Gammaflits: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k -/- spaties voor ref (verzoek op WP:VPB) |
|||
Regel 1:
[[Bestand:Gamma ray burst.jpg|{{largethumb}}|Verbeelding van een gammaflits door de ineenstorting van een zware ster ([[hypernova]]). Tijdens het leven van een zware ster zorgt [[kernfusie]] voor de omzetting van lichte [[chemisch element|elementen]] ([[Waterstof (element)|waterstof]] (H), [[helium]] (He), enzovoorts) in zware elementen tot aan [[IJzer (element)|ijzer]] (Fe)- zie de gekleurde schillen in de figuur. Als de kernfusie niet meer genoeg tegendruk biedt tegen de [[zwaartekracht]], stort de ster in tot een [[zwart gat]]. De ineenstorting leidt langs de draaiingsas van de ster tot een supersnelle ([[relativistisch]]e) schokgolf, die voor ons zichtbaar wordt als een langdurige gammaflits. (Figuur: Nicolle Rager, [[National Science Foundation]].)]]
Een '''gammaflits''' of ''gamma-ray burst'' (GRB) is een heftige uitbarsting van hoogenergetische [[gammastraling]] en duurt van enkele milliseconden tot enkele minuten. Men heeft geconcludeerd dat de waargenomen gammaflitsen afkomstig waren van verre [[
Men neemt aan dat de meeste waargenomen GRBs twee smalle bundels straling uitzenden in tegengestelde richtingen, waarvan er één toevallig in onze richting is. Dit betekent enerzijds dat er veel soortgelijke gebeurtenissen plaatsvinden die we niet waarnemen omdat geen van beide bundels naar ons toe gericht is, en anderzijds maakt het bij een gegeven hoeveelheid totale stralingsenergie de mogelijkheid van waarneembaarheid groter dan één van de bundels toevallig wel in onze richting is.
Regel 20:
=== Kernexplosies? ===
[[Bestand:FirstGRBbyVela.gif|thumb|de eerste waargenomen gammaflits (2 juli 1967)]]
De eerste flitsen werden eind jaren zestig waargenomen door militaire [[kunstmaan|kunstmanen]], de [[Vela (satelliet)|Vela-satellieten]]. Doel van die satellieten was het waarnemen van [[kernproef|kernexplosies]] op aarde, waar gammastraling bij vrij kwam. Door die satellieten werd ontdekt dat er uit het heelal ook zulke straling komt, maar dan vele malen heviger. Gammastraling vanuit de ruimte kan alleen door satellieten worden waargenomen, doordat deze straling door de atmosfeer wordt geabsorbeerd. De eerste GRB waarover gepubliceerd werd was GRB700822 (notatie voor de flits van [[22 augustus]] [[1970]]) die door drie [[Vela (satelliet)|Vela-satellieten]] was waargenomen.
| author = Klebesadel, R. ''et al.''
| year = 1973
Regel 43:
[[Bestand:Gammarayburst-GRB990123.jpeg|thumb|300px|right|Nagloeien van GRB990123 in zichtbaar licht, waargenomen met de [[Hubble Space Telescope]].]]
Op [[28 februari]] [[1998]] vond BeppoSAX GRB980228, waarvoor een nauwkeurige positie werd bepaald dankzij de röntgenuitbarsting gezien met de Wide Field Camera's. De coördinaten werden door Italiaanse astronomen en Nederlandse SRON-onderzoekers van de satelliet doorgegeven aan de onderzoeksgroep van prof. dr. [[Jan van Paradijs]], die juist meettijd had voor de optische [[William Herschel-telescoop]] op [[La Palma (eiland)|La Palma]]. Daar werd een zwakker wordende lichtbron gezien, terwijl vanuit de ruimte BeppoSAX met röntgentelescopen een nagloei in röntgenlicht waarnam. Deze waarnemingen resulteerden in diverse artikelen in het Engelse tijdschrift [[Nature]] ([[29 mei]] en [[19 juni]] [[1997]]).
| author = van Paradijs, J. ''et al.''
| year = 1997
| |||