Amsterdamse metro: verschil tussen versies

De '''Amsterdamse metro''' is een [[openbaar vervoer]]-systeem in [[Amsterdam]], [[Diemen]], [[Duivendrecht]] en [[Amstelveen]]. Het vervoert ongeveer 1.400.000 passagiers per week.

De eerste metrolijnen werden op [[14 oktober]] [[1977]] geopend. Sindsdien is het net uitgebreid tot vijf lijnen met een totale lengte van 52,2 kilometer. Het grootste deel ligt bovengronds; slechts 10,6 km ligt onder grond, 3,5 km van het [[Station Amsterdam Centraal|Centraal Station]] tot kort voorbij het [[Wibautstraat (metrostation)|station Wibautstraat]], dat deel uitmaakt van de lijnen 51, 53 en 54, alsmede 7,1 km van lijn 52. De Amsterdamse metro wordt geëxploiteerd door het [[GVB (Amsterdam)|GVB]].

De eerste proefritten vindenvonden plaats in 1973 op een speciaal aangelegd proeftraject tussen de Venserpolder en de Verrijn Stuartweg. Na forse kostenoverschrijdingen iswas er een tijd sprake van dat de [[Nederlandse Spoorwegen|NS]] met [[Sprinter (treinsoort)|Sprinter]]s de lijn zou gaan exploiteren. Uiteindelijk werd toch besloten het GVB de metro te laten exploiteren. Het eerste gedeelte werd in oktober 1977 in gebruik genomen.

De bouw van het ondergrondse gedeelte onder de [[Nieuwmarkt (Amsterdam)|Nieuwmarktbuurt]] gaat gepaard met grootschalige sloop in het kader van een plan voor cityvorming en aanleg van een stadsautoweg. De sloop wordt ook veroorzaakt door de bovengrondse bouwmethode met grote [[beton]]nen [[caisson]]s die worden afgezonken. De tegenstand wordt gevoerd door bewoners en [[kraakbeweging|krakers]]. De meesteVeel oorspronkelijk Joodse bewoners van de buurt werden in de oorlog gedeporteerd en vermoord door het nazi-regime. Gedurende de hongerwinter in 1945 werd bovendien het hout uit de leegstaande huizen door bewoners van Amsterdam als brandhout gebruikt. Omdat deveel panden daardoor ernstig verkrot waren, werd in de jaren na de oorlog veel gesloopt of gekraakt. Het verzet mondt uit in de [[Nieuwmarktrellen]], en een mislukte [[bomaanslag]] in 1975 door [[Joop Baank]], bedoeld om de krakers in diskrediet te brengen.

Sindsdien is het woord "metro" lange tijd taboe in Amsterdam. De stellen die sinds 1997 op de [[Metrolijn 50|Ringlijn 50]] dienstdoen heten dan ook "sneltrams", hebben de breedte van een tram en zijn voorzien van verlichting die aan de [[Wegenverkeerswet 1994|Wegenverkeerswet]] voldoet. Verder is de lijn technisch in elk opzicht een metrolijn.

Momenteel bestaat deDe Amsterdamse metro bestaat sinds 2018 uit vijf lijnen: de [[Metrolijn 54|Geinlijn]] en [[Metrolijn 53|Gaasperplaslijn]] (samen ook wel [[Oostlijn]] genoemd), de [[Metro/sneltramlijn 51|Amstelveenlijn]], de [[Metrolijn 50|Ringlijn]] en de [[Noord/Zuidlijn]]. In totaal zijn er 58 stations: 39 metrostations en 19 sneltramstations.

De op 1 juni 1997 geopende [[metrolijn 50|Ringlijn 50]] (Gein – [[Isolatorweg (metrostation)|Isolatorweg]]) is volledig op dijken en viaducten gebouwd, en heeft geen [[gelijkvloerse kruising]]en. De lijn werd aanvankelijk om politieke redenen "Ringsneltram" genoemd, maar sinds de opening wordt de Ringlijn als "metro" aangeduid. Vanwege deze politieke keuze moest de sneltrambreedte van 2,65 meter worden toegepast; de breedte die ook op de Amstelveenlijn werd gebruikt. Ook de nieuwe "trams" (serie M4 / S3) kregen wegklapbare treeplanken om op bestaande stations de ruimte tussen wagon en perron te overbruggen. Lijn 50 bleek echter enorm populair, en al snel konden de "sneltrams" het vervoersaanbod niet alleen aan. Omdat de gemeente Amsterdam geen zin had weer nieuwe voertuigen te kopen voor de net in gebruik genomen lijn werd in 2000 ervoor gekozen om in 2000 van de perrons tussen [[Amstelveenseweg (metrostation)|Amstelveenseweg]] en Isolatorweg aan weerszijden een strook van circa 15 centimeter af te zagen, waardoor ook het oudere materieel (series M1, M2 en M3) dat op de Oostlijn dienstdoet, de Ringlijn kon berijden. Tijdens de bouw van de stations was met een dergelijke operatie al rekening gehouden.

De op 21 juli 2018 officieel geopende en sinds 22 juli officieel2018 voor publiek rijdende [[Noord/Zuidlijn]] van [[Amsterdam-Noord]] via [[station Amsterdam Centraal|Centraal Station]] naar de [[Zuidas (Amsterdam)|Zuidas]] heeft het lijnnummer 52. De lijn is 9,7 kilometer lang en telt acht stations. In Amsterdam-Noord is het eindpunt station Noord, vlak bij het Buikslotermeerplein. In het zuiden Station Zuid bij de in aanbouw zijnde Zuidas.

Het metronetwerk van Amsterdam bestaat uit 58 stations. Sinds 2016 zijn de stations herkenbaar aan een grote M-kubus. De oostlijnstations worden vanaf 2016 gerenoveerd, deze zijn inmiddels bijnacirca 40 jaar oud en toe aan renovatie.