Conophallus gigas]] gigas'') ontdekt; tijdens een reis door [[Nieuw-Guinea]] in 1872 ontdekte Teijsmann 133 nieuwe plantensoorten; het plantengeslacht ''[[Teijsmannia]]'' werd naar hem vernoemd. In Nederlands Indië werden door zijn zorgen de oliepalm, de zoete cassave, de West Indische ananas enz. ingevoerd. Hij liet verder de vanille-plant importeren naar Java en paste daarop kunstmatige bevruchtingstechnieken toe, waardoor de teelt veel goedkoper werd.
==== Publicaties (selectie)<ref>[http://www.worldcat.org/identities/lccn-no2009149047/ Worldcat]</ref> ====
Hij was ridder in de [[Orde van de Nederlandse Leeuw]].
* Dagverhaal eener botanische reis over de Westkust van Sumatra
* Uittreksel uit het dagverhaal eener reis door Midden-Java
{{Appendix|2=
* Uittreksel uit het Dagverhaal eener Reis door Oost-Java, Karimon Java en Bali Boleling
*1882. K.W. van Gorkum. ''Johannes Elias Teijsmann''. Eigen Haard. Bladzijde 431-435.}}
* Botanische reis over Bangka en in de Palembangsche binnenlanden
* Verslag eener botanische Reis over Timor en de daaronder ressorteerende eilanden Samauw, Alor, Solor, Floris en Soemba (Boek)
* Uittreksel uit een dagverhaal eener reis voor midden-Java
* Verslag van den honorair-inspecteur van kultures J. E. Teysmann, over de door Z. Ed. in 1860 gedane reize in de Molukken
* Verslag eener botanische reis naar de westkust van Borneo, van julij 1874 t/m jan. 1875
* Beknopte handleiding voor de kultuur van de Bombyx mori of tamme zijdeworm van Siam (Boek)
* Verslag eener Reis naar Siam, in het gevolg van den gouvernements kommissaris A. Loudon (Boek)
* Bekort verslag eener botanische dienstreis naar het Gouvernement van Celebes en Onderhoorigheden, van 12 Juni t. m. 29 December 1877 (Boek)
* Plantae novae in Horto Bogoriensi cultae (Boek)
* Handleiding voor de Katoen-kultuur in den Oost-Indischen Archipel (Boek)
* Reizen naar Nederlandsch Nieuw-Guinea ondernomen op last der Regeering van Nederlandsch-Indie in de Jaren 1871, 1872, 1875-1876 door de Heeren P. van der Crab en J.E. Teysmann, J.G. Coorengel en A.J. Langeveldt van Hemert en P. Swaan by P. J. B. C Robidé van der Aa (Boek)
* Bekort verslag eener dienstreis naar Billiton, de Karimata-eilanden en Landak ter Westkust van Borneo, van 5 mei t/m 17 october 1875 (Boek)
* Bijdrage tot de kennis van het echte Ijzerhout Eusideroxylon Zwageri T. et B. (Boek)
* Verslag eener botanische Reis naar de Westkust van Borneo (Boek)
== Bron ==
*{{aut|Gorkom, K.W. van}}, 1882. ''Johannes Elias Teijsmann''. Eigen Haard. Bladzijde 431-435. [https://www.geheugenvannederland.nl/nl/geheugen/view?coll=ngvn&identifier=CBG01%3A27065 Het geheugen van Nederland]
{{appendix}}
{{DEFAULTSORT:Teijsmann, Johannes Elias}}
[[Categorie:Nederlands botanicus]]
[[Categorie:Nederlands persoon in de 19e eeuw]]
<!---ibrary.org/page/9630982
[[File:Teijsmann, Johannes Elias.jpg|thumb|Johannes Elias Teijsmann]]
'''Johannes Elias Teijsmann''' (June 1, 1808 – June 22, 1882) was a biologist, [[botanist]] and plant collector. He was born in [[Arnhem]], The Netherlands.
His surname is sometimes spelled ''Teysmann'', although he himself spelled it ''Teijsmann''.
Teijsmann travelled to [[Java]] in 1830 as gardener of Governor General Johannes van den Bosch. He was appointed the director - ''hortulanus'' - of the [[Bogor Botanical Gardens|'s Lands Plantentuin]] in Buitenzorg (now [[Bogor]]) the following year, a post he held until 1869. He took part in important botanical expeditions throughout [[maritime Southeast Asia]]. Teijsmann was also part of a Dutch fact-finding mission to [[Siam]] (presently [[Thailand]]).<ref name="Sciencecultivation">{{cite book |author1=Harro Maat |authorlink= |title=Science Cultivating Practice: A History of Agricultural Science in the Netherlands and its Colonies, 1863-1986 (The International Library of Environmental, Agricultural and Food Ethics) |url=https://books.google.co.id/books?id=Qwj2KubgRnYC&pg=PA38&lpg=PA38&dq=johannes+elias+teysmann&source=bl&ots=ytCFtobdqk&sig=Z-R123J2mDlttJXd0jCDH_WHzLo&hl=en&sa=X&ei=uTDvVLTCCdGUuATHxoGIBg&redir_esc=y#v=onepage&q=johannes%20elias%20teysmann&f=false |accessdate=February 26, 2015 |volume= |year=2001 |publisher=Springer; 2002 edition Iguchi |location= |isbn= 978-1402001130 |pages=37–40 }}</ref>
He is notable for the introduction of [[cassava]] plants (from the island of [[Bantam (city)|Bantam]], near [[Sumatra]]) as a food source to alleviate famines in the then [[Dutch East Indies]].<ref name="historybookjava">{{cite book |author1=Masatoshi Iguchi |authorlink= |title=Java Essay: The History and Culture of a Southern Country |url=https://books.google.co.id/books?id=oQ5TBgAAQBAJ&pg=PA185&lpg=PA185&dq=oil+palm+teysmann+bogor&source=bl&ots=QQPSU6jstq&sig=dPf30huFaE_G3tlqEy8eFp37QXI&hl=en&sa=X&ei=DDvvVJX_JY2LuATthYCIBg&redir_esc=y#v=onepage&q=oil%20palm%20teysmann%20bogor&f=false |accessdate=February 26, 2015 |volume= |year=1999 |publisher=Masatoshi Iguchi |location= |isbn= 978-1784621513 |pages=161–163}}</ref> Together with his collaborator [[Justus Carl Hasskarl]], he introduced the cultivation of [[Cinchona]] trees (from [[Peru]]) for the production of [[quinine]] to treat [[malaria]] (ca. 1852/1854). There was bitter conflict between Teijsmann and two fellow botanists, Johann Eliza de Vrij (1813–1898) and [[Franz Wilhelm Junghuhn]] on the effectiveness of various Cinchona species in the treatment of malaria. Nevertheless, successful experimentation on the plant was carried out in the new [[Kebun Raya Cibodas|Cibodas Gardens]] which eventually made Java the largest producer of kina (Cinchona bark).<ref name="history">{{cite book |author1=Audrey Kahin |author2=R. B. Cribb |authorlink= |title=Historical Dictionary of Indonesia |url=https://books.google.co.id/books?id=SawyrExg75cC&pg=PA80&lpg=PA80&dq=justus+carl+haskarl+java&source=bl&ots=44bgsuPABi&sig=-zuiOOKaDyd08U54GobOpGgvlqA&hl=en&sa=X&ei=fQPuVLrWGoTk8AWxsIKwBw&redir_esc=y#v=onepage&q=justus%20carl%20haskarl%20java&f=false |accessdate=February 26, 2015 |volume= |year=2004 |publisher=Scarecrow Press |location= |isbn= 9780810849358 |page=80 }}</ref> His personal interest in palm trees led Teijsmann to introduce the [[oil palm]] (from West Africa) to [[Indonesia]], which remains a significant export earner for the country’s economy. He also introduced [[vanilla]] artificial pollination techniques to Java, making the crop much more productive and cheaper.<ref>[http://staff.unud.ac.id/~madeutama/wp-content/uploads/2010/09/VANILLA-GROWING-AND-PROCESSING.pdf GROWING VANILLA PLANT] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150226180104/http://staff.unud.ac.id/~madeutama/wp-content/uploads/2010/09/VANILLA-GROWING-AND-PROCESSING.pdf |date=2015-02-26 }}, staff.unud.ac.id</ref> Due to Teijsmann's hard put effort the number of plant collections in the garden had grown from 900 in 1822 to 10,000 in 1863.<ref name="encyclopedia">{{cite book |author1=Ag. Pringgodigdo |authorlink= |title=Ensiklopedi Umum |url=https://books.google.co.id/books?id=BJrFsQ0SwzgC&pg=PA1102&lpg=PA1102&dq=johannes+elias+teysmann&source=bl&ots=vKhR9nsWmF&sig=mTECaAbCaY5nOkBi4dB5f7EKzfA&hl=en&sa=X&ei=qDHvVJKALJSeuQTvyYHYAQ&redir_esc=y#v=onepage&q=johannes%20elias%20teysmann&f=false |accessdate=February 26, 2015 |volume= |year=1973 |publisher=Kanisius |location= |isbn= 9789794135228 |page=1102 }}</ref>
Teijsmann also played a large role in the separation of the Botanic Gardens from the adjacent [[Bogor Palace|Buitenzorg Palace]] on 30 May 1868, a move which gave the public and scientists more access to the Gardens.<ref name="Krbogor">[http://www.krbogor.lipi.go.id/id/Sejarah-Kebun-Raya-Bogor.html Sejarah Kebun Raya Bogor], krbogor.lipi.go.id</ref> He resigned honorably from the directorship of the garden in 1869 and was awarded the title ''"Inspector Honorair Cultures"''. Using this title he visited many of the provincial residences across the Dutch East Indies and continued to gather more plants for the Botanical Gardens.<ref name="encyclopedia" />
Teijsmann died in 1882 and for of his service to 's Lands Plantentuin, a monument to honor him was erected by the Gardens' director Dr. [[Melchior Treub]] and his friends in 1884. The monument is located in what is now called the Medan Teijsmann in the Botanic Garden (now known as Kebun Raya Bogor).<ref name="Krbogor" />
The genus ''[[Teysmannia]]'' (since the work of Harold Emery Moore more correctly called ''[[Johannesteijsmannia]]'') is named in his honour, together with several plant species. He was also commemorated in the periodical ''Teysmannia'', which was published between 1890 and 1922. In 1925, it was incorporated into ''De Indische Culturen-Teysmannia''.
{{Botanist|Teijsm.|Teijsmann, Johannes Elias}}
==References==
{{Reflist}}
*[http://www.nationaalherbarium.nl/FMCollectors/T/TeijsmannJE.htm Nationaal Herbarium Nederland: Johannes Elias Teijsmann]
{{Authority control}}
[[Category:1808 births]]
[[Category:1882 deaths]]
[[Category:Dutch botanists]]
[[Category:People from Arnhem]]
[[Category:Palm oil production in Indonesia]]
--->
| 