[[Bestand:Marum - Schildmeer.jpg|275px|thumb|links|Schildmeer met een roeiboot, een zeilboot en een molen ([[Egbert van Marum]], ca. 1790)]]
Het Schildmeer isbestond vanoorspronkelijk oorspronguit een of twee [[meerstal]]len datdie in een [[hoogveen]]gebied laglagen en verbonden waswaren metdoor het [[Schildmaar]] (ook wel ''Schiltmaar'' of ''de Schilt'' genoemd), dat rond 1870 werd vergraven tot het [[Afwateringskanaal van Duurswold]]. Deze meerstalmeerstallen waswaren wel veel kleiner dan het huidige meer. Door de overwegende zuidwestenwind kalfden de oevers steeds verder af en ontstond een in zuidwest-noordoostelijke richting georiënteerd meer. Mogelijk werd dit proces nog versneld door [[vervening|veenafgravingen]].<ref>{{Citeer web|url=http://www.noorderbreedte.nl/pdf/93109.pdf|paginas=p. 30|titel=Noorderbreedte Exkursie: Duurswold|auteur=Huig, P. & J. Lobstein|jaar=1993|werk=[[Noorderbreedte (tijdschrift)|Noorderbreedte]]|dodeurl=ja|archiefurl=https://web.archive.org/web/20140924042429/http://www.noorderbreedte.nl/pdf/93109.pdf|archiefdatum=2014-09-24}}</ref> De oorspronkelijke ontginning van dit veengebied gebeurde waarschijnlijk vanuit de dorpenrij [[Siddeburen]], -[[Schildwolde]], -[[Hellum]]. Het grondgebied van deze dorpen zette zich aan de andere zijde van het meer voort, wat ook blijkt de uit de sloten aan beide zijden van het meer die (met name in Hellum) die in elkaars verlengde lagen. Ook komt het tot uitdrukking in de naam [[Overschild|Waterschap|'t Over Schildt]] voor de polder ten westen van het meer en in de dorpsnaam [[Overschild (dorp)|Overschild]].<ref>Meindert Schroor, Jan Meijering: Golden Raand, Landschappen van Groningen. Assen 2007 ISBN 9789077548233. blz. 221</ref> Omdat de strokenverkaveling zich doorzet aan beide zijden van het meer en zich daar dus niks van het water aan lijkt te trekken, is wel gesteld dat het meer moet zijn ontstaan na de verkaveling, tussen de 10e en 12e eeuw.<ref>{{Citeer web|url=http://www.noorderbreedte.nl/pdf/97115.pdf|titel=De Wolden: Landschap tussen Fivel en Siep|auteur=Klaas Wildeman|jaar=1997|werk=Noorderbreedte|paginas=p. 42}}</ref>
De ontwatering van het meer vond aanvankelijk plaats via het [[Afwateringskanaal van Duurswold|Schildmaar]] in de richting van de Slochter Ae en de Fivel, zoals blijkt uit voormalige sloten en geulen in de omgeving van Luddeweer. Omstreeks 1200 werd het meer vervolgens afgetapt door het graven van het Garreweerstermaar in de richting van het Damsterdiep; later volgde de aanleg van [[De Groeve (kanaal)|De Groeve]]. Hierdoor is het waterpeil vermoedelijk flink gezakt. Door de voortgaande ontginning van de venen rond het meer zakte het bodemoppervlak, waardoor verdere ontwatering nodig werd. Voor deze activiteiten was vooral het [[Woldzijlvest]] verantwoordelijk. Later werd het [[Generale Zijlvest der Drie Delfzijlen#SLochterzijlvest|Slochterzijlvest]] opgericht, dat zich om afwatering van de gebieden ten noorden van het Schildmaar en ten zuiden van het (latere) Slochterdiep bemoeide. De [[Graauwedijk]] voorkwam dat het water uit hoger gelegen streken naar het Schildmeer terugstroomde.
